به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، بزرگداشت سالگرد درگذشت آیتالله سیدهادی خسروشاهی، با پیام آیتالله گرامی و سخنرانی آیتالله احمد مبلغی عضو مجلس خبرگان رهبری، حجت اسلام بی‌آزار شیرازی، عباس خامه‌یار رایزن فرهنگی ایران در لبنان، صباح زنگنه کارشناس مسائل سیاسی، محسن مسچی معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و جمعی از اساتید حوزه و دانشگاه به‌صورت وبینار برگزار شد.
آیتالله مبلغی در ابتدای این مراسم، گفت: سالگرد ارتحال آیتالله خسروشاهی را که ارتحالی مصیبت‌بار، ناگهانی و تکان‌دهنده بود، گرامی می‌داریم و از این بابت به همه اصحاب قلم، اندیشه و تقریب و به‌ویژه به خاندان آن مرحوم و رهبر معظم انقلاب تسلیت می‌گویم. ایشان شخصیتی کم‌نظیر در حوزه‌های مختلف بود و از جهاتی هم ویژگی‌هایی داشت که مختص به او بود و او را از دیگران متمایز می‌کرد.
وی اضافه کرد: امروز که جهان اسلام برای برون‌رفت از وضع کنونی نیازمند راه‌حل فراگیر، مهم و عملی برای تقریب است، این وظیفه همه افراد است تا جهان اسلام را به سمت امت واحده قرآنی پیش ببرند.
استاد سطح خارج فقه و اصول حوزه علمیه تصریح کرد: همه کسانی که چنین نگاهی دارند، باید در اندیشه مصلحان تقریب با نگاه به‌روزشده تمرکز کرده و این اندیشه‌ها را از هدر رفتن و افتادن در حاشیه‌ها دور نگه داشته و آن را به‌روز مطرح کنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه مرحوم خسروشاهی متفکری بی‌ادعا بود، یادآور شد: او نقادی اخلاق‌مدار و صریح‌اللهجه بود. همزمان به فرهنگ کتاب و کتابخانه آشنایی داشت و به آن اهمیت می‌داد. او جنس کتاب و فرهنگ کتاب و رفتن به سمت کتاب را در سلوک و نگاه خود تجلی می‌بخشید، کلان‌اندیش بود و به امور خرد و درگیرکننده، توجهی نداشت.
وی بیان کرد: راه‌حل‌های ایشان در مورد تقریب را باید جمع‌آوری کرد تا نگاه او برای برون‌رفت جهان اسلام از این تفرقه موجود تبیین شود.
مرحوم خسروشاهی از تاریخ‌نگاران نهضت‌های اسلامی است
در بخش دیگری از این برنامه عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان گفت: استاد خسروشاهی پناهگاه و پشتوانه فکری تقریبی نخبگان و روشنفکران اسلام‌گرای جهان اسلام از دهه ۵۰ تا سالیان سال قلمداد می‌شد.
وی گفت: کمتر کسی از فعالان اسلام‌گرا و پژوهشگران شیعه و سنی داریم که از دهه ۵۰ تاکنون وی را نشناسد و بر نقش کم‌بدیل ایشان در کوران بحران‌های فکری و اندیشه‌ای دهه‌های گذشته صحه نگذارد.
خامه‌یار افزود: بدون مبالغه و تردید می‌توان گفت که مرحوم سیدهادی خسروشاهی از تاریخ‌نگاران نهضت‌های اسلامی و از پیشگامان فعالیت‌های بین‌المللی در حوزه علمیه و در تاریخ معاصر ماست. ایشان از فحول تقریب در نیم‌قرن اخیر، یعنی از زمان تشکیل دارالتقریب مصر بود و از معدود کسانی بود که با اندیشه شناخت و اعتدال نقش بالایی در همگرایی نخبگان شیعه و سنی، اسلام و مسیحیت ایفاد کرد.
