به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در خراسان رضوی، قوچان از شهرستان‌های شمالی استان خراسان رضوی است و مطابق آمارگیری سال ۱۳۹۵ جمعیت آن 174 هزار نفر برآورد شده و فاصله این شهر تا مشهد حدود 130 کیلومتر است. قوچان از قدیمی‌ترین شهرهای ایران است و قدمت آن به دوران اشکانیان بازمی‌گردد و بسیاری از مورخان در منابع مختلف تاریخی این شهر را اولین پایتخت اشکانیان می‌دانند. با وجود قابلیت‌های زیاد فرهنگی این شهر و ظرفیت‌های مختلفی همچون مراکز متعدد دانشگاهی، گزارش‌ها حاکی از نبودن کتابفروشی فعال در این شهرستان است.
 
در ادامه سلسله گزارش‌های معرفی کتابفروشی‌های موفق و قدیمی شهرستان‌های استان خراسان رضوی در ایبنا، این بار به سراغ قوچان رفتیم اما پیگیری‌های ما حاکی از آن بود که در این شهرستان نسبتا بزرگ استان، گویا بیشتر مراکزی که به‌نام کتابفروشی‌ها در حال فعالیت هستند، لوازم‌التحریر فروش هستند. با همین هدف به سراغ چند تن از مسئولان برای پیگیری این موضوع رفتیم.
 
از دایر کردن کتابفروشی در قوچان، استقبال نمی‌شود
بهاره قاسمی، رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی قوچان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا ضمن ارائه گزارشی مختصر از کم و کیف فعالیت کتابخانه‌های عمومی این شهرستان، ابتدا می‌گوید: 5 کتابخانه عمومی در قوچان وجود دارد که مجموع مساحت آن‌ها به 1500 مترمربع می‌رسد و از نظر مکانی در کل شهر پراکنده و امکان دسترسی به آنها برای تمام افراد وجود دارد. کتابخانه‌های عمومی قوچان 69 هزار جلد کتاب را در خود جای داده‌اند
 
وی سپس با بیان اینکه کتابفروشی‌های موجود در این شهرستان علاوه بر عرضه کتاب، لوازم‌التحریر و وسایل فانتزی نیز عرضه می‌کنند، می‌افزاید: در حال حاضر به‌دلیل وضعیتی که ناشران و همچنین مدیران کتابفروشی‌ها دارند، استقبال چندانی برای دایر کردن کتابفروشی در شهرستان، وجود ندارد و در همین راستا کتابفروشان ناچار هستند به عرضه کتاب‌های درسی و کمک درسی بسنده کرده و در کنار تهیه این کتاب‌‌ها به فروش لوازم التحریر، محصولات فرهنگی و یا تزئینی همچون مجسمه و عروسک روی بیاورند.
 
قاسمی تصریح می‌کند: شاید آنطور که باید و شاید در قوچان کتابفروشی به معنای صرف آن، وجود نداشته باشد؛ اما نمایشگاه‌های دائمی خوبی تا پیش از شیوع بیماری کرونا برگزار می‌شد که استقبال خوبی نیز به همراه داشت.
 
وی می‌گوید: دسترسی به کتابخانه‌های عمومی و تنوع کتاب در آنها تا حد زیادی نیاز شهرستان را پوشش می‌دهد، اما شاید برخی از کتاب‌ها در شهرستان وجود نداشته باشد که مخاطبان می‌توانند به‌صورت اینترنتی این نیاز خود را پاسخ دهند.
 
رئیس اداره کتابخانه‌های عمومی قوچان همچنین عنوان می‌کند که فروشگاه کتاب به‌نشر آستان قدس رضوی در شهرستان به‌صورت کامل نیازهای مردم را تامین کرده و حتی با قبول سفارش‌های مردمی به‌خوبی توانسته پاسخگوی نیاز مخاطبان باشد.
 
مدیرعامل به‌نشر: 60 درصد کتاب‌های فروشگاه به‌نشر در قوچان، آثار سایر ناشران است
در همین حال، حسین سعیدی، مدیرعامل به‌نشر (انتشارات آستان قدس رضوی) درباره وضعیت نمایندگی این انتشارات در شهرستان قوچان به خبرنگار ایبنا می‌گوید: بخشی از مجتمع فرهنگی هنری امام رضا (ع) در شهرستان قوچان به فروشگاه کتاب به‌نشر اختصاص دارد که به عرضه و توزیع آثار آستان قدس رضوی می‌پردازد.
 
