به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، سال گذشته اهتمام شهرداری و نیروی انتظامی در جمع‌آوری دستفروشان از جمله دستفروش‌های کتاب، یکی از اقدامات موثر و قابل‌توجه این دو نهاد برای اصناف مختلف محدوده خیابان انقلاب بود؛ اقدامی که با همکاری گروه‌های انضباط شهری شهراری تهران انجام شد و استقبال گسترده کتابفروشان میدان انقلاب را به‌همراه داشت. برخی آمارها هم نشان می‌داد جمع‌آوری این گروه توانسته به کسب و کار کتابفروشی‌ها رونق ویژه‌ای بدهد.
 
در این زمینه ۲۵ اردیبهشت ماه سال 98، هومان حسن‌پور رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره تاثیرات ساماندهی دستفروشان کتاب به ایبنا گفت: «طبق اطلاعات اولیه فروش کتابفروشانی که در محدوده طرح ساماندهی قرار دارند، حدود ۳۰ درصد افزایش داشته است؛ زیرا  پولی که مدت‌های زیادی از مسیر‌های اشتباه هرز می‌رفت اکنون با اجرای درست طرح‌های مختلف از جمله ساماندهی دستفروشان کتاب و برخورد با آن‌ها به مسیر اصلی برگشته است.»
 
حسن‌پورهمچنین یک ماه بعد یعنی ۲۵ خرداد در گفت‌وگو با ایبنا از رایزنی با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران برای ساماندهی وضعیت دستفروشان کتاب و تشکیل یک کارگروه مشترک خبر داد و گفت؛ قرار است در این کمیته نمایندگان اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و شهرداری تهران همچنین مسئولان قضایی و انتظامی حضور داشته باشند.
 
حالا اما تقریبا یک‌سال پس از اجرای این طرح؛ با وجود اینکه بسیاری از دستفروشان کوله‌بارشان را جمع کرده و به‌دنبال راهکارهای مختلف از حضور در شهرهای توریستی تا فروش کتاب به اداره‌ها و کارخانه‌های خارج شهر بودند، بار دیگر به پهنه خیابان انقلاب برگشته‌اند و با بساط کردن کتاب‌ها کف خیابان، دوباره صور فروش کتاب قاچاق را در شهر می‌نوازند.
 
تغییر جهت به سمت غرب
اگرچه مدت‌های زیادی دستفروشان با انتخاب مرکز تهران یعنی میدان انقلاب و خیابان‌ها و کوچه‌های فرعی بساط فروش کتاب‌هایشان را پهن کرده بودند، اما اکنون به سمت غرب تهران تغییر مقصد داده‌اند. با گذری کوتاه از میدان انقلاب به سمت خیابان آزادی، شاهد حضور تعداد زیادی از دستفروشان هستیم که با عزمی راسخ آمده‌اند تا نفس‌های صنعت نشر را به شماره بیندازند.
 
از فروردین ماه امسال که به‌دنبال شیوع بیماری کرونا کتابفروشان نیز همانند دیگر اصناف کرکره فروشگاه‌های خود را پایین کشیده بودند، دستفروشان کتاب آستین‌های خود را بالا زدند تا در سایه منحوس کرونا دلی از عزا در بیاورند. آزاد گذاشتن حضور دستفروشان کتاب در خیابان انقلاب و عدم نظارت شهرداری و نیروی انتظامی بر فعالیت‌شان زمینه را برای افزایش تعداد آن‌ها فراهم کرده است؛ به‌طوری که تعداد دستفروشان در مقایسه با قبل دو برابر شده است.
 
توسعه کسب‌وکار و مسیرهای فروش کتاب در خیابان یکی دیگر از اقداماتی است که دستفروشان کتاب در دستور کار خود قرار داده‌اند؛ به‌طوری که اگر تا پیش از این مسیر فعالیتشان فقط به میدان انقلاب و کوچه‌های همان حوالی تا چهارراه ولیعصر محدود شده بود، اکنون تا خیابان جمال‌زاده، کارگر شمالی و جنوبی و خیابان آزادی گسترده شده است.
 
موج جدید مقابله در راه است
در این زمینه، هومان حسن‌پور رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران به ایبنا گفت: تا قبل از شیوع بیماری کرونا در برخورد با دستفروشان کتاب، دستاوردهای خوبی به‌دست آمده بود اما با شیوع این بیماری و با تعطیلی کتابفروشی‌ها، دستفروشان بار دیگر زیاد شدند. از سه هفته قبل مجددا با شهرداری تهران، نیروی انتظامی و قوه قضاییه مشغول رایزنی و پیگیر هستیم که در روزهای آینده برای برخورد با آن‌ها به نتیجه خواهیم رسید.
 