رایزن فرهنگی ایران در لبنان با بیان اینکه استاد خسروشاهی پیش از انقلاب در دارالتقریب قم در بخش بین‌الملل فعالیت می‌کرد و از همان زمان سفرهای مهمی به خارج از کشور داشت، گفت: در مجامع فکری و همایش‌های اندیشه‌ای از جمله در الجزایر به‌صورت متوالی شرکت می‌کرد و از اندیشه ناب سخن می‌گفت. ایشان بعدها در عرصه دیپلماسی و در قامت نماینده کشورمان در واتیکان و قاهره نیز بر این نقش افزود.
وی تاکید کرد: این پژوهشگر پاک‌سرشت توانست عالمانه اندیشه‌های وحدت‌گرایانه رهبران و بزرگان تشیع همچون سیدجمال‌الدین اسدآبادی، آیتالله بروجردی، آیتالله محمدتقی قمی، امام خمینی (ره)، آیتالله خامنه‌ای و اقبال لاهوری را بازگو و تجزیه و تحلیل و با امکانات و ارتباطات خود پل ارتباط مستحکمی بین رهبران فکری دینی و مذهبی شیعه و اهل سنت ایجاد کند.
مهم‌ترین هدف آیتالله خسروشاهی تقویت بیداری اسلامی بود
صباح زنگنه، کارشناس مسائل سیاسی در این برنامه ضمن تجلیل از شخصیت مرحوم خسروشاهی گفت: استاد خسروشاهی شخصی بود که با قلم، قدم، اندیشه و ارتباطاتی که برقرار می‌کرد به تعدادی از اهداف مهم زندگی خود شکل می‌داد. اگر بخواهیم به شکل خلاصه بگوییم آن استاد چه اهدافی را دنبال می‌کرد، باید مهم‌ترین هدف وی را تقویت بیداری اسلامی و بیداری مشرق‌زمین و دومین هدف ایشان را تلاش برای وحدت جهان اسلام برشمرد. سومین هدف نیز آزادی فلسطین به اشکال ممکن بود و تمام هدف خود در طول زندگی را در همین مسیر قرار داد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: می‌توان گفت مرحوم خسروشاهی به تبعیت از سیدجمال الدین اسدآبادی، زندگی خود را در همان مسیر یعنی مبارزه با تفکرات منحرف، خرافات، دعوت به نهضت و بیداری و دعوت به وحدت مسلمانان قرار داده بود.
وی بیان کرد: استاد خسروشاهی با ترجمه کتاب‌های مهم و معروف همانند «الامام علی صوت العدالة الانسانیه» اثر جرج جرداق توانست اندیشه‌های این نویسنده مهم لبنانی و مسیحی را به خوانندگان ایرانی منتقل کند و عملاً این کتاب به شکل یک مجموعه دایرهالمعارفی درآمد.
زنگنه از دیگر فعالیت‌های مرحوم خسروشاهی را راه‌اندازی مؤسسه شروق در ایران برشمرد و یادآور شد: مؤسسه شروق در ایران خواهرخوانده مؤسسه شروق در قاهره است که در آنجا با زحمات نویسنده معروف مصری یعنی فهمی هویدی راه‌اندازی شده بود.
وی تصریح کرد: زنده‌یاد خسروشاهی مجموعه آثار سیدجمال اسدآبادی را نیز به ایران آورد و تجدید چاپ کرد و روی آن کار علمی انجام داد، لذا اکنون مجموعه‌ای ارزشمند از آثار سیدجمال در دسترس علاقه‌مندان است.
زنگنه ادامه داد: حضور ایشان در واتیکان نشان دهنده صحنه‌ای دیگر از فعالیت‌های مرحوم خسروشاهی است. این حضور کمک بزرگی کرد که کتاب‌های زیادی از متون اصلی شیعه از جمله صحیفه سجادیه یا نهج‌البلاغه ترجمه و بین مسیحیان توزیع شود.
خسروشاهی نقش بسیار مهمی در وحدت مسلمانان داشت
در بخش دیگری از این وبینار حجت‌الاسلام عبدالکریم بی‌آزار شیرازی گفت: مهم‌ترین کار شخصیت‌های الهی مانند آیتالله بروجردی این بود که قبل از انقلاب اسلامی ایجاد وحدت کردند. اولین کار ایشان این بود که کتاب «الخلاف فی الاحکام» شیخ طوسی را چاپ و بعد از تمام کتاب‌های تفرقه‌افکن که به سایر مذاهب و ادیان و توهین می‌کردند جلوگیری کرد.