سعیدی ادامه می‌دهد: حدود 30 تا 40 درصد کتاب‌های فروشگاه به‌نشر در شهرستان قوچان مربوط به آثار آستان قدس رضوی بوده و مابقی به سایر ناشران تعلق دارد. همچنین بخشی از این فروشگاه برای عرضه لوازم‌التحریر اختصاص پیدا کرده تا مخاطب دسترسی راحت‌تری به اقلام فرهنگی داشته باشد.
 
مدیرعامل به‌نشر همچنین در ارتباط با اینکه آیا فروشگاه به‌نشر سفارش کتاب نیز قبول می‌کند؟ توضیح می‌دهد: در صورتی که مخاطبان نیازمند کتاب خاص و ویژه‌ای باشند که در شعبه شهرستان وجود نداشته باشد، می‌توانند با ثبت سفارش در این فروشگاه نیاز خود را تامین کنند.
 
کتاب‌های خوب و معتبر در قوچان کم پیدا می‌شود
اما قدیر ولی‌زاده یکی از فعالان فرهنگی و رسانه‌ای شهرستان قوچان، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با انتقاد از اینکه کتابفروشی فعالی در این شهر وجود ندارد، می‌گوید: تا سه سال پیش حدود 5 - 6 کتابفروشی خوب در قوچان فعالیت می‌کردند، اما به‌دلیل مشکلات و کاهش خرید مردم، این کتابفروشی‌ها یکی پس از دیگر فعالیت خود را تعطیل کرده و به کسب و کار دیگری روی آوردند؛ به طوری‌که کتابفروشی‌های سطح شهر در حال حاضر تنها کتاب‌های درسی و کمک درسی را برای فروش عرضه می‌کنند.
 
وی با بیان اینکه یکی از شعب دانشگاه آزاد اسلامی در این شهر قرار دارد و بسیاری از دانشجویان آن از شهرستان‌های دیگر راهی این شهر می‌شوند و به‌نوعی می‌توان قوچان را شهری دانشجویی نامید، اضافه می‌کند: کتابفروشی‌ای که بخواهد کتاب‌های معتبر و با کیفیت در زمینه‌های گوناگون عرضه کند، در این شهرستان وجود ندارد.
 
ولی‌زاده با تاکید بر اینکه کتاب‌های خوب و معتبر در شهرستان پیدا نمی‌شود، یادآور می‌کند: اهالی فرهنگ و ادب شهرستان در حال حاضر کتاب‌های مورد نیاز خود را از مشهد یا تهران به‌صورت اینترنتی تامین می‌کنند.
 
این فعال فرهنگی همچنین در مورد فعالیت فروشگاه کتاب به‌نشر در قوچان می‌گوید: مجتمع فرهنگی امام رضا (ع) در شهرستان که به آستان قدس رضوی تعلق دارد، بخشی از فضای خود را تبدیل به فروشگاهی برای عرضه کتاب کرده است؛ اما بیشتر کتاب‌های این فروشگاه مذهبی است و با توجه به اینکه در یکی از خیابان‌های حاشیه‌ای و پرت قرار دارد، رفت و آمد به آنجا سخت بوده و استقبال چندانی از آن نمی‌شود.
 
وی ادامه می‌دهد: در چند باری که به این فروشگاه رفته‌ام، بیشترین چیزی که به چشم می‌خورد، عرضه و فروش کتاب‌های مذهبی و ادعیه بوده است.
 
هیچ‌گونه حمایتی از کتابفروشی‌ها در شهرستان صورت نمی‌گیرد
در ادامه سراغ مصطفی قدرتیان مدیر کتابسرای نواندیش که شاید بتوان او را تنها بازمانده کتابفروشان قوچان نامید، رفتیم. این کتابسرا، یکی از کتابفروشی‌های شهرستان قوچان که حدود 20 سالی است در همین حرفه فعالیت می‌کند و همچنان هم چراغ این کتابفروشی را روشن نگه داشته است.
 
وی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا می‌گوید: تا چند سال پیش حدود 6 کتابفروشی فعال و قوی در شهرستان قوچان بودیم که در حوزه‌های مختلف همچون ادبیات، روانشناسی، رمان و .. کتاب عرضه می‌کردیم، اما کم کم با شرایط اقتصادی و عدم استقبال مخاطبان، همکاران من یا کسب و کار خود را تعطیل کردند و یا تغییر شغل دادند.
 
