به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، طرح زمستانه ۹۹ در شرایطی اتفاق افتاد که معادلات و پیش‌بینی‌های بسیاری را به هم زد. چندی پیش، پروژه سراسری «نمایشگاه مجازی کتاب تهران» با پوشش نامحدود، بسیاری از کتاب‌دوستان و کتابخوانان را میزبانی کرد و با وجود کم‌وکاستی‌ها، به سبب بار نخست برگزاری، نتایج مثبتی را به دست داد.

این اتفاق سبب شد برخی مجریان دوره‌های پیشین طرح‌های فصلی کتاب، پیش از برگزاری زمستانه ۹۹ عَلَمِ شکایت بالا ببرند که «معدود کتابخوانان جامعه نیازهای خود را بر آورده‌اند و نیازی به اجرای طرح در این فصل نیست». از سویی بیم آن می‌رفت که اعتبار لازم برای این طرح تأمین نشود و مشکل تسویه حساب پیش آید. با آغاز طرح و افزایش تعداد مراجعه‌کنندگان به فروشگاه‌های کتاب نه تنها این فرضیه ناکام ماند که عکس آن نیز ثابت شد.

اغلب کتابفروشی‌هایی که منابع غنی‌تری داشتند، یا عناوین پرفروش بازار را در مجموعه خود گرد آورده بودند، در 3-4 روز نخست، به سبب کسری اعتبار بارها درخواست شارژ مجدد را مطرح کردند. در اردبیل نیز با پیگیری معاون فرهنگی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی این امکان در روزهای آخر فراهم شد، اما تأخیری که شاید به سبب بروکراسی‌های اداری اتفاق افتاد، سبب شد برخی مراجعان یا از تخفیف زمستانه نصیبی نبرند یا اگر برای واحد مربوطه مقدور بود، با درصد کمتری به آن دست یابند.


پیامک سراسری خانه کتاب اطلاع‌رسانی را تقویت کرد اما...
به اعتقاد علی انوار، متصدی مجموعه «دکتر بوک»، در نمایشگاه مجازی کتاب تهران، خریدار می‌توانست بدون محدودیت خرید کند و فاصله کم بین این دو رویداد چندان مناسب نبود.‏

وی افزود: بیشتر کتاب‌های ما دانشگاهی است و مشتریان ما، اغلب، دانشجویان هستند؛ بر این اساس، در این بخش فروش خوبی داشتیم و در روزهای نخست برگزاری طرح، بیشتر اعتبار خود را صرف کردیم. از آن پس نیز با ۱۰ تا ۲۰ درصد تخفیف از سوی کتابفروشی سعی کردیم مشتریان را دست خالی بر نگردانیم.

انوار ادامه داد: در این دوره، پیامک سراسری خانه کتاب اطلاع‌رسانی را تقویت کرد، اما کسری اعتبار اغلب واحدهای عضو، پیش از پایان اجرای طرح، شرمندگی بیشتری در پی داشت و البته موضوع دیگری که در این دوره با آن روبه‌رو شدیم این بود که مشتری انتظار دارد وقتی طرح «فصلی» معرفی می‌شود و نام «زمستانه» گرفته است، خرید در طول فصل زمستان مشمول تخفیف شود.

به گفته وی، کتابفروشی «دکتر بوک» با توجه به قراردادی که با دانشگاه محقق اردبیلی دارد، در طول سال با ارائه کارت دانشجویی کتب دانشگاهی را با ۱۰ درصد تخفیف به اساتید، دانشجویان و کارکنان محقق ارائه می‌دهد. بخشی از کتاب‌ها هم شامل ۲۵ درصد تخفیف می‌شوند و این جدا از تخفیف‌هایی است که در مناسبت‌هایی چون روز مادر، روز پدر، دانشجو و اعیاد در نظر گرفته می‌شوند.
 
حجت اعلایی، مسئول نمایشگاه دائمی «کتاب شریعتی» نیز به خبرنگار ایبنا گفت: طرح زمستانه 99 در کل، طرح خوبی بود. با وجود وضعیت کرونایی، چون تخفیف ۲۵ درصدی داشت و زمان برگزاری آن نیز مناسب بود، با استقبال خوبی مواجه شد؛ انتظار این استقبال را نداشتیم.

