مشکل‌ها و دغدغه‌های تولید کتاب کودک و نوجوان در گفت‌وگو با سه تن از ناشران و دست‌اندرکاران این حوزه بررسی شده است که در این گزارش به آن پرداخته‌ایم.
مواد اولیه استاندارد؛ گران و دست‌نیافتنی!
مسعود گلابی، مدیر انتشارات شهر قلم می‌گوید: بخش عمده مشکل ما تامین مواد اولیه است؛ نخست کتاب‌های معمولی که در بخش کودک ما بیشتر با کاغذهای گلاسه و مقوای گلاسه، ضخیم‌تر و با کیفیت‌تر است. هیچ حمایتی از این کاغذها نمی‌شود و ارزی داده نمی‌شود و عمده ناشران کودک در زمینه تامین این مواد مشکل دارند.
وی ادامه می‌دهد: بحث چاپ کتاب کودک نیز یکی دیگر از چالش‌های ما به شمار می‌آید؛ به‌طوری که مصرف زینک در این کتاب‌ها نسبت به کتاب بزرگسال خیلی متفاوت است. از آنجایی که کتاب‌های کودک در چهار رنگ منتشر می‌شوند، به چهار برابر زینک نیاز دارند و در این زمینه به دلیل بالا بودن قیمت‌ها، ناشران مشکل دارند.
گلابی درباره مشکل تامین مواد اولیه برای کتاب گروه‌های سنی پایین‌تر و خردسال نیز عنوان کرد: ما در این حوزه مشکل‌های بیشتری داریم؛ زیرا کار تخصصی‌تر است. به‌عنوان‌مثال در این حوزه ما مقوای استاندارد ضخیم نیاز داریم که این کالا اصلا به کشور ما وارد نمی‌شود.
وی تاکید کرد: عمدتا مقواهایی که در کشور ما استفاده می‌شود، مقوای ضخیم با گرماژ بالای 1000 است که بیشتر بازیافتی‌اند و از آنجایی که خردسالان تماس مستقیم با کتاب دارند، از نظر بهداشتی برای آنها خوب نیست. باید مقوای استاندارد وارد شود ولی امکان ورود آن خیلی سخت است.
گلابی در زمینه تولید کتاب‌های نایلونی و حمامی نیز توضیح داد: مواد اولیه این کتاب‌ها شامل پی‌وی‌سی و نایلون، استاندارد نیستند، به شدت بو دارند و بهداشتی نیستند و اگرچه در این زمینه پیگیری کردیم، ولی اولیه استانداردی تولید نمی‌شود و اجازه واردات این مواد را نیز به نمی‌دهند.
وی درباره تولید فیزیکی کتاب‌های کودک گفت: ما برای تولید کتاب‌های خاص کودک مثل کتاب‌های مقوایی یا کتاب پازل‌ها، اصلا تجهیزات صحافی صنعتی نداریم و هیچ یک از این ماشین‌آلات تاکنون وارد کشور نشده است. همه این کتاب‌ها به صورت دستی تولید می‌شوند که بالطبع هزینه تولید را خیلی بالا می‌برد.
مدیر انتشارات شهر قلم با بیان اینکه دو سال است درگیر واردات این تجهیزات صحافی به کشور هستم و مشکل داریم، یادآور شد: وزارت صنعت، معدن و تجارت ما را به عنوان تولیدکننده نمی‌شناسد که مجوز ورود این تجهیزات را به ما بدهد و باید از کانال دلال‌ها اقدام کنیم. از سوی دیگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز با وجود پیگیری‌ها هنوز حمایت خاصی از تولید این آثار نکرده است.
گلابی با بیان اینکه هر بار برای واردات چاپ، اقدام کردیم، قیمت به حدی بالا رفته است که تمام محاسبات ما را به هم ریخته، ادامه داد: این تجهیزات خیلی گران است و ما در بحث ثبت‌سفارش با نرخ نیمایی مشکل داریم. توقع ما این است که وزارت ارشاد به این موضوع ورود پیدا کند و کمک‌رسان ناشران باشد؛ زیرا ما به عنوان سرمایه‌گذار حاضر هستیم سرمایه‌گذاری کنیم اما بحث واردات به شدت مشکل است.
وی با اشاره به تبعات این موضوع عنوان کرد: این موضوعات در انتها موجب می‌شود تولید کتاب کودک و نوجوان هم گران تمام شود و هم کیفیت پایینی داشته باشد، با وجود اینکه تلاش کرده‌ایم محصولات‌مان کیفیت و استاندارد خوبی داشته باشند اما مواد اولیه استاندارد و امکانات تولید آن وجود ندارد و قاعدتا این کتاب‌ها نمی‌توانند خیلی خاص باشند.
