به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، پنجمین نشست «شاهنامه‌پژوهی» درباره موضوع «برداشتی دیگرگون از داستان بیژن و منیژه» با حضور قدمعلی سرامی، پژوهش‌گر و سخنران نشست، شیرین امامی، از بانوان نقال، یاسر موحدفرد، دبیر نشست و جمعی ازعلاقه‌مندان این حوزه عصر دیروز(12 مرداد) در سرای اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای این نشست امامی بخش‌هایی از داستان «بیژن و منیژه» را برخوانی کرد. در ادامه موحدفرد به معرفی سرامی و آثار پژوهشی و تالیفی او پرداخت و اظهار داشت: از سرامی تاکنون 6 مجموعه شعر به چاپ رسیده اند. «لبخند آرزو» نخستین مجموعه شعر اوست كه در سال 42 با مقدمه محمدابراهیم باستانی پاریزی و مجدالدین كیوانی منتشر شد. «با این سكوت سرخ»، «از دو نقطه تا همه چیز»، «صاف و ساده مثل آب» و «تا زادن بامداد باید خواند» دیگر دفترهای شعر سرامی اند.

وی ادامه داد: سرامی، عضو هیات امنای بنیاد فردوسی و عضو هیات علمی دانشگاه تهران است و علاوه بر شعر در حوزه تحقیقات ادبی نیز آثار متنوعی چون «از رنگ گل تا رنج خار»(شکل‌شناسی داستان‌های شاهنامه)، «از خاك تا افلاك»(مولانا‌پژوهی)، «از هرگز تا همیشه»، «پنج مقاله در باره ادبیات كودك» را در كارنامه‌اش دارد.

در ادامه این نشست، سرامی با تاکید بر این نکته که زیرساخت، ژرف‌ساخت، بنیادهای پنهان و لایه‌های زیرین شاهنامه آیین مهر است گفت: ایرانیان در دوره باستان چهار مذهب زرتشت، مانی، مزدک و مهر را به جهانیان هدیه کرده‌اند. این مذاهب همگی نوآورانه اند، هر یک حرفی تازه دارند و تکرار دیگری نیستند.

وی ادامه داد: آیین مهر در روزگار باستان به کمک لشکریان رومی از ایران به کشورهای اروپایی رفته است و چند سده بر اقوام اروپایی حکومت كرد. حتی این مذهب در آیین مسیح نیز تزریق ‌شد. به عنوان مثال، تعطیلی روز یک‌شنبه(Sunday) یا (روز خورشید) در آیین مسیح، تقدس عدد هفت، رنگ ارغوانی لباس سران پاپ و اسقف اعظم همگی از نشانه‌های اندیشه میترایی است و زیرساخت مهری دارد. داستان «بیژن و منیژه» یکی از داستان‌هایی است که نشان می‌دهد زیرساخت شاهنامه آیین مهری است.

این شاهنامه‌پژوه به اثبات تاریخ سرایش این داستان توسط فرهاد وداد، فیزیکدان و شاهنامه‌شناس اشاره و تصریح کرد: وداد براساس نشانه‌هایی که در مقدمه این داستان آمده و محاسبات نجومی به‌طور علمی نشان می‌دهد که سرایش داستان «بیژن و منیژه» در 16 مهر 351 هجری آغاز شده و فردوسی در سال‌های جوانی این داستان را با کمک همسرش سروده است. شب سرایش نخستین ابیات این منظومه مصادف با وقوع خسوفی در شهر توس است.

وی تاکید کرد: «شاهنامه» می‌تواند محل تجمیع آراء علمی ایرانیان باشد و در روان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، شناخت اقوام تاریخی، جامعه‌شناسی، دراما‌تراپی و دیگر رشته‌ها مانند ریاضیات به ما کمک می‌کند.

سرامی موضوع کلی داستان «بیژن و منیژه» را تعریف کرد و توضیح داد: این داستان به نوعی بیان‌گر آزادی فکری ملت ایران است. فردوسی در پایان داستان نتیجه‌گیری می‌کند که هیچ فردی با جهان حساب ویژه‌ای ندارد. در اندیشه شاهنامه مبداء خیر و شر یکسان است. در مقدمه داستان شب تار توصیف شده و روز نو در مقابل آن قرار دارد که این امر یک اندیشه مهری است.

وی ادامه داد: تاکید اندیشه شاهنامه بر مدارا نه با رفیق بلکه با غیر دوست است. این مساله نیز از نشانه‌های آیین مهر به حساب می‌آید. در تمام اسطوره‌های تاریخی از جمله شاهنامه پهلوانی و عظمت در انتخاب راهی است که دیگران کمتر آن‌را می‌پیمایند. به عنوان مثال نحوه تولد رستم و به دنیا آمدن او با شیوه سزارین نشان می‌دهد که این اسطوره راه همه پسند را انتخاب نمی‌کند.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این امر که عظمت انسان و آن چیزی که سرنخی از انسان کامل را در آن می‌بینیم، موجودی یافت نشدنی است اظهار داشت: داستان «بیژن و منیژه» طی طریق پلکان مهری و هفت‌خان است. نخستین خان، انتخاب بیژن برای رفتن و کم کردن شر گرازها از ارامنه و خوان دوم کشتن گرازهاست. اما خان سومی که بیژن از آن می‌گذرد به دام زن جادو افتادن است. زن جادوگر نماد نفس عماره است. در این داستان منیژه زیبایی جادویی دارد که بیژن افسون او می‌شود.

وی به ویژگی داستان‌های هفت‌خانی اشاره کرد و توضیح داد: داستان‌های هفت‌خانی چهار ویژگی دارند. نخست آن‌که در این داستان‌ها تنها یک قهرمان یا پهلوان وجود دارد. ویژگی دوم دشوارگزینی قهرمان داستان، ویژگی سوم سخت‌تر شدن مراحل بعدی داستان و ویژگی چهارم به دام زن جادوگر افتادن است.

سرامی در بخش دیگر از این نشست ابیاتی از داستان «بیژن و منیژه» را قرائت کرد و گفت: توصیه شاهنامه به تمامی زوج‌ها این است که پرستار و خادم یکدیگر باشند. در ایران باستان گزارش زیادی از طلاق نیامده است.

وی تشریح کرد: طبق توضیحات پیشین و اثبات این نکته که داستان «بیژن و منیژه» داستانی مهری و در روز تولد مهر سروده شده است باید به یاد داشته‌ باشیم که مهر از سنگ زاییده می‌شود. این داستان زایش مهر است. کین با گرازها به مهر با دختر تورانی می‌انجامد.

این شاهنامه‌پژوه در پایان یادآور شد: یکی دیگر از نشانه‌های اندیشه مهری در این داستان، انجام تمامی مراحل به صورت آزمون است. این ویژگی آیین مهری است. از سوی دیگر فرهنگ ایرانی را باید فرهنگی جهانی بدانیم؛ چراکه فرهنگ ایرانی هرگز دنیا را تحقیر نمی‌کند. به عنوان مثال مال یا دارایی در شاهنامه «خواسته» نامیده شده است.

پنجمین نشست ‌«شاهنامه‌پژوهی» با موضوع «برداشتی دیگرگون از داستان بیژن و منیژه» سه‌شنبه(12 مرداد) از ساعت 17 تا 19 در سرای اهل قلم برگزار شد.