وی اضافه کرد: اعتبار نخست ما دو روزه پایان یافت؛ یک بار شارژ شد و همین هم در روز چهارم پایان یافت. تصمیم گرفتیم باقی تخفیف‌ها را از سوی مجموعه اعمال کنیم تا رضایت خاطر مشتریان تأمین شود.

اعلایی افزود: این دغدغه همیشگی من بوده و هست که اعتبارها با توجه به ظرفیت موجود کتابفروشی‌ها اختصاص یابد؛ ما به شکل نمایشگاهی کتاب عرضه می‌کنیم و ۳۲ نمایندگی داریم. در هر دوره پوستر می‌زنیم و اغلب درنیمه‌ی طرح، اعتبار تخصیصی پایان می‌یابد. بر این اساس، به نظر من بهتر است ابعاد کتابفروشی و تعداد کتاب‌ها هنگام تخصیص اعتبار در نظر گرفته شود.
 
کتابفروشان عضو طرح در ابتدای طرح غنی از اعتبار باشند
مهدیه امامی، مسئول خانه فرهنگ «اورنگ» نیز اظهار کرد: در این فصل، به نسبت قبل، مقداری افزایش اعتبار داشتیم. به لحاظ تعداد، مشتریان کمتری را ساپورت کردیم، اما چون تخفیف ۲۵ درصدی بود، سه روز مانده از طرح، اعتبار ما پایان یافت و ما طبق دوره‌های پیشین مجبور بودیم برای آنکه مشتری ناراضی نباشد، همین تخفیف را اعمال کنیم.

وی افزود: استقبال خوب بود، اما برگزاری نمایشگاه مجازی تهران پیش از طرح زمستانه ۹۹، سبب شد بیشتر مشتریان ثابت طرح را از دست بدهیم و تا حدی جای آنها را مشتریان جدید پر کردند.

امامی اضافه کرد: درست است که افزایش تخفیف داشتیم، اما قیمت کتاب بسیار بیش از اینها افزایش یافته است، با این وجود، از طرفی با برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب و تمدیدهای پیاپی آن، انتظار این میزان استقبال را نداشتیم.

وی ادامه داد: در کل ناراضی نیستم، اما می‌توانست بهتر از این باشد. مثلاً کاش ابتدای طرح با توجه به ظرفیت پذیرش مشتری، کتابفروشان عضو، غنی از اعتبار باشند که بعدتر نیاز به شارژ مجدد نداشته باشیم. من فکر می‌کنم اگر اعتبار بیشتری داشتم، مشتری بیشتری هم پوشش می‌دادم؛ در روز آخر، اعتبار مجددی برای ما در نظر گرفته شد که به نظر دیر هنگام بود و اورنگ پیش از آن رضایت مشتریان بسیاری را با تخفیف درون‌مجموعه‌ای تأمین کرده بود.

امامی عدم شفافیت را نقد وارد به این دوره دانست و افزود: در ابتدای طرح، اعلام شد که شارژ نخواهیم داشت، بعد گفته شد اگر استقبال مناسبی را شاهد باشیم ۵۰ درصد افزایش بودجه برای این طرح در نظر می‌گیریم و همین بحث، سبب کدورت بین همکاران شد. کسی هم نیست که پاسخگوی این هجمه باشد؛ کاش یک بار بله یا خیر بگویند و بحث پایان یابد. این بی‌پاسخی، نوعی بی‌حرمتی محسوب می‌شود.

ماریه عاشوری، مسئول مجموعه «الدورادو» نیز گفت: در زمستانه هم همچون دوره‌های پیشین ثبت‌نام کردیم، اما با آغاز طرح متوجه شدیم مشکلی در ثبت خرید داریم که با مراجعه به اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی اردبیل و پیگیری مجدانه معاون فرهنگی، موضوع حل شد؛ به این ترتیب با وجود تأخیر چند روزه، به سبب افزایش تخفیف، اطلاع‌رسانی پیش از موعد و استقبال خوب مشتریان، توانستیم همه‌ اعتبار را جذب کنیم.
   