گلابی با بیان اینکه ما تاکنون هیچ وقت حمایت مادی نخواسته‌ایم؛ بلکه درخواست ما حذف موانع بوده است، گفت: من به عنوان یک ناشر برای تولید کتاب‌های خاص کودکان، صحافی زده‌ام اما وقتی می‌خواهم تجهیزات و ماشین‌آلات تهیه کنم، مجبور شده‌ام مجوز چاپخانه دریافت کنم تا بتوانم دستگاه بیاورم و همه این موضوعات در کنار هم درگیری‌های زیادی برای یک ناشر به وجود می‌آورد. من به عنوان یک ناشر، تولیدکننده نیستم و باید یک چاپخانه بزنم تا بتوانم رسما تجهیزات وارد کنم و این گره‌های در هم آمیخته، مشکل‌ها زیادی ایجاد کرده است.
افزایش 300 درصدی قیمت و کاهش قدرت خرید خانواده‌ها
در گام دوم به‌سراغ حسن ستارزاده، مدیر انتشارات خانه ادبیات رفتیم. او با بیان اینکه تولید کتاب کودک نسبت به کتاب‌های دیگر حوزه‌های نشر متفاوت است و مشکل‌ها خاص خود را دارد، گفت: تهیه مواد اولیه این کتاب‌ها مثل کاغذ و مقوا ویژگی‌های خاص خود را دارد؛ مثل مقواهای گلاسه و پشت طوسی که در دوره‌های زمانی مختلف کمیاب و بعد گران می‌شوند.
وی یادآور شد: تولید کتاب کودک مراحل مختلفی دارد که می‌تواند شامل دست‌ساز بودن باشد و وقتی از صحافی می‌آید مثل خیلی از کالاهای دست‌ساز باید قسمت‌های مختلف کتاب به هم چسبیده و یک کتاب تشکیل شود. خیلی‌وقت‌ها ماشین صحافی دخیل نیست و این بخش‌ها باید با دست به همدیگر چسبیده شود و در انتها برش بخورد.
ستارزاده با بیان اینکه هزینه تولید کتاب به دلیل افزایش مواد اولیه طی ماه‌های اخیر چند برابر شده است، عنوان کرد: تهیه مواد اولیه خیلی سخت شده است؛ به عنوان مثال یک سال و نیم پیش مقوای کیلویی 3800 تومان خریداری می‌کردیم که در یک بازه زمانی به 28 هزار تومان رسید و اکنون به 20 هزار تومان رسیده است.
وی یادآور شد: این افزایش قیمت‌ها در نهایت به بالا رفتن قیمت پشت جلد کتاب منجر می‌شود؛ مثلا کتابی که چهار هزار تومان بود در قیمت‌گذاری‌های جدید به 20 هزار تومان رسیده است و قیمت آن پنج برابر شده. در این میان قدرت خرید مردم نیز کاهش پیدا می‌کند و آنها نمی‌توانند به راحتی کتاب تهیه کنند.
ستارزاده با اشاره به افزایش 300 درصدی قیمت برخی کتاب‌ها، گفت: کتابی را در گذشته با مقوای کیلویی سه هزار تومان، به قیمت نه هزار تومان منتشر می‌کردم، الان قیمت همان کتاب 35 هزار تومان شده است. از سوی دیگر این کتاب در طول سال به طور متوسط سه تا چهار مرتبه تجدید چاپ می‌شد اما الان یک‌بار هم چاپ نمی‌شود.
مدیر انتشارات خانه ادبیات درباره دیگر مواد مورد نیاز کتاب کودک توضیح داد: سلفونی که روی مقوا می‌کشیم تا مقواها مستحکم‌تر شوند و ماندگاری بیشتری داشته باشند، قبلا کیلویی هشت تا نه هزار تومان بود که الان به کیلویی 30 هزار تومان رسیده است و برخی وقت‌ها هم کمیاب می‌شود.
وی تاکید کرد: در این‌میان؛ خرید اعتباری همیشه به کسب و کار ما کمک می‌کرد اما الان مدت‌ها است که به دلیل گرانی و کمبود کالا مجبور هستیم تمام مواد مورد نیاز خود را به صورت نقدی خریداری کنیم، دیگر از خریدهای اعتباری خبری نیست و استمرار این موضوع برای تولید ایجاد مشکل می‌کند.
