به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اردبیل، گرچه بنا بر گزارش‌های رسیده، در کشورهای دور و نزدیک همه‌گیری ویروس کرونا سبب کتابخوان‌تر شدن برخی از مردم شده، اما در کشور ما این، استفاده از فضای مجازی بود، که (در این مدت) اوج گرفت. با این حال، استقبال مردمی از طرح «پاییزه کتاب 99» نشان می‌دهد اگر تدابیر و حمایت‌های این‌چنینی افزایش یابد، امکان آشتی با یار مهربان در کشور ما هم چندان دور از ذهن نیست.
 
«پاییزه کتاب ۹۹» با پیک چندمین پاندمی همزمان شد و تعطیلی زودهنگام کسب و کارهایی مثل کتابفروشی، صاحبان این شغل را با سختی‌های بیشتری مواجه کرد؛ اما تفاوت‌هایی که در اجرای این دوره از طرح‌های فصلی حمایت از کتابفروشی‌ها ازسوی موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران وجود داشت، به نوعی کمک‌کننده و پیش‌برنده به نظر می‌رسید؛ از جمله این برجستگی‌ها می‌توان به: افزایش سقف خرید، نصب بنر در سطح شهر از سوی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، برنامه‌های تلویزیون بیشتر در شبکه استانی و پرداخت نشریات محلی و خبرگزاری‌ها به موضوع کتاب در این هفته، اشاره کرد. از سوی دیگر، کاهش بازه زمانی اجرای طرح آن هم در دوره‌ای که با کسر ساعت فعالیت‌ها مواجه بود و کسر اعتبار برخی واحدهای پرفروش به نسبت دوره‌های پیشین، از موارد مورد نقد کتابفروشان استان اردبیل بود.
 
برای همراهان همیشگی طرح‌ها، تخفیف بیشتری در نظر گرفته شود
«علی انوار»، متصدی کتابفروشی «دکتر بوک»، با قدردانی از خبرگزاری ایبنا که همراه کتابفروشی‌ها بوده و از نزدیک شاهد مسائل آنهاست، درباره وضعیت واحد متبوع خود در طرح پاییزه کتاب 99، گفت: دوره خوبی داشتیم؛ سقف خرید ارتقا یافت و 200 هزار تومان مبلغ مناسبی به نظر می‌رسید؛ اما با گران‌تر شدن کتاب‌ها، می‌طلبد سقف خرید بیشتری در نظر گرفته شود.

وی افزود: کاش تمهیداتی در نظر گرفته شود تا برخی کدهای ملی که هر بار در طرح خرید می‌کنند، در دوره‌های بعدی چند درصد بیشتر تخفیف بگیرند.

انوار اظهار کرد: ساعت کار کم شده بود، اما به نسبت دوره‌های پیشین یعنی بهارانه و تابستانه، وضعیت بهتری داشتیم؛ از آنجا که «دکتر بوک» در کنار دانشگاه محقق اردبیلی واقع شده، اغلب مشتریان آن دانشجویان هستند و چون بیشتر کتاب‌های دانشجویی در این دوره شامل تخفیف شده بود؛ از سویی، آغاز سال تحصیلی با تأخیر مواجه شد و اساتید به‌تازگی کتاب معرفی کرده‌اند، متقاضی بیشتری داشتیم.
 
وی افزود: فروش غیرحضوری و ارسال از طریق سامانه پستی کتاب - که نرخ کمتری به نسبت پست عادی صرف آن می‌شود - توانست بخش بزرگی از کار را پیش ببرد و به این ترتیب، روز چهارشنبه اعتبار اختصاصی پایان یافت؛ اما در برخی ‌کتاب‌ها، برای اینکه مشتری مأیوس نشود، تا جایی که توانستیم تخفیف اعمال کردیم. تا اینکه، روز پنجشنبه به لطف دوستان اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۵ تا ۲۰ درصد اعتبار اولیه شارژ مجدد داشتیم که کمک‌کننده بود و توانستیم متقاضیان بیشتری را پشتیبانی کنیم.
 
