پژوهشي خواندني روي پرچم‌ و نماد كشورهاي جهان

به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، در ادامه سلسله نشست‌هاي تخصصي موسسه فرهنگي هنري جمشيد جاماسيان، فرشيد خداياري؛ نويسنده و پژوهشگر فرهنگ و تاريخ ايران عصر روز يك‌شنبه (19 دي‌ماه) به بررسي «نشان‌ها و نمادهاي تاريخي زنده جهان» پرداخت. اين نمادها و نشان‌هاي باستاني را مي‌توان در برخي منابع كهن جست‌وجو كرد.

وي افزود: پرچم هر كشور نشانه‌اي از آرمان‌ها و باورهاي مردم آن كشور است. نشانه‌ها و نمادهايي هم كه در پرچم ها به كار مي‌رود، اغلب ريشه در باورهاي كهن آن ملت دارد. پرچم ايران نيز، از ديرباز تاكنون، داراي نشانه‌ها و رنگ‌هايي است كه هر كدام معنايي تاريخي و فرهنگي دارند. براي شناخت آن نمادها و نشانه‌ها، منابعي درخور توجه در دست هست. شايد يكي از بهترين آن منابع، كتاب «تاريخ پرچم ايران، از باستان تاكنون»، نوشته نصرت‌الله بختورتاش باشد يا كتابي كه به تازگي به نام «درفش ايرانيان» توسط پيمان متين منتشر شده است نيز ماخذي قابل توجه است.

خداياري افزود: پرچم در اغلب كشورها داراي ارزش بسياري است؛ تا بدان حد كه در كشورهايي مانند آفريقاي جنوبي و آرژانتين، براي پرچم‌هايي كه يادآور خاطره‌اي تاريخي يا فرهنگي‌اند، موزه ساخته شده است. برخي از كشورها هم به جاي پرچم، به نماد كشور اهميت مي‌دهند. پرچم‌ها انواع گوناگون دارند: پرچم‌هاي دندانه‌دار، بلوكي، صليب يوناني، صليب اسكانديناوي، متقاطع و نمونه‌هاي ديگر، از انواع پرچم به شمار مي‌روند.

هرچند پرچم‌ها استاندارد مخصوصي دارند، اما پرچمي كه در ميدان‌هاي صبحگاهي به كار مي‌رود، با پرچمي كه روي ماشين‌ها استفاده مي‌شود، متفاوت است. پرچم‌هايي هم كه در سازمان ملل برافراشته مي‌شود و مخصوص كشورهاي عضو آن سازمان است، اندازه‌هاي متفاوتي دارد. پرچم كشورها اغلب مستطيل است، اما پرچم كشورهاي بلژيك، سوييس، واتيكان، دانمارك و فرانسه مربع است. درباره پرچم فرانسه اين نكته گفتني است كه رنگ‌هاي به كار رفته در آن، همان رنگ‌هايي است كه فرانسويان در جريان انقلاب كبير استفاده مي‌كردند.

رنگ پرچم‌ها نشان دهنده سابقه تاريخي و كهن سرزمين است
وي افزود: پرچم كشور ليبي يك استثناء است، چون هيچ نشانه و آرمي ندارد و تنها از يك رنگ پوشيده شده است. آن رنگ را نشانه‌اي از انقلاب كشاورزي مي‌دانند. رنگارنگ‌ترين پرچم متعلق به آفريقاي جنوبي است؛ اين رنگارنگي را نشانه‌اي از احترام گذاشتن به نژادها دانسته‌اند. پرچم فيليپن نيز از اين جهت منحصر به فرد است كه در زمان جنگ، رنگ سرخ آن در بالا قرار مي‌گيرد و رنگ آبي در پايين، اما در زمان صلح جاي آن دو رنگ تغيير مي‌كند.

پرچم ايتاليا هم با آن كه انتظار مي‌رود به سبب سابقه تاريخي و كهن آن سرزمين، پرچمي ريشه‌دار باشد، اما اين گونه نيست. پرچم ايتاليا همان پرچمي است كه در زمان حمله ناپلئون به اين كشور فرانسوي‌ها به كار مي‌بردند. از اين رو مي‌توان پرچم ايتاليايي‌ها را وارداتي دانست. البته مردم ايتاليا پرچمشان را نشانه‌اي از وحدت و استقلال خود مي‌دانند.

خداياري يادآور شد: نارنجي يكي از رنگ‌هاي به كار رفته در پرچم هلند است؛ چون نارنجي رنگ ملي هلندي‌هاست، اما نكته اينجاست كه اين رنگ در دريا ديده نمي‌شود. به همين دليل آن را به رنگ قرمز تغيير مي‌دهند. مي‌دانيم كه هلندي‌ها مردماني بودند كه سفرهاي دريايي فراواني انجام مي‌دادند.