ستارزاده درباره تبعات و اثرات این موضوع بر فعالیت ناشران گفت: به عنوان مثال اگر من در گذشته می‌توانستم هفته‌ای سه کتاب منتشر کنم، الان باید ماهی سه کتاب چاپ کنم و اینطور که به نظر می‌رسد ممکن است مجبور شوم فصلی سه کتاب چاپ کنم زیرا وقتی همه خریدهایم نقدی می‌شود قدرت تولیدم کم می‌شود.
وی درباره راهکارهای پیشنهادی خود برای برخورد با این موضوعات و مشکل‌ها گفت: بنظرم باید از کتاب کودک و نوجوان در زمینه توزیع و فروش حمایت ویژه‌ای شود. کتاب‌های کودک و نوجوان باید در مدارس بیشتر دیده شود و در اختیار بچه‌ها قرار گیرد تا میزان خرید کتاب‌ها افزایش پیدا کند و نقدینگی در این حوزه بیشتر شود.
توقف اجباری انتشار کتاب
و در پایان نظرات فاطمه جمالی، مدیر انتشارات پیک ادبیات را جویا شدیم. این ناشر معتقد است: افزایش سرسام‌آور قیمت مواد اولیه، کاغذ گلاسه و مقوای پشت طوسی و زینک به حدی بالا رفته که تولید خود را به تجدید چاپ کتاب‌های پرفروش قدیمی خود تقلیل داده‌ایم.
وی افزود: قیمت تمام شده به طرز وحشتناکی بالا می‌رود که این موضوع موجب کاهش قدرت خرید مردم می‌شود. بیشتر کتاب‌هایی که چاپ می‌کنیم، فروش نمی‌رود و فروش آنها با چالش زیادی روبه‌رو است و به همین دلیل حداقل اطمینان خاطر را نداریم که این سرمایه‌گذاری هنگفت را داشته باشیم.
جمالی درباره کاهش تولیدات کتاب‌های خود در سال جاری گفت: از سال گذشته که روند افزایش قیمت شروع شده بود، تولید خود را پایین آوردیم. این وقت از سال(تابستان) همیشه اوج تولید کار ما بود که با سرعت کتاب‌ها را برای تصویرگری، ویرایش و صفحه‌آرایی ارسال می‌کردیم اما در این روزها تولیدمان با کاهش زیادی روبه‌رو بوده.
وی تاکید کرد: باید بگویم که ما الان هیچ کتابی در دست کار نداریم و حتی انتشار کتاب‌های تجدید چاپ نیز با وقفه روبه‌رو شده است؛ زیرا امیدوار بودیم بتوانیم زینک دولتی دریافت کنیم ولی به کتاب‌های چاپ مجدد زینک تعلق نمی‌گیرد؛ درحالی‌که سال‌ها است به دلیل پایین بودن کیفیت زینک‌ها، برای بسیاری از چاپ مجددها هم مجبور به استفاده از زینک جدید هستیم.
جمالی در این زمینه توضیح داد: قیمت زینک چهار برابر شده است، زینک چهار رنگ را تا سال 96 و اوایل سال 1397 ، 60هزار تومان تهیه می‌کردیم اما الان هر ورق زینک 60هزار تومان شده که قیمت نهایی آن 240 هزار تومان تمام می‌شود.
وی با بیان اینکه این اتفاقات در حالی رخ می‌دهد که من و همسرم هر دو در این انتشارات مشغول کار هستیم، گفت: درآمد حاصل از انتشار و فروش کتاب‌ها تنها ممر درآمد ما به شمار می‌آید و در کنار ما نیز افرادی دیگری در این انتشارات کار می‌کنند که معیشت آنها تحت تاثیر قرار می‌گیرد. سال گذشته صحفه‌آرای ما هشت کتاب در دست داشت اما امسال حتی یک کتاب هم ندارد.
جمالی یادآور شد: از ابتدای امسال یک مترجم ما تقاضای پس گرفتن کتابش را دارد و یک مولف دیگر هم در هفته پیش با من تماس گرفت که اگر کتابم را چاپ نمی‌کنید به انتشاراتی دیگری بدهم ولی واقعا توان چاپ و انتشار کتاب به شدت پایین آمده است.
در پایان باید گفت نباید از تنها خواسته به حق ناشران به راحتی گذشت، از آنجایی که مواد اولیه و ملزومات مورد نیاز به‌خصوص در حوزه نشر کودک ویژگی‌های خاصی دارد، خواسته ناشران این است که مواد اولیه حدود شش ماه تثبیت قیمت داشته باشد تا بتوانند برای شش ماه آینده تصمیم‌گیری کنند. اما مساله اینجا است افت و خیز بازار به حدی زیاد است که بسیاری از ناشران ترجیح می‌دهد فعلا دست نگه دارند تا بازار وضعیت روشن‌تری پیدا کند.
نظر شما