غلامرضا فلسفی، نویسنده کتاب «پنج گفتار درباره اخبار جعلی» در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، با اشاره به اهمیت شناسایی اخبار جعلی از اطلاعات درست عنوان کرد: روزانه میلیون‌ها اطلاعات و خبر درباره رویدادهای مختلف اعم از حوادث کوچک و بزرگ، محلی و منطقه‌ای بین مردم مبادله می‌شود که با گسترش وسایل ارتباطی تلفن، پیامک، نرم‌افزارهای پیام‌رسان تلفن همراه و دیگر وسایل ارتباطی نوین؛ این مبادله شکل می‌گیرد.
 
وی با اشاره به توسعه فضای مجازی و پدیده کاربر شهروند، افزود: این‌روزها اشخاص با در اختیار داشتن یک دستگاه تلفن همراه و دسترسی به اینترنت، در مقام کاربر شهروند هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده اطلاعات و اخبار هستند و می‌توانند در هرلحظه، اطلاعات و اخبار را به هر نقطه از جهان ارسال كنند همچین در معرض انواع اطلاعات و اخبار قرار گیرند.
 
فلسفی انباشت و سرریز اطلاعات و اخبار را نتیجه این رویداد دانست و گفت: این موضوع مجال اندیشیدن و تفكیك اطلاعات نادرست و اخبار جعلی از اطلاعات درست و اخبار واقعی را از مخاطب می‌گیرد و گاهی موجب می‌شود تا در این آشفته‌بازار ارتباطی، اطلاعات نادرست و اخبار جعلی لابلای اطلاعات درست و اخبار واقعی به دست مخاطبان برسد.
 
وی با اشاره به تبعات این موضوع توضیح داد: گسترش اخبار نادرست در جامعه موجب بی‌اعتمادی افكار عمومی به اطلاعات و اخبار و همچنین سازمان‌های رسانه‌ای را در پی دارد، در حالی که در جهان پرتنش حاضر، اعتماد یك نیاز حیاتی است که مشتریانِ اطلاعات و اخبار، از سازمان‌های رسانه‌ای انتظار دارند.
 
فلسفی یادآور شد: در سال‌های اخیر نیز رابطه‌ میان اطلاعات و اخبار و سازمان‌های رسانه‌ای با بروز و ظهور رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی به‌شدت پیچیده شده است به‌طوری که هیچ‌کس حتی مدیران شرکت‌های بزرگ رسانه‌ای مانند فیس‌بوک و توییتر هم میزان و دامنه تأثیر این پدیده‌ها بر یكدیگر و همچنین بر مخاطب را در این حد و اندازه پیش‌بینی نمی‌کردند.
 
وی همچنین به گزارشی كه در سال 2017 منتشر شده اشاره کرد و گفت: در این گزارش که «خبرها و کودکان و نوجوانان آمریکا» نام دارد آمده است که نیمی از كودکان و نوجوانان 10 تا 18 ساله آمریكایی، اخبار را از طریق رسانه‌های آنلاین دنبال و دریافت می‌کردند، در حالی که اطلاعات و اخبار مخاطبان را در حوادث جاری درگیر می‌کند و بعضی وقت‌ها موجبات اختلاف و سو تفاهمات دیجیتالی را فراهم كرده همچنین احتمال گسترش اطلاعات نادرست و اخبار جعلی را افزایش می‌دهند.
 
فلسفی با بیان اینکه این روزها رسانه‌های اجتماعی در جایگاه منبع و هم سازمان رسانه‌ای قرار دارند و اطلاعات و اخبار به واسطه آن‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، عنوان کرد: البته این امر موجب به حاشیه راندن تک‌صدایی ‌شده و باعث می‌شود كه صداهای بیشتری شنیده شوند، اما باید گفت که نحوه شناسایی اطلاعات نادرست و اخبار جعلی می‌تواند به مخاطب کمک کند تا با شناخت وجوه تشکیل‌دهنده رابطه رسانه‌های اجتماعی با اطلاعات و اخبار، تأثیر مثبت و منفی حاصل از آن‌ها را درک کند و بتواند آگاهانه با این پدیده‌ها و حاصل رابطه‌شان مواجه شود.
 