قدرتیان با تاکید بر اینکه تنها به خاطر علاقه به کتاب‌ است که هنوز با تمام مشکلات در این حرفه فعالیت می‌کنم، اظهار می‌کند: هیچ‌گونه حمایتی از کتابفروشی‌ها در شهرستان نمی‌شود، همین موضوع باعث شده تا اکثر آنها به فروش کتاب‌های درسی روی آورند و تنها به تهیه و عرضه حدود 30 جلد کتاب در حوزه‌های دیگر که پرتیراژ هستند، بپردازند.
 
مدیر کتابسرای نواندیش با بیان اینکه لوازم‌التحریر به میزان بسیار جزئی در این کتابفروشی عرضه می‌گردد، یادآور می‌شود: از ابتدای فعالیت خود در همین فضای 50 متری در خیابان ولیعصر بودم اما ایده‌آل من برای معرفی کتاب به مخاطب و چیدمان مناسب کتاب‌ها به‌صورتی که علاقمندان به کتاب بتوانند عناوین را ببینند و فضایی نمایشگاهی داشته باشد، فضایی 300 متری است که به‌دلیل مشکلات موجود هنوز نتوانسته‌ام به این هدف خود دست یابم و همین که در آشفته بازار امروز کتاب، شغل خود را حفظ کرده‌ام، باز هم برایم مسرت‌بخش است.

رئیس اتحادیه کتابفروشی‌های قوچان: 38 کتابفروشی داریم!
به‌رغم اظهارات فعالان حوزه کتاب و نشر که بخشی از نظرات آنان درباره مشکل دسترسی مردم به کتاب و کتابفروشی در قوچان مطرح شد، رئیس اتحادیه کتابفروشی‌های شهرستان قوچان نظر دیگری دارد و می‌گوید: 38 کتابفروشی در این شهرستان فعالیت دارند!
 
داود لاچینی در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا ضمن بیان این نکته که برخلاف برخی از شهرهای دیگر، در شهرستان قوچان دو صنف کتابفروشی و لوازم‌التحریر همراه با یکدیگر فعالیت می‌کنند، می‌گوید: 38 کتابفروشی در سطح شهرستان فعالیت دارند و برخی از آنها تنها به فروش کتاب‌های درسی و کمک درسی همراه با لوازم التحریر می‌پردازند و برخی دیگر کتاب‌های سایر حوزه‌ها اعم از ادبیات، تاریخ، فلسفه، رمان و ... را نیز عرضه می‌کنند.
 
از آنجا که ریاست انجمن کتابخانه‌های عمومی هر شهرستان، مطابق قانون با فرماندار آن شهرستان است، برای پیگیری این موضوع تصمیم گرفتیم تا با فرماندار شهرستان قوچان هم گفت‌وگو کنیم؛ اما نکته قابل تامل اینکه قوچان (که ظاهرا کتابفروشی ندارد)، گویا حدود دو ماه است که فرماندار هم ندارد و فرمانداری این شهرستان با سرپرست اداره می‌شود.

موضوع نبود کتابفروشی در قوچان در جلسات فرمانداری هم مطرح شده است
عباس رضازاده، سرپرست فرمانداری شهرستان قوچان در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا با بیان اینکه هر ماه جلسه انجمن کتابخوانی در فرمانداری برگزار می‌شود، اظهار می‌کند: در این جلسات نیز موضوع نبود کتابفروشی مطرح شده است، اما افرادی که در این حرفه فعالیت می‌کردند، به‌دلیل مشکلاتی که دارند و عدم استقبال مردم در خرید کتاب حاضر به دایر کردن کتابفروشی صرف نیستند.
 
وی تصریح می‌کند: چند سالی می‌شود که حرفه کتابفروشی کم‌رونق شده و دیگر برای ناشران صرف نمی‌کند تا فعالیت جدی داشته باشند و بسیاری از کتابفروشی‌ها با آوردن لوازم‌التحریر و ... تلاش می‌کنند تا در بازار کنونی بتوانند خود را سرپا نگه دارند.
 
سرپرست فرمانداری شهرستان قوچان البته مدعی است: یکی دیگر از عوامل کم‌رونقی کتابفروشی‌ها کتاب‌های الکترونیک هستند!
 
رضازاده در پایان می‌گوید: با این حال برای گسترش فرهنگ مطالعه و کتاب و کتابخوانی در سطح شهرستان آمادگی داریم تا با ارائه تسهیلات و ... از افرادی که در این صنف فعالیت می‌کنند و یا درخواست بازگشایی کتابفروشی در شهرستان را دارند حمایت کنیم.