گاه در برخي از كشورها انتخاب رنگ پرچم دشواري‌هايي پديد آورده است. براي مثال در كشور چاد بر سر انتخاب رنگ پرچم كشور درگيري‌هاي خونيني به وجود آمد. پرچم دانمارك هم داستاني شنيدني دارد. هنگامي كه در غروب يكي از روزها يكي از پادشاهان اين كشور در قرن دوازدهم ميلادي سرگرم جنگ بود، ادعا كرد كه صليب سفيدي را در آسمان ديده است. دانماركي‌ها از آن روز به بعد همان صليب سفيد را نشانه پرچم خود كردند. صليب پرچم فنلاند به رنگ آبي است. اين به خاطر درياچه‌هاي فراوان اين كشور است. پرچم سوئد نيز داستاني شبيه به پرچم دانمارك دارد. يكي از پادشاهان آن كشور هنگام دعا صليب زرد رنگي را مي‌بيند و همان را نشانه پرچم كشورش مي‌سازد.

پرچم اتريش نيز يادگاري از اين داستان است كه «دوک لئوپولد پنجم» از فرمانروايان اتريش در قرن 12، كتي را در هنگام جنگ مي‌پوشد و كمربندي روي آن مي‌بندد. جنگ آنقدر كشت و كشتار داشته كه تمام لباس او خوني مي‌شود، جز همان كمربندي كه روي كت پوشيده بود. از آن پس همان خط كمربند را در پرچم اتريش به كار مي‌برند.

وي افزود: روي پرچم تايلند شكل يك فيل بوده است. روزي يكي از روستاييان در حضور پادشاه پرچم را به گونه‌اي مي‌گيرد كه شكل فيل وارونه مي‌شود. اين مساله آنچنان پادشاه را به خشم مي‌آورد كه تصميم مي‌گيرد پرچمي طراحي كند كه حتي اگر آن را وارونه هم بگيرند، تصوير آن تغيير نكند. يك سري از پرچم‌ها هم خود ساخته است. مثلاً در كشور ماداگاسكار، مسابقه‌اي براي طراحي پرچم كشور برگزار مي‌كنند و بدين گونه طرحي را كه يك معلم كشيده است، انتخاب و همان نشانه پرچم ملي ماداگاسكاري‌ها مي‌شود.

نمادهاي اسطوره‌اي و مذهبي در پرچم برخي از كشورها
اين پژوهشگر يادآور شد: پرچم نيوزلندي‌ها و استراليايي‌ها چندين ستاره دارد. ستاره‌هاي كناري پرچم آنها صورت‌هاي فلكي است كه فقط در نيمكره جنوبي ديده مي‌شود. پرچم مكزيكي‌ها از نمادهاي اسطوره‌اي قوم «آزتك» الهام گرفته شده است و عقابي را نشان مي‌دهد كه ماري را شكار مي‌كند و در جايي فرود مي‌آيد كه مكزيكوسيتي كنوني است. پرچم افغانستان نيز داراي نشانه‌اي بسيار كهن است، اما تنها پرچمي است كه روي آن منبر و محراب طراحي شده است. خوشه گندمي هم كه روي اين پرچم ديده مي‌شود، به باور افغاني‌ها نشان بركت است.
تنها كشوري هم كه روي پرچم خود ساختمان و بنايي را طراحي كرده، كامبوج است. اين ساختمان، معبدي متعلق به هزار سال پيش است. قبرس هم تنها كشوري است كه نقشه سرزمين خود را روي پرچمش دارد. اين به خاطر شرايط حساس سياسي قبرس است. اين كشور از دو بخش يوناني‌نشين و ترك‌نشين تشكيل مي‌شود و نقشه كشور نشانه‌اي از تماميت ارضي آن است، اما نكته جالب اينكه ترك‌هاي قبرس اين پرچم را قبول ندارند.
وي افزود: يكي از زيباترين پرچم‌ها متعلق به قزاقستان است و عقابي را در حال فرود آمدن نشان مي‌دهد. سر ميله پرچم را هم به شكل بال‌هاي عقاب ساخته‌اند. علاوه بر مكزيك، دو كشور آلباني و بوتان هم از اساطير خود براي نشانه پرچمشان استفاده كرده‌اند. آلباني‌ها شكل يك عقاب و بوتاني‌ها شكل يك اژدها را روي پرچم خود دارند. 10 كشور هم ماه و ستاره را به نشان اسلام روي پرچم خود قرار داده‌اند. هر چند اين نشانه نمادي اسلامي نيست و از امپراتوري عثماني گسترش پيدا كرده است.
خداياري خاطرنشان كرد: نشانه ملي پرچم تركمنستاني‌ها، اسبي تركمني، ايرلندي‌ها يك چنگ و هندي‌ها چرخ دنده‌اي به نشانه توسعه كشور است. شيليايي‌ها هم كركس را بر روي پرچم خود طراحي كرده‌اند و پرچم نپال شكلي از كوه اورست است. نكته جالب در مورد نشان پرچم سلطنتي دانمارك اين است كه اگر پادشاه مرد باشد از يك نشان و اگر زن باشد از نشاني متفاوت استفاده مي‌كنند.