انوار با اشاره به کاهش ساعت کار واحدهای صنفی به دلیل حادتر شدن وضعیت شیوع ویروس کرونا در شهرها، اذعان کرد: مشتری‌ها و به‌ویژه آنها که خانوادگی خرید می‌کنند، از ساعت ۵ به بعد مراجعه داشتند و طبیعتاً با تعطیلی زودهنگام، بیشتر آن‌ها را از دست می‌دادیم. ما در این دوره حتی با کرکره نیمه‌باز هم فعالیت نکردیم، با این وجود، گرچه این کسری ساعت فروش در کل به ضرر ماست، اما به اجرای طرح ضربه‌ای نزد و همه اعتبار جذب شد.

 
اعتبار بیشتری به مجموعه‌های فعال تعلق گیرد
«ماریه عاشوری»، مدیرمسئول فروشگاه کتاب «الدورادو» در اردبیل، گفت: حدود چهار دوره است که در این طرح حضور داریم و این دوره، استقبال از طرح، در مجموعه ما بیشتر شد تا جایی که صبح چهارشنبه اعتبار پایان یافت، اما به سبب مراجعات بسیاری که داشتیم، همچنان به روند فروش تخفیف‌دار ادامه دادیم و بنا داریم به سبب تعطیلی پیش‌رو همچنان با ۲۰ درصد تخفیف در خدمت همشهریان و مشتریان خود باشیم.
 
وی اضافه کرد: طرح «تابستانه کتاب» همزمان شد با جابه‌جایی و توسعه فضای فروشگاه و نتوانستیم فروش موفقی داشته باشیم؛ بر همین اساس، اعتبار در نظر گرفته شده برای مجموعه در طرح پاییزه، پایین بود و همه اعتبار را جذب کردیم که البته فکر می‌کنم تا دو برابر این میزان هم می‌توانستیم پاسخگو باشیم.
 
عاشوری ادامه داد: بخشی از این استقبال را از تبلیغات، طرح تعویض کتاب کهنه با کتاب تازه و اشتراک‌گذاری موضوع از سوی همراهان و دوستان می‌دانم و فکر می‌کنم بخشی از آن برمی‌گردد به خانه‌نشینی‌های طولانی روزهای سرد پاییزی و کرونایی که گاهی موبایل و فضای مجازی هم حتی خسته‌کننده و ملال‌آور می‌شود و چون مشغله دیگری نیست، کتاب گزینه مناسب‌تری به نظر می‌رسد.
 
وی افزود: مجموعه ما، لوازم نوشتاری متنوعی را در خود دارد و همین امر در جذب مشتری بیشتر برای کتاب بسیار کمک‌کننده بود؛ یعنی افراد بسیاری برای نوشت‌افزار مراجعه می‌کنند و در کنار خرید خود، جذب کتاب‌ها هم می‌شوند.
 
عاشوری با بیان اینکه قابلیت و ظرفیت مجموعه «الدورادو» بیش از اینهاست، گفت: به نظر می‌رسد بهتر باشد به مجموعه‌های فعال اعتبار بیشتری تعلق گیرد؛ چنان‌که مانورهای ما روی طرح پاییزه موفق بود و توانستیم کار خود را بهتر و سریع‌تر پیش ببریم، آن قدری که فراموشم شد برای خودم کتاب انتخاب کنم؛ مورد دوم اینکه، اطلاع‌رسانی هنوز هم ضعف دارد پوستر این دوره خیلی دیر رونمایی شد و تا چاپ و نصب انجام شود، طرح آغاز شد؛ یعنی مشتری از قبل آمادگی این موضوع را نداشت.
 