وی افزود: یکی از کسانی که در این راستا کارهای خیلی مهمی انجام می‌داد، آیتالله خسروشاهی بود. بنده به یاد دارم که در سال‌های قبل از انقلاب بسیار جالب تمام کتاب‌هایی را که در جهت وحدت بود، ترجمه می‌کرد. آیتالله خسروشاهی نقش بسیار مهمی در وحدت مسلمانان داشتند و در این راستا دارای برنامه‌های عملی، کتاب‌های تقریبی و ملاقات‌هایی در سطح جهان اسلام بود.
خسروشاهی شخصیتی تقریبی بود
محسن مسچی، معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از دیگر سخنرانان این برنامه بود. وی با بیان اینکه نسل امروز ما و کسانی که در سنین ما در دهه ششم یا هفتم عمر خود هستند، مدیون شخصیت‌های تقریبی و کتاب‌هایی همانند «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از مهدی آذریزدی، مجلات مکتب اسلام و مکتب تشیع هستند، گفت: از جمله افرادی که در این زمینه بسیار تأثیر داشت، مرحوم آیتالله خسروشاهی بود که ما به میزان بسیار زیادی از مطالب ایشان استفاده می‌کردیم. بسیاری از شخصیت‌ها همانند آیتالله سبحانی، آیتالله مکارم، فخرالدین حجازی، مهندس بازرگان، سحابی و... در این مجلات قلم می‌زدند اما یکی از شخصیت‌های بارز و برجسته مرحوم خسروشاهی بودند.
وی اضافه کرد: بعد از انقلاب نیز به جهت مسائل فرهنگی و بین‌المللی با ایشان مرتبط شدیم و این ارتباط در بسیاری از کنفرانس‌های داخلی و خارجی ادامه داشت و اگر بخواهم به جامعیت یک شخص در عرصه فرهنگی و مطبوعاتی اشاره کنم مرحوم آیتالله خسروشاهی بودند که ارتباط بنده با ایشان تا آخرین روزهای حیات ایشان ادامه داشت.
معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به پنج خصوصیت ویژه از مرحوم خسروشاهی اشاره کرد و گفت: یکی از این خصوصیات این است که شخصیت جامع الاطرافی داشتند. ایشان با شخصیت‌هایی از شمال و جنوب و شرق و غرب مرتبط بوده و با افکار و طیف‌های گوناگون ارتباطات داشتند؛ هرچند که مسیر خود را نیز حفظ می‌کردند. خصوصیت دیگر ایشان در بحث مطبوعات است. تا الان حدود ۲۱۰ مقاله از آیتالله خسروشاهی فقط در «ویکی‌نور» منتشر شده است. خصوصیت دیگر ایشان، ارتباط با شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام است که همواره ادامه دادند و با همه شخصیت‌ها در هر جایگاهی در جهان اسلام، ارتباط داشت که شاید از جهت نگاه‌های سیاسی نیز متفاوت بود.
مسچی ادامه داد: ویژگی چهارم مرحوم خسروشاهی تک‌نگاری در مسائل شخصیت‌شناسی و تاریخی است. کارهایی که ایشان انجام داد، همانند مرحوم سیدمحمد محیط طباطبایی است که حدود دو هزار مقاله در زمینه تک‌نگاری دارند. نکته پنجم تقریبی بودن ایشان است. اخیراً برخی در مصاحبه‌های خود گفته‌اند که رویکرد تقریبی آیتالله خسروشاهی در اواخر عمر ضعیف شده بود، اما این حرفی کاملاً نادرست است؛ تقریب در تمام جان ایشان وجود داشت و همواره معتقد به دوری از نزاع، تفرقه و تشتت و معتقد به همراهی با علمای جهان اسلام در راستای وحدت مسلمانان بود.