وی درباره این موضوع توضیح داد: برخی فکر می‌کنند که هر دستفروشی از قشر ضعیف است، در حالی که آن‌ها به صورت شبکه‌ای عمل می‌کنند و فروشندگان کارمند افراد اصلی هستند. از قدیم چند نفر به صورت محدود در بازار انقلاب به عنوان دستفروش مشغول فعالیت بودند که کتاب‌های قدیمی را از ناشران می‌خریدند و می‌فروختند اما الان شیوه کار کاملا متفاوت و به شکل شبکه‌ای است.
 
حسن‌پور افزود: کتاب‌های این دستفروشان که اغلب کتاب‌های قاچاق هستند، از سوی افراد خاص تغذیه می‌شود و این موضوع محروم بودن این قشر از دستفروشان را منتفی می‌کند؛ زیرا تجارتی در سایه این کار ایجاد شده که به فعالیت کتابفروشی‌ها آسیب جدی زده‌ است.
 
درآمد ساعتی دستفروشان!
وی با بیان اینکه فروشندگان بساط کتاب اغلب به صورت ساعتی و روزانه حقوق دریافت می‌کنند، گفت: طبق اطلاعاتی که داریم این گروه که در قالب یک شبکه‌ بزرگ و مجهز فعالیت می‌کند، افرادی را استخدام کرده و به صورت ساعتی به آن‌ها حقوق پرداخت می‌کند.
 
حسن‌پور درباره آسیبی که خریدار از کتاب‌های قاچاق می‌بیند، اشاره کرد و ادامه داد: زمانی که برخی از کالاها را خریداری می‌کنید می‌توانید به زیر و بم آن‌ آگاه شوید و کیفیت جنس را مشاهده کنید و بر اساس آن پولی پرداخت کنید، اما اغلب مخاطب زمان خرید کتاب نمی‌تواند همه چیز را متوجه شود.
 
وی یادآور شد: در میان بساط دستفروشان، برخی کتاب‌ها اصلا مجوز ندارد اما بعضی کتاب‌های دیگر در مکان‌های غیراستاندارد تولید شده و صفحات کتاب‌های مختلف با هم صحافی می‌شوند که مخاطب زمان مطالعه متوجه آن می‌شود.
 
حسن پور درباره نوع دیگری از کتاب‌های موجود در بساط کتاب‌فروشان نیز توضیح داد: مشکل مهمی که ریشه مولف، مترجم، ویراستار و دست‌اندرکاران را از بین می‌برد، کتاب‌های قاچاق است؛ کتاب‌هایی که به‌صورت غیرمجاز بدون پرداخت ریالی حق‌التالیف و حق‌الترجمه‌ و بدون اجازه ناشر منتشر می‌شود. این اتفاق درحالی رخ می‌دهد که یک کتاب‌فروش با میلیاردها تومان قیمت سرقفلی مغازه‌اش کالای مجاز در اختیار مردم می‌گذارد.
 
رییس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران همچنین درباره استمرار برخورد با قاچاقچیان کتاب گفت: این برخوردها ادامه دارد و پرونده خاطیان در مراجع قضایی و دادگاه‌ها در مرحله صدور احکام و بررسی است. طی صحبتی که با مقامات قضایی داشتیم قرار بر این است که برخورد با خاطیان تداوم داشته باشد تا مشکل حل شود.
 
به گفته حسن‌پور، اکنون هم کمیته صیانت از حقوق مولف و مترجم در حال شناسایی قاچاقچیان کتاب و انبارهای کتاب است و کار خود را ادامه می‌دهد اما همان‌طور که گفتم این کار مبارزه‌ای است که باید ادامه داشته باشد.
 
راه‌حلی برای تقویت کتاب‌فروشی‌ها
در بساط دستفروشان کتاب، عمدتا کتاب‌های قاچاقی که آثار پرفروش ناشران است، به‌صورت غیرقانونی چاپ شده‌اند و با تخفیف‌های ۳۰ تا ۴۰ درصدی فروخته می‌شود. این موضوع، تعادل بازار را به‌هم زده است و قیمت پایین کتاب‌ها نمی‌گذارد مشتری به کتاب‌فروشی برود.
 
از سوی دیگر با اقدام وزارت آموزش و پرورش مبنی بر عدم فروش کتاب‌های درسی در کتاب‌فروشی‌ها روبه‌رو هستیم که پیش‌بینی می‌شود فعالیت کتاب‌فروشان تحت تاثیر این تصمیم تضعیف می‌شود. حال باید دید آیا بار دیگر برخورد با دستفروشان و طرح‌هایی همانند ساماندهی دستفروشان کتاب و طرح گذر فرهنگی و جانمایی دستفروش‌های کتاب بالاخره در سال ۱۳۹۹ به سرانجام می‌رسد؟ و در غیر این صورت؛ چه سرنوشتی در انتظار آخرین زنجیره صنعت نشر کشور است.