وی با اینکه بیشترین موفقیت خود را با استفاده حداکثری از ظرفیت‌های فضای مجازی کسب کرده است، اما به اعتقاد وی فروش مجازی کمک‌کننده است، در عین حال، کافی نیست و تغییر ساعت فروش و محدود شدن آن به 6 بعد از ظهر، در کاهش فروش بسیار تأثیرگذار بود، زیرا اوج مراجعه مشتریانش اغلب بین 5 تا 8 شب اتفاق می‌افتد.

با شارژ اعتبار واحدهای فروش بزرگ‌تر موافق نیستم
«مهدیه امامی»، مدیر فروشگاه «اورنگ» هم با ابراز رضایت از مشارکت خود در طرح‌های فصلی خانه کتاب، تصریح کرد: با توجه به اینکه در طرح تابستانه، هم اعتبار تخصیصی و هم مبلغ شارژ مجدد را جذب کرده بودیم، در این دوره همه آن میزان برای ما در نظر گرفته شد؛ به عبارتی با افزایش اعتبار مواجه بودیم و با توجه به اینکه فروشنده کتاب غیردانشگاهی و عمومی هستیم، خوشبختانه توانستیم در این دوره هم عملکرد مناسبی در قبال آن داشته باشیم.
 
وی افزود: ما همچون دوره‌های پیشین با پایان اعتبار، حتماً به فروش تخفیفی تا آخر دوره ادامه می‌دهیم تا کسی بی‌بهره نماند؛ اما در پاییزه امسال، مشکل اصلی ما محدودیت ساعتی بود؛ از این رو که در ساعت اوج فروش مجبور به تعطیلی می‌شدیم و این زیان‌بار بود. با این حال، با معرفی کتاب و موجودی فروشگاه، تلاش خود را در تبلیغات مجازی بیشتر کردیم تا این نقیصه را به‌نوعی جبران کرده باشیم.
 
امامی اضافه کرد: در روزهای نخست مردم تازه متوجه تخفیف‌ها می‌شوند و حضور پررنگی ندارند. از روز سوم شلوغ‌تر بود و با اینکه این بار هم کل اعتبار را جذب کردیم اما به نظرم «تابستانه کتاب» بهتر برگزار شد. چه به لحاظ زمانی، چه از نظر طول مدت اجرای طرح؛ در حالی که در این دوره که ساعت کمتری برای فعالیت در طول روز داشتیم، لازم بود طرح بیش از ۱۰ روز اجرا شود.
 
وی درباره شارژ اعتبار واحدهای فروش عضو طرح تصریح کرد: گرچه پیشتر از امکان افزایش اعتبار استفاده کرده‌ام، اما نظر شخصی من این است که چنین اتفاق نیفتد. چرا؟ چون وقتی کتابفروشی بزرگ‌تری اعتبار تخفیفی را به‌تمامی جذب می‌کند، مراجعه‌کنندگان، برای تأمین نیاز خود و استفاده از تخفیف این دوره به دیگر واحدهای عضو مراجعه می‌کنند و این عادلانه‌تر به نظر می‌رسد.
 
امامی با تقدیر از تلاش‌های دست‌اندرکاران اجرای طرح‌های حمایتی در موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران، گفت: آنها در بحبوحه گرانی‌ها، بخشی از ظرفیت‌ها و توان خود را به موضوع مهم کتاب اختصاص می‌دهند چرا که ۲۰ درصد تخفیف در سقف ۲۰۰ تومان برای جوانانی که پیگیر روزهای فروش تخفیفی هستند، قابل توجه است و معتقدم طرح‌های فصلی خانه کتاب نه‌تنها خُرده کمکی برای کتابخوانی است، بلکه کتابفروشان را نیز شارژ می‌کند.
 

