ابتدا باید ببینیم این مواد چه ماهیتی داشته و چگونه عمل می‌کنند. گندزداها موادی هستند که برای نابودکردن ارگانیسم‌های موجود در محیط و اجسام غیرزنده به‌کار می‌روند. گندزداها پاک‌کننده ابزار، وسایل، لباس‌ها، سطوح، کاشی‌ها، دستشویی و حمام هستند. این مواد که اغلب شیمیایی بوده با اثر بر باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و سایر ارگانیسم‌ها، آنها را از بین می‌برند یا از رشد آنها جلوگیری می‌کنند. ضدعفونی‌کننده‌ها یا آنتی‌سپتیک‌ها نیز دسته‌ای از مواد هستند که در سطح پوست، بدن و در بافت‌های زنده استفاده می‌شوند. الکل، آلدئیدها، آب‌ژاول، ساولن، فنل و کلر، ازجمله گندزداهای شیمیایی رایج هستند.
.jpg)
در استفاده از گندزداها و ضدعفونی‌کننده‌ها، توجه به برخی نکات ضروری است:
1- ضدعفونی‌کننده‌ها و گندزداها تنها برای استعمال خارجی است و باید از ورود آنها به دهان، چشم، گوش و دستگاه تنفسی جدا جلوگیری کرد.
2- عوامل بی‌اثرکننده ضدعفونی‌کننده‌ها را باید شناخت و از تماس آنها با هم جلوگیری کرد.
3- مواد ضدعفونی‌کننده را نباید با هم استفاده کرد؛ مثلا صابون، ساولن را بی‌اثر می‌کند.
4- مواد ضدعفونی‌کننده را