خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سمنان - محمود بانی: چه رابطه‌ی بین ورزش با ادب و هنر وجود دارد؟ البته شاید بین ورزش و ادبیات یک ارتباط مستقیم وجود نداشته باشد اما در اغلب آثار ادبی به‌خصوص اشعار ردپایی از ورزش و تحرک جسمانی به چشم می‌خورد که این خصوصیت در ادبیات حماسی به عینه قابل مشاهده است؛ یعنی آنجا که حکیم ابوالقاسم فردوسی رشته سخن را به میان میدان جنگ می‌برد، به‌خوبی بسیاری از حرکات ورزشی را به شکل حرکات جنگی به نمایش می‌گذارد و سر آخر به این نتیجه می‌رسد که عقل سالم در تن سالم است و از سُستی و تنبلی به‌جز کژی و سستی چیزی به دست نمی‌آید.

17 شوال سال پنجم هجرت در جنگ خندق امام اول شیعیان جهان حضرت علی‌ابن‌ ابی‌طالب (ع) نماد و اسوه جوانمردی و شجاعت سپاه اسلام، نماد شرک و بت‌پرستی یعنی عمر بن‌ عبدود را به خاک مذلت نشاند؛ کشتن نفس اماره و تلاش برای رضای خدا در راه دین سبب شد مولای متقیان امام علی (ع) نماد بزرگی و جوانمردی دنیا باشد و 17 شوال هر سال به روز فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای نامگذاری شود.

به همین مناسبت و در آستانه چنین روزی سازمان مردم نهاد «خانه تسنیم دامغان» شامگاه پنجشنبه، مراسم «تجلیل از پیشکسوتان ورزش زورخانه ای» که به‌عنوان میراث معنوی در سازمان یونسکو به ثبت رسیده است، با حضور پژوهشگران و پیشکسوتان این رشته و استاد فارسی زبان دانشگاه ملی استرالیا برگزار کرد که وی به عنوان مهمان ویژه این مراسم به ارتباط ورزش با ادب فارسی و هنر پرداخت؛ حال این ارتباط چگونه است؟، بحثی است که در ادامه می‌آید.
 
سیدمحمد ترابی، استاد دانشگاه ملی استرالیا ضمن تقدیر و تشکر از کلیه ورزشکاران باستانی به ارتباط ادبیات جهان پیش از اسلام اشاره‌ کرد و گفت: در سال‌های دهه 60 که در مورد ادبیات جهان پیش از اسلام مطالعه می‌کردم، هیچ نشانی در مورد ورزش باستانی نیافتم درحالی‌که پژوهش‌هایی در این مورد انجام شده و چندان زیاد نیست؛ اما وقتی به قامت «میل» نگاه می‌کنید آن را شبیه «گرز» می‌بینید و وقتی به «کباده» نگاه می‌کنید که در زبان فارسی به معنی کمان نرم است، مشابهت آن را با «کمان» می‌بینید؛ نمی‌توان گفت هیچ ارتباطی بین این ورزش و ادب وجود ندارد با وجود این واژه‌های حماسی ایران پیش از اسلام نمی‌توان ارتباطی بین ادبیات فارسی و ورزش زورخانه‌ای برقرار نکرد.

ترابی ضمن بیان اینکه کلیه ورزشکاران باستانی از نظر وجود یک پهلوان هستند، تصریح کرد: ورزشکاران باستانی هم زورمند هستند هم زورگیر؛ واژه زورگیر در ادبیات فارسی یعنی کسی که با زورش هنرنمایی می‌کند اما ورزشکار باستانی در واقع یک مینیاتور از فرهنگ ایران است که ایران باستان را با ایران دوره اسلامی، تصوف و تشیع پیوند می‌زند.

وی به انعطاف‌پذیری ورزشکاران باستانی اشاره و تاکید کرد: ورزشکاران باستانی اشعار را با زورخانه پیوند می‌زنند و به‌عنوان مثال گاهی اشعار را در مدح حضرت عباس (ع)، گاهی برای رستم و گاهی هم برای پیشوای اول شیعیان حضرت امیرالمومنین (ع) می‌خواند و ضرب‌نوازی می‌کنند.

این استاد دانشگاه ملی استرالیا یادآورشد: در هر کدام از حرکت‌هایی که ورزشکاران باستانی و مرشدان انجام می‌دهند، فلسفه‌ای نهفته است و مجموع این حرکات ورزشکار باستانی را به وجود می‌آورد؛ مرشد، میان‌دار و ضرب‌گیر که هر کدام وظایف خاص خود را ایفا می‌کنند.
 
این پژوهشگر حوزه زبان و ادبیات فارسی گفت: در ادبیات فارسی به مرور زمان بعضی از قالب‌های شعری به‌نوعی با بعضی از موضوعات اصلی و فرعی شعر گره خورده‌اند مثلاً غزل برای ادبیات غنایی، قطعه برای ادبیات تعلیمی، قصیده برای متن و... چنان‌که مشخص است رباعی نیز یک قالب شعری است که به مرور زمان برای بیان مفاهیم عرفانی در نظر گرفته شده‌ است و اغلب رباعی‌ها در برگیرنده مسائل عرفانی و فلسفی هستند.

ترابی افزود: در زورخانه‌ها نیز خیلی از اشعاری که در گل کشتی، گل چرخ یا به وسیله طبال و ورزشکاران سروده و خوانده می‌شود، در قالب رباعی است یا هنگام چرخیدن یک ورزشکار در وسط گود ورزشکار پیشکسوتی با خواندن یک رباعی از حضار طلب ختم صلوات می‌کرد و بسیاری از اشعار مشهور که در زورخانه‌ها کاربرد داشته، در قالب رباعی بوده‌ است.

بر اساس همین گزارش، تجلیل از احسان‌الله امیر عبداللهیان پیشکسوت حوزه تاریخ، ادبیات فارسی و ورزش زورخانه‌ای، تجلیل و تکریم ورزشکاران و پیشکسوتان این رشته و خانواده‌های آنان از دیگر بخش‌های این مراسم بود.