بر پایه این گزارش، در پایان این مراسم از کتاب «از نیمروز تا امروز» با موضوع تاریخ رجل مذهبی و سیاسی سیستان تألیف امیر میر، نماینده پیشین زاهدان در مجلس شورای اسلامی رونمایی شد.
آیتالله مبلغی در ابتدای این مراسم، گفت: سالگرد ارتحال آیتالله خسروشاهی را که ارتحالی مصیبت‌بار، ناگهانی و تکان‌دهنده بود، گرامی می‌داریم و از این بابت به همه اصحاب قلم، اندیشه و تقریب و به‌ویژه به خاندان آن مرحوم و رهبر معظم انقلاب تسلیت می‌گویم. ایشان شخصیتی کم‌نظیر در حوزه‌های مختلف بود و از جهاتی هم ویژگی‌هایی داشت که مختص به او بود و او را از دیگران متمایز می‌کرد.
وی اضافه کرد: امروز که جهان اسلام برای برون‌رفت از وضع کنونی نیازمند راه‌حل فراگیر، مهم و عملی برای تقریب است، این وظیفه همه افراد است تا جهان اسلام را به سمت امت واحده قرآنی پیش ببرند.
استاد سطح خارج فقه و اصول حوزه علمیه تصریح کرد: همه کسانی که چنین نگاهی دارند، باید در اندیشه مصلحان تقریب با نگاه به‌روزشده تمرکز کرده و این اندیشه‌ها را از هدر رفتن و افتادن در حاشیه‌ها دور نگه داشته و آن را به‌روز مطرح کنند.
عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به اینکه مرحوم خسروشاهی متفکری بی‌ادعا بود، یادآور شد: او نقادی اخلاق‌مدار و صریح‌اللهجه بود. همزمان به فرهنگ کتاب و کتابخانه آشنایی داشت و به آن اهمیت می‌داد. او جنس کتاب و فرهنگ کتاب و رفتن به سمت کتاب را در سلوک و نگاه خود تجلی می‌بخشید، کلان‌اندیش بود و به امور خرد و درگیرکننده، توجهی نداشت.
وی بیان کرد: راه‌حل‌های ایشان در مورد تقریب را باید جمع‌آوری کرد تا نگاه او برای برون‌رفت جهان اسلام از این تفرقه موجود تبیین شود.
مرحوم خسروشاهی از تاریخ‌نگاران نهضت‌های اسلامی است
در بخش دیگری از این برنامه عباس خامه‌یار، رایزن فرهنگی ایران در لبنان گفت: استاد خسروشاهی پناهگاه و پشتوانه فکری تقریبی نخبگان و روشنفکران اسلام‌گرای جهان اسلام از دهه ۵۰ تا سالیان سال قلمداد می‌شد.
وی گفت: کمتر کسی از فعالان اسلام‌گرا و پژوهشگران شیعه و سنی داریم که از دهه ۵۰ تاکنون وی را نشناسد و بر نقش کم‌بدیل ایشان در کوران بحران‌های فکری و اندیشه‌ای دهه‌های گذشته صحه نگذارد.
خامه‌یار افزود: بدون مبالغه و تردید می‌توان گفت که مرحوم سیدهادی خسروشاهی از تاریخ‌نگاران نهضت‌های اسلامی و از پیشگامان فعالیت‌های بین‌المللی در حوزه علمیه و در تاریخ معاصر ماست. ایشان از فحول تقریب در نیم‌قرن اخیر، یعنی از زمان تشکیل دارالتقریب مصر بود و از معدود کسانی بود که با اندیشه شناخت و اعتدال نقش بالایی در همگرایی نخبگان شیعه و سنی، اسلام و مسیحیت ایفاد کرد.
رایزن فرهنگی ایران در لبنان با بیان اینکه استاد خسروشاهی پیش از انقلاب در دارالتقریب قم در بخش بین‌الملل فعالیت می‌کرد و از همان زمان سفرهای مهمی به خارج از کشور داشت، گفت: در مجامع فکری و همایش‌های اندیشه‌ای از جمله در الجزایر به‌صورت متوالی شرکت می‌کرد و از اندیشه ناب سخن می‌گفت. ایشان بعدها در عرصه دیپلماسی و در قامت نماینده کشورمان در واتیکان و قاهره نیز بر این نقش افزود.
وی تاکید کرد: این پژوهشگر پاک‌سرشت توانست عالمانه اندیشه‌های وحدت‌گرایانه رهبران و بزرگان تشیع همچون سیدجمال‌الدین اسدآبادی، آیتالله بروجردی، آیتالله محمدتقی قمی، امام خمینی (ره)، آیتالله خامنه‌ای و اقبال لاهوری را بازگو و تجزیه و تحلیل و با امکانات و ارتباطات خود پل ارتباط مستحکمی بین رهبران فکری دینی و مذهبی شیعه و اهل سنت ایجاد کند.
مهم‌ترین هدف آیتالله خسروشاهی تقویت بیداری اسلامی بود
صباح زنگنه، کارشناس مسائل سیاسی در این برنامه ضمن تجلیل از شخصیت مرحوم خسروشاهی گفت: استاد خسروشاهی شخصی بود که با قلم، قدم، اندیشه و ارتباطاتی که برقرار می‌کرد به تعدادی از اهداف مهم زندگی خود شکل می‌داد. اگر بخواهیم به شکل خلاصه بگوییم آن استاد چه اهدافی را دنبال می‌کرد، باید مهم‌ترین هدف وی را تقویت بیداری اسلامی و بیداری مشرق‌زمین و دومین هدف ایشان را تلاش برای وحدت جهان اسلام برشمرد. سومین هدف نیز آزادی فلسطین به اشکال ممکن بود و تمام هدف خود در طول زندگی را در همین مسیر قرار داد.
این کارشناس مسائل سیاسی افزود: می‌توان گفت مرحوم خسروشاهی به تبعیت از سیدجمال الدین اسدآبادی، زندگی خود را در همان مسیر یعنی مبارزه با تفکرات منحرف، خرافات، دعوت به نهضت و بیداری و دعوت به وحدت مسلمانان قرار داده بود.
وی بیان کرد: استاد خسروشاهی با ترجمه کتاب‌های مهم و معروف همانند «الامام علی صوت العدالة الانسانیه» اثر جرج جرداق توانست اندیشه‌های این نویسنده مهم لبنانی و مسیحی را به خوانندگان ایرانی منتقل کند و عملاً این کتاب به شکل یک مجموعه دایرهالمعارفی درآمد.
زنگنه از دیگر فعالیت‌های مرحوم خسروشاهی را راه‌اندازی مؤسسه شروق در ایران برشمرد و یادآور شد: مؤسسه شروق در ایران خواهرخوانده مؤسسه شروق در قاهره است که در آنجا با زحمات نویسنده معروف مصری یعنی فهمی هویدی راه‌اندازی شده بود.
وی تصریح کرد: زنده‌یاد خسروشاهی مجموعه آثار سیدجمال اسدآبادی را نیز به ایران آورد و تجدید چاپ کرد و روی آن کار علمی انجام داد، لذا اکنون مجموعه‌ای ارزشمند از آثار سیدجمال در دسترس علاقه‌مندان است.
زنگنه ادامه داد: حضور ایشان در واتیکان نشان دهنده صحنه‌ای دیگر از فعالیت‌های مرحوم خسروشاهی است. این حضور کمک بزرگی کرد که کتاب‌های زیادی از متون اصلی شیعه از جمله صحیفه سجادیه یا نهج‌البلاغه ترجمه و بین مسیحیان توزیع شود.
خسروشاهی نقش بسیار مهمی در وحدت مسلمانان داشت
در بخش دیگری از این وبینار حجت‌الاسلام عبدالکریم بی‌آزار شیرازی گفت: مهم‌ترین کار شخصیت‌های الهی مانند آیتالله بروجردی این بود که قبل از انقلاب اسلامی ایجاد وحدت کردند. اولین کار ایشان این بود که کتاب «الخلاف فی الاحکام» شیخ طوسی را چاپ و بعد از تمام کتاب‌های تفرقه‌افکن که به سایر مذاهب و ادیان و توهین می‌کردند جلوگیری کرد.
وی افزود: یکی از کسانی که در این راستا کارهای خیلی مهمی انجام می‌داد، آیتالله خسروشاهی بود. بنده به یاد دارم که در سال‌های قبل از انقلاب بسیار جالب تمام کتاب‌هایی را که در جهت وحدت بود، ترجمه می‌کرد. آیتالله خسروشاهی نقش بسیار مهمی در وحدت مسلمانان داشتند و در این راستا دارای برنامه‌های عملی، کتاب‌های تقریبی و ملاقات‌هایی در سطح جهان اسلام بود.
خسروشاهی شخصیتی تقریبی بود
محسن مسچی، معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی از دیگر سخنرانان این برنامه بود. وی با بیان اینکه نسل امروز ما و کسانی که در سنین ما در دهه ششم یا هفتم عمر خود هستند، مدیون شخصیت‌های تقریبی و کتاب‌هایی همانند «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» از مهدی آذریزدی، مجلات مکتب اسلام و مکتب تشیع هستند، گفت: از جمله افرادی که در این زمینه بسیار تأثیر داشت، مرحوم آیتالله خسروشاهی بود که ما به میزان بسیار زیادی از مطالب ایشان استفاده می‌کردیم. بسیاری از شخصیت‌ها همانند آیتالله سبحانی، آیتالله مکارم، فخرالدین حجازی، مهندس بازرگان، سحابی و... در این مجلات قلم می‌زدند اما یکی از شخصیت‌های بارز و برجسته مرحوم خسروشاهی بودند.
وی اضافه کرد: بعد از انقلاب نیز به جهت مسائل فرهنگی و بین‌المللی با ایشان مرتبط شدیم و این ارتباط در بسیاری از کنفرانس‌های داخلی و خارجی ادامه داشت و اگر بخواهم به جامعیت یک شخص در عرصه فرهنگی و مطبوعاتی اشاره کنم مرحوم آیتالله خسروشاهی بودند که ارتباط بنده با ایشان تا آخرین روزهای حیات ایشان ادامه داشت.
معاون امور ایران مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی به پنج خصوصیت ویژه از مرحوم خسروشاهی اشاره کرد و گفت: یکی از این خصوصیات این است که شخصیت جامع الاطرافی داشتند. ایشان با شخصیت‌هایی از شمال و جنوب و شرق و غرب مرتبط بوده و با افکار و طیف‌های گوناگون ارتباطات داشتند؛ هرچند که مسیر خود را نیز حفظ می‌کردند. خصوصیت دیگر ایشان در بحث مطبوعات است. تا الان حدود ۲۱۰ مقاله از آیتالله خسروشاهی فقط در «ویکی‌نور» منتشر شده است. خصوصیت دیگر ایشان، ارتباط با شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام است که همواره ادامه دادند و با همه شخصیت‌ها در هر جایگاهی در جهان اسلام، ارتباط داشت که شاید از جهت نگاه‌های سیاسی نیز متفاوت بود.
مسچی ادامه داد: ویژگی چهارم مرحوم خسروشاهی تک‌نگاری در مسائل شخصیت‌شناسی و تاریخی است. کارهایی که ایشان انجام داد، همانند مرحوم سیدمحمد محیط طباطبایی است که حدود دو هزار مقاله در زمینه تک‌نگاری دارند. نکته پنجم تقریبی بودن ایشان است. اخیراً برخی در مصاحبه‌های خود گفته‌اند که رویکرد تقریبی آیتالله خسروشاهی در اواخر عمر ضعیف شده بود، اما این حرفی کاملاً نادرست است؛ تقریب در تمام جان ایشان وجود داشت و همواره معتقد به دوری از نزاع، تفرقه و تشتت و معتقد به همراهی با علمای جهان اسلام در راستای وحدت مسلمانان بود.
بر پایه این گزارش، در پایان این مراسم از کتاب «از نیمروز تا امروز» با موضوع تاریخ رجل مذهبی و سیاسی سیستان تألیف امیر میر، نماینده پیشین زاهدان در مجلس شورای اسلامی رونمایی شد.
نظر شما