خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)ـ پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران باب جدیدی در هنر و ادبیات معاصر باز شد و هنرمندان و نویسندگان تلاش کردند تا در زمینه انتقال مفاهیم دینی آثاری را خلق کنند. بر این اساس بسیاری از منتقدان نیز بر لزوم تولید منابع تئوریک در حوزه هنر دینی و فلسفه هنر اسلامی تاکید کردند. با این اوصاف پس از گذشت بیش از 35 سال از پیروزی انقلاب هنوز آنچنان که باید پژوهش‌های چندانی درباره هنر دینی انجام نشده است.

حجت‌الاسلام محمدرضا جباران، از استادان حوزه علمیه قم و عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است. وی یکی از محققانی است که در موضوع تبیین و تفسیر هنر دینی و هنر از منظر دین چند کتاب مهم و علمی را تالیف کرده است که از میان آنها می‌توان به «غنا و موسیقی در آیینه فقه»، «صورتگری در اسلام» و «سینما در آیینه فقه» اشاره کرد. با وی درباره کیفیت پژوهش‌های تالیفی در زمینه هنر دینی به گفت‌وگو نشستیم.

حجت‌الاسلام جباران به «ایبنا» گفت: اکثر کتاب‌های موجود در زمینه زیبایی‌شناسی و فلسفه هنر ترجمه آثار اندیشمندان غربی است. در موضوع هنر اسلامی و هنر از منظر اسلام منابع مطالعاتی چندانی در دسترس نیست و همین منابع اندک هم یا ترجمه آثار و افکار مستشرقان یا بزرگان برخی نحله‌های فکری چون سنت‌گرایان، در حوزه هنر اسلامی است و معدود پژوهش‌های تالیفی نیز شرح و تفسیر آرا همین متفکران است.

وی افزود: هنرمندان، دانشجویانی و علاقه‌مندانی که قصد دارند اطلاعاتی در زمینه هنر و زیبایی از دیدگاه اسلام کسب کنند، منابع چندانی برای مطالعه ندارند. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت که هنوز هم مساله هنر دینی یا هنر از منظر دین مبین اسلام درست و علمی تبیین نشده است.

 جباران ادامه داد: طیف روحانیت زمانی که مشاهده کنند، موضوعی جای تحقیق و پژوهش دارد و مورد نیاز بخشی از جامعه است، وارد کار تئوریک در آن موضوع می‌شود. دو کتاب «غنا و موسیقی در آیینه فقه» و «سینما در آیینه فقه» حاصل تقریرات من از درس خارج فقه مرحوم آیت‌الله ماشاالله مروجی بروجردی است.

نویسنده کتاب «صورتگری در اسلام» اضافه کرد: پس از بررسی و تحقیق متوجه شدم که جامعه هنری کشور به این دو کتاب نیاز دارد، بنابراین به انتشار آنها اقدام کردم. تقریرات دیگر ابواب فقه درس استادم آیت‌الله مروجی طبسی را به دلیل آنکه منابع مطالعاتی درباره آنها به اندازه کافی وجود داشت، منتشر نکردم.

جباران همچنین به کتاب خود در موضوع «زیبایی شناسی اسلامی» اشاره کرد: در حدود 16 سال پیش بود که من پس از بررسی‌هایی متوجه شدم متن مرجعی در زمینه زیبایی شناسی وجود ندارد. بر این اساس از همان زمان طرح نگارش یک مجموعه پنج جلدی با عنوان «زیبایی در متون اسلامی» را پی‌ریزی کردم، اما هیچ نهادی حتی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی نیز از این طرح حمایت و پشتیبانی نکرد. تا اینکه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تصمیم به حمایت از انتشار این مجموعه گرفت.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی یادآور شد: هدف من از نگارش کتاب «زیبایی در متون اسلامی» این بود که کسانی که در زمینه زیبایی‌شناسی کار می‌کنند، منبعی برای مطالعه در موضوع نگاه دین مبین اسلام به زیبایی داشته باشند. من رمضان سال گذشته (1393) جلد نخست کتاب را تحویل ناشر آن یعنی دفتر تبلیغات دادم، اما تاکنون منتشر نشده است.

نویسنده کتاب «سینما در آیینه فقه» در پایان گفت: معدود کتاب‌ها و پژوهش‌های مناسبی نیز که درباره هنر دینی فرصت نشر پیدا کرده‌اند، پخش مناسبی نداشته‌اند. مشکل بزرگ این است که این کتاب‌ها از سوی نهادهای فرهنگی دولتی یا وابسته به دولت منتشر شده‌اند و این ناشران معمولا به دلیل آنکه دغدغه بازگشت سرمایه ندارند، کتاب‌ها را در انبارهای خود زندانی می‌کنند.

«درسنامه علم اخلاق»، «رندان تشنه لب: بررسی نهضت عاشورا در روایات اهل سنت»، «آموزه‌های دینی»، «انسان و خدا»، «امامت» و «محبت‌نامه: برداشتی عرفانی از حماسه عاشورا» نام شمار دیگری از کتاب‌های منتشر شده جباران است.

همچنین در کارنامه علمی این محقق ترجمه کتاب‌هایی چون «شرح وصال: ترجمه المجالس الشیعه» سید محسن امین عاملی و «اخلاق» سید شبر را نیز می‌توان مشاهده کرد.