وارث میرزایی، مسئول کتابفروشی «دانشجو» در شهرستان پارس‌آباد، نیز استقبال مردم را مناسب دانست و گفت: تخفیف در نظر گرفته شده خوب بود و همان اعتبار اولیه را توانستیم تا پایان طرح جذب کنیم.

وی افزود: به نظر من، وضعیت کرونایی و نزدیک شدن به تعطیلات عید، مردم را بیشتر به سمت کتاب سوق داده و همین هم باعث شد که هم از نمایشگاه مجازی خرید داشته باشند و هم در طرح زمستانه حضور خوبی را شاهد باشیم.
 
با کسری بودجه و اعتبار، بدبینی مردم به کتابفروشان بیشتر شد
نادر فیاضی، مسئول مجموعه فرهنگی «ولایت»، نیز تصریح کرد: پیامک تهران به مشتریان باعث شد افراد بیشتری از طرح باخبر شوند، اما از آنجا که ما مجری طرح هستیم، با کسری بودجه و اعتبار، بدبینی مردم به ما بیشتر شد.

وی افزود: خود حرکت، بسیار مبارک است، اما وقتی اعتبار در میانه‌ی طرح پایان می‌یابد، مشتری دست خالی می‌ماند. اگر زمان کنترل شود و به نسبتِ اعتبار، زمان‌بندی هم انجام شود، مشتری راضی‌تر خواهد بود.

فیاضی تصریح کرد: ما تا کنون لیبل هیچ کتابی را تغییر نداده‌ایم؛ برای همین هم، در این مجموعه، کتاب‌های مناسب با قیمت‌های مناسب عرضه می‌شود. در این دوره فروش در بخش رمان و کودک بیش از دیگر بخش‌ها بود؛ به نظر می‌رسد مردم نیز به این نتیجه رسیده‌اند که کودک سرمایه زندگی‌ است و بودجه‌ای را برای این حوزه کنار گذاشته‌اند؛ از سویی قشر میانسال خرید حضوری بیشتری داشتند و به نظر می‌رسد جوانترها خرید اینترنتی را ترجیح می‌دهند.
   
مسئولان  در سیاستگزاری‌های خود نقش کتابفروشان را در جامعه پررنگ‌تر کنند
کاظم یاوریان، مسئول انتشارات «یاوریان» و کتابفروشی «خیام» نیز اظهار کرد: طرح‌های حمایتی باعث می‌شوند تردد کتابخوان‌ها را در کتابفروشی‌ها بیشتر شاهد باشیم.

وی ادامه داد: اگر جزئی‌نگر نباشیم، هدف یا اهداف اینگونه جشنواره‌ها را باید ارج نهیم و قدردان دست اندر کاران این حرکت فرهنگی باشیم؛ بنابراین امید است همکاران با نقدهای تکراری و ریز بینی‌های خود، مسئولان را دلسرد نکنند، تا إن‌شاءلله این حرکت‌ها، نه تنها از بُعد اقتصادی، بلکه از دید تبلیغاتی و جا افتادن فرهنگ کتاب و کتابخوانی در جامعه روز به روز توسعه پیدا کنند.

یاوریان از مسئولان محترم وزارت ارشاد خواست در سیاستگزاری‌های خود نقش کتابفروشان را در جامعه پررنگ‌تر کنند و از  حرکت نابخردانه اتحادیه ناشران -که در مسیر فروش مستقیم قرار گرفته‌اند و این رویکرد حذف پخش و کتابفروشان را به دنبال خواهد داشت- ممانعت کنند.

وی ضمن قدردانی از رسانه‌ی ایبنا که زبان گویای این قش هستند، تأکید کرد: بنده علاوه بر کتابفروشی، ناشر هم هستم و از مشکلات هر دو صنف خبر دارم. در تهران، در جلسات اتحادیه و انجمن ناشران نیز چندین بار به اتفاق دوستان، عواقب اینگونه سیاست‌ها را متذکر شدیم. البته لازم به عرض است که ما منکر فروش اینترنتی یا آنلاین کتاب نیستیم، ولی هم ناشر و هم کتابفروش باید در چارچوب خود حرکت کنند تا مانع از بروز مشکلات عدیده‌ای شوند که بحث آن در این مقوله نمی‌گنجد.
 