 

اعتبار واحدهای غنی‌تر افزایش یابد
حجت اعلایی مسئول کتابفروشی «نمایشگاه کتاب شریعتی» در اردبیل هم در بیان ارزیابی خود از کمّ و کیف اجرای طرح «پائیزه کتاب 99»، اظهار کرد: طرح خوبی را پشت سر گذاشتیم. با وجود کاهش ساعت فروش، کسانی‌که خرید کتاب در مدت برگزاری پاییزه را در برنامه داشتند، با مدیریت زمانی، پیش از ساعت ۶ مراجعه و نیازهای خود را تأمین کردند.
 
وی ادامه داد: استقبال خوبی را شاهد بودیم، فقط اینکه اعتبار اولیه ما نسبت به دوره‌های پیشین خیلی کم شده بود و از چهارشنبه اعتبار را به صفر رساندیم؛ یعنی اگر زمان بیشتری را در اختیار داشتیم، این اعتبار کفاف نمی‌کرد و نیازمند میزان بیشتری بودیم.
 
اعلایی تصریح کرد: 20 درصد فروش غیرحضوری و ۸۰ درصد فروش حضوری را تجربه کردیم و در کل ۶۰ درصد فروش ما از کتاب‌های عمومی و حدود ۴۰ درصد آن دانشگاهی عمومی و زبان انگلیسی بود.
 
وی تأکید کرد: به نظر، مسئولان فرهنگی تلاش خود را کرده‌اند و تنها لازم است در طرح‌های پیشین بازنگری کرده و به تدوین برنامه‌های جدیدتری بپردازند، اما در راستای پیشبرد وضعیت فرهنگی و ارتقای سرانه کتابخوانی، مجموعه نمایشگاه کتاب شریعتی هم اقداماتی را در نظر گرفته است؛ از جمله اینکه قرارداد ارسال پستی دارد؛ ارسال رایگان در اردبیل و برای خرید بالای ۱۰۰ هزار تومان ارسال رایگان به همه نقاط کشور را در برنامه‌های خود تعریف کرده‌اند که بهتر است متقاضیان کتاب در ایام پیک از این امکانات بهره بگیرند.

فروش کتاب‌های اُفست ضربه بزرگی بر بازار کتاب می‌زند
حمیدرضا پرنیا، مسئول کتابفروشی «بهروز» در اردبیل نیز، گفت: از آنجا که طرح تابستانه در واحد من - به‌ویژه با کسر اعتباری که در پایان رخ داد - ضعیف‌تر برگزار شده بود و با اینکه از نظر وضعیت همه‌گیری و گرانی، مردم روزهای سختی را می‌گذرانند، اما پاییزه خوب سپری شد، طوری که در این دوره همسرم در کتابفروشی «مولانا» افزایش اعتبار گرفت، اما اعتبار کتابفروشی ما (بهروز) کفاف داد. با این وجود، در قیاس با دیگر استان‌ها، تعداد کتابفروشان مشارکت‌کننده استان اردبیل شمار چندانی ندارد و کاش می‌شد اعتبارهای تخصیصی افزایش یابد.
 
وی اضافه کرد: نقد همیشگی من این است که طول مدت برگزاری طرح مناسب نیست، به‌ویژه در وضعیت امروزی که ساعت ۶ به تعطیلی خوردیم. من از نخستین دوره برگزاری همراه طرح هستم؛ نه‌تنها سقف اعتبار خودم، بلکه مدت زمان برگزاری رفته‌رفته کاهش می‌یابد و کاش در دوره‌های پیش رو این موضوع در نظر گرفته شود. از گرفتاری‌ها و روزمرگی‌ها که بگذریم، تا مردم از طرح خبردار شوند و نیاز مطالعاتی خود را فهرست کنند، نصف هفته گذشته است. اتفاق افتاده که زمان طرح پایان یافته و مراجعه‌کننده داشتیم اما در حد توان خود تخفیف داده‌ایم تا از خرید خود رضایت داشته باشند.
 
پرنیا افزود: در وضعیت امروزی، اجاره و مخارج مغازه، در کنار فروش صادقانه کتاب اصل، گرانی‌ها و کاهش قوت خرید مردم، همه سبب ضرر و زیان به این واحد شده است. هنوز از تعطیلی اسفند و فروردین خلاص نشده‌ام؛ زیر بار چک‌های برگشتی هستم. ماه‌ها نمایشگاهی با کتاب‌های بی‌اصالت (از نظر ناشر، مؤلف و مترجم) روبه‌روی مغازه من برپا شد و طبیعتاً تخفیف بالی آنها در وضعیت ما بی‌تأثیر نبود. همه اینها برای من، با ۳۰ سال سابقه کار در این کسب و کار، دلسرد کننده است.
 
وی اظهار کرد: متأسفانه برخی همکاران نیز به فروش کتاب‌های قاچاقی و افست کتاب‌های رایج روی آورده‌اند که به نظر من، نبود نظارت بر این بخش، ضربه بزرگی به بازار کتاب و حقوق نشر می‌زند و تضییع حقوق همه کسانی محسوب می‌شود که در کار تولید و پخش و فروش کتاب فعالیت دارند.

عقب ماندن دو کتابفروشی نوپای اردبیل از پائیزه کتاب
دانیال عظیمی مسئول «کافه کتاب پرواز» هم ضمن سپاسگزاری از خبرگزاری ایبنا که در هر دوره از اجرای طرح‌های فصلی تریبون خود را در اختیار کتابفروشان قرار می‌دهد و سخنگوی این قشر است، گفت: در «پاییزه کتاب» فروش ما کاهش یافت؛ البته این کاهش فقط نسبت به دوره قبلی طرح نبود که حتی در قیاس با ماه گذشته بسیار پایین بوده است.
 
وی تصریح کرد: با آغاز پیک مجدد همه‌گیری کرونا، هم حضور مردم کم شده، هم ساعت کاری کاهش یافته است. فروش کافه هم این روزها به صفر رسید. البته گله‌ای از کسی نیست؛ در دوران بسیار دشواری قرار گرفته‌ایم و آرزو می‌کنیم هرچه زودتر این روزها پایان یابد.
 
عظیمی اضافه کرد: اعتبار «کافه‌ کتاب پرواز» در طرح قبلی 2 میلیون تومان بود که در روزهای آخر یک میلیون آن کسر شد. در این دوره هم یک میلیون تعریف شد، اما از این بابت هم جای گله‌ای ندارم، چون همین میزان را هم نشد جذب کنیم و چه بهتر که در اختیار کتابفروشانی قرار گیرد که فروش بیشتری دارند و متقاضیان بیشتری را می‌توانند تأمین کنند.

بهنام مالک‌پور، مسئول کتابفروشی «مالک‌پور» نیز درباره وضعیت این روهای خود، گفت: سایه سنگین کرونا، حضور و حوصله را از مردم گرفته است. متأسفانه میزان فروش ما در پائیزه، خیلی کمتر از تابستان بود.
 
وی افزود: به لحاظ موقعیت مکانی، در جای کم‌ترددی نیستیم، اما سمت ما عموماً از ساعت ۵ به بعد شلوغ‌تر است و تعطیلی زودهنگام اصناف، نه‌تنها منِ کتابفروش، بلکه باقی همکاران این راسته را دچار مشکل کرده است.
 
بنا به این گزارش، استان اردبیل با 11 کتابفروشی در مرکز، یک واحد فروش در مشگین‌شهر و یک واحد در پارس‌آباد، در مجموع با 13 کتابفروشی در طرح «پاییزه کتاب 99» مشارکت داشت؛ به این ترتیب، توانست با 4259 کتاب، فروش 2 میلیارد و 586 میلیون و 148 هزار و 791 ریالی را تجربه کند و با 2 درصد کتابفروشی‌های عضو طرح، 1 درصد کل فروش را به خود اختصاص دهد.