وی تاکید کرد: البته با وجود تمامی محسنات و مضراتِ پیدا و پنهان، زندگی امروز بدون رسانه و خارج از گردونه دنیای مجازی قابل‌ تصور نیست؛ اما این‌که مخاطب در اقیانوس پرتلاطم اطلاعات و اخبار چقدر در تشخیص واقعی یا جعلی بودن اطلاعات و اخبار آگاه باشد به اراده حاکمیت‌ها و دولت‌ها در مواجهه جدی با موضوع و هم مسئولیت‌پذیری فردی و اجتماعی شهروندان بستگی دارد.
 
به گفته فلسفی، اطلاعات نادرست و اخبار جعلی با گمراه‌سازی افکار عمومی نه‌تنها مخاطبان را از حق دسترسی به اطلاعات درست و اخبار واقعی محروم می‌سازند بلكه امنیت کشورها را به خطر انداخته و در عمل مشروعیت و کارآمدی نظام‌های سیاسی مردم‌سالار را نشانه می‌روند.
 
سواد رسانه‌ای و اخبار جعلی
فلسفی در بخش دیگر صحبت‌های خود درباره اهداف خود از نگارش این کتاب گفت: پس از انتشار اولین مقاله در حوزه اخبار جعلی كه پاییز 1396 با عنوان «اخبار جعلی و مهارت‌های مقابله با آن» در فصل‌نامه وسایل ارتباط جمعی (رسانه) چاپ شد؛ تصمیم گرفتم این مقاله را كه حاصل مساعی علمی این‌جانب و دو تن از استادان علوم ارتباطات بود را تکمیل کنم و تحقیقات خود را در فاصله سال‌های 1396 تا 1398 در قالب این کتاب گردآوری کردم.
 
وی ادامه داد: این اثر مجموعه مطالبی در قالب پنج گفتار است و تلاش شده خواننده قدم به قدم نسبت به غنی و روزآمد شدن واژگان، تعاریف و مفاهیم حوزه سواد رسانه‌ای و اخبار و اطلاعات جعلی و غیرجعلی آگاه می‌شود.
 
فلسفی با بیان اینکه خواننده در فرایند مطالعه این كتاب علاوه بر واژگان محوری اطلاعات نادرست و اخبار جعلی با واژگانی چون حقایق جایگزین، پساحقیقت، مرگ حقیقت و امثال آن بیشتر آشنا می‌شود، عنوان کرد: در این اثر به شكل‌های گوناگون به اخبار جعلی از متون نوشتاری و تصویری گرفته تا فیلم‌ها و نقش هوش مصنوعی در تولید دیپ فیك و آثار زیان‌بار آن‌ها بر افكار عمومی اشاره شده و تلاش شده است که به شیوه‌های شناسایی این جعلیات برای مخاطب عام یا خبرنگاران و سازمان‌های رسانه‌ای پیشنهاد‌هایی سخت افزارانه و نرم افزارانه ارائه شود.
 
وی تاکید کرد: نقش سواد رسانه‌ای، دیجیتالی و خبری در قالب سوادهای نوین در مواجهه با اطلاعات نادرست و اخبار جعلی، از دیگر موضوع‌هایی است كه در این كتاب به آن اشاره‌شده است و امیدوارم این اثر در نظر عموم مخاطبان به ویژه دانشجویان رشته علوم ارتباطات و اهالی رسانه در زمانی كه ایران و جهان با بحران ویروس كرونا و افكار عمومی با اخبار جعلی پیرامون آن دست به گریبان است، مفید باشد.
 
كتاب «پنج گفتار درباره اخبار جعلی» در 70 صفحه و به قیمت 20000 تومان توسط انتشارات آٰرین روانه بازار نشر شده است.