اعتبار کتابفروشی‌های نوپا را کاهش ندهید!
بهنام مالک‌پور، مسئول کتابفروشی «مالک‌پور» نیز گفت: نمایشگاه مجازی تهران چندان تأثیری بر روند کاری ما نداشت، چون ما مشتری‌های خاص و وفاداری داریم. در کل، در این دوره نسبت به دوره قبل که در محدودیت‌های کرونایی برگزار شده بود، وضعیت بهتری داشتیم، هر چند که اعتبار زمستانه ما را نسبت به پاییزه کم‌تر کرده بودند.

وی افزود: بحث از میزان اعتبار نیست. واضح است که کتابفروشی‌های نوپا در مقابل پیشکسوتان فروش کمتری دارند و حق آنهاست که اعتبار بیشتری بگیرند، اما اینکه  خرده اعتبار کتابفروشی‌های نوپا را نصف کنند، نوعی بی‌احترامی محسوب می‌شود.
تأکید می‌کنم که اصلاً بحث اعتبار نیست. بحث حرمت کتابفروشی است. شاید این بار هم نمی‌توانستیم سقف همین نصفه اعتبار را پر کنیم، اما برای من احساس ناخوشایندی داشت.
 
دانیال عظیمی مسئول کافه کتاب «پرواز» نیز اظهار کرد: این فصل خوب بود و میزان اعتبار تخصیص‌یافته را جذب کردیم. به نظر من، این که همیشه و هر وقت تخفیف باشد، تبلیغ کتاب باشد و امکان خرید آسان باشد، مردم ما اقدام می‌کنند. خیلی خوب است که همیشه بنرهای تبلیغات و تخفیف کتاب در جای جای شهرها برپا شود؛ چون مردم ما فرهیخته و اهل فرهنگ و هنر و جویای أموزش هستند.

وی اضافه کرد: افزایش تخفیف، به دلیل اینکه قیمت کتاب افزایش چشمگیری داشته، خیلی خوب بود؛ چون خودم هم قبل از اینکه فروشنده کتاب باشم، یک خریدار و خواننده کتاب هستم. در کل، فصل زمستان برای کافه کتاب پرواز خوب بود.

کتاب، بزرگترین رقیب صدا و سیماست
جلیل مقدسی، مسئول کتابفروشی «دنیز» در مشگین‌شهر نیز تصریح کرد: این طرح‌ها کتابفروشی‌ها را شارژ می‌کند و جلوی تعطیلی آن‌ها را می‌گیرد؛ گرچه در این پروسه در اصل مردم سود می‌کنند و تنها سود کتابفروشان، در بحث تبلیغ است که سبب تکثر مشتری می‌شود.

وی ادامه داد: متأسفانه صدا و سیما در اوقات کم بازخورد به این مهم می‌پردازد و البته من علت را در این می‌دانم که کتاب، بزرگترین رقیب صدا و سیماست. در این بین، چه خوب که ایبنا پیگیر موضوع کتاب است.

مقدسی گفت: اعتبار ما در کل بد نیست. این بار هم به نسبت گذشته مختصری افزایش داشت اما به سبب افزایش تخفیف و بهای کتاب‌ها تعداد نفرات کمتری را پوشش دادیم و از مشتریان بسیاری هم شرمنده شدیم.

وی افزود: موضوعی که هر بار با آن مواجهیم این است که برخی کتابفروشان عضو طرح، در واقع فروشنده‌های مجازی هستند و شاید ۱۰۰ جلد کتاب هم در مجموعه خود نداشته باشند؛ اما با حضور خود سهم بقیه را ضایع می کنند.

مقدسی با ابراز تأسف از تخصیص بودجه ۴ میلیاردی برای این طرح، اظهار کرد: این بودجه برای طرحی با این وسعت بسیار ناچیز به شمار می‌آید. وزیر ارشاد که هم نویسنده است و هم مترجم، کتابی با عنوان «نظام‌های جهانی» را در بازار نشر دارند. پدیدآورندگان «نظام های جهانی» هم حتی بودجه را چنین تعریف نمی‌کنند.

وی اضافه کرد: مقایسه کنیم ارزی را که به موبایل اختصاص می‌یابد، با ارزی که به کاغذ اختصاص داده شده است. جز چند ناشر مشخصِ معدود، هیچ ناشری کاغذ با ارز دولتی خریداری نمی‌کند و البته هیچ واردکننده موبایلی هم با ارز دولتی فروش ندارد. در این بین ،قدردانی از چند ناشر را مغتنم می‌دانم: علمی- فرهنگی، نشر نو، مازیار، ققنوس و ... که بسیار کوشیده‌اند تا قیمت کتاب را پایین نگه دارند.

کتابفروش مشگین‌شهری ادامه داد: با تأسف بسیار، به نظر می‌رسد وزارت ارشاد نقش نظارتی خود را فراموش کرده و مرکز رانت و فساد شده است. در امر چاپ، در قم و تهران صدها ناشر کتاب کودک و مذهبی و انگیزشی فعال شده‌اند که نه تنها هیچ کیفیتی در چاپ و نشر آثار آنها دیده نمی‌شود، بلکه بازار نشر را هم به هم ریخته‌اند و در سایه یارانه، کاغذی به ناشران تقلبی داده می‌شود. ناشران ارزشمندی  هم که سوبسید دریافت نمی‌کنند، متعاقباً با سود بالای برخی ناشران از آنها جنس می‌خرند؛ چون تا جایی که می‌دانم سود بیشتری دارد؛ که البته قضیه مفصل‌تر از اینهاست که بشود در این مجال به آن پرداخت.
 
چرخه فعالیت کتابفروشی‌ها با برگزاری این طرح‌ها پر رونق می‌شود
حسن دهقانی، متصدی «کتابفروشی حکیم» نیز گفت: ما پنجمین حضور خود را در این دوره تجربه کردیم. اعتباری که به ما اختصاص یافت کمی بیش از فصل پیشین بود و با وجود استقبال کم‌نظیر مشتریان اعتبار تا روز پنجم پایان یافت و به مدد معاون فرهنگی ارشاد اردبیل، دوباره شارژ شد.

وی اضافه کرد: با توجه به استقبال صعودی مردم در هر طرح، افزایش تخفیف این دوره عالی بود و تنها مورد این بود که اعتبار تخصیص‌یافته نیاز مشتریان را تأمین نمی‌کرد. به عبارتی، افزایش درصد تخفیف در صورتی مثبت تلقی می‌شود که اعتبار لازم نیز در نظر گرفته شود؛ در غیر این صورت نسبت به کتابفروشان بدبینی به وجود می‌آید؛ چنان که بدون توجه به فضای کوچک فروشگاه، پتانسیل ما در «حکیم» بیش از اعتباری است که در نظر گرفته می‌شود.

دهقانی گفت: بر اساس نظرخواهی صورت گرفته از مشتریان دائمی، این نتیجه حاصل شد که بیشتر آنها از سرویس‌دهی صورت گرفته در جران نمایشگاه مجازی رضایت کافی ندارند و استقبال خوب متقاضیان در این دوره نیز نشان می‌دهد اگر طرح اصولی باشد و با شرایط بهتر برگزار شود، بازخورد بهتری خواهد داشت.

وی افزود: از مسئولین خانه کتاب و اداره کل فرهنگ سپاسگزاریم که چرخه فعالیت کتابفروشی‌ها را با برگزاری این طرح‌ها پر رونق می‌کنند همچنین ایبنا که پیگیر مسائل کتابفروشان است.

بنا به این گزارش، استان اردبیل امسال با مجموع 14 کتابفروشی شامل 11 کتابفروشی در مرکز، یک کتابفروشی در مشگین‌شهر، یک کتابفروشی در پارس‌آباد و یک کتابفروشی در گرمی، در طرح زمستانه کتاب مشارکت داشت و با 4 هزار و 925 ثبت فروش به ارزش 3 میلیارد و 107 میلیون و 985 هزار و 500 ریال، توانست پاسخگوی علاقه‌مندان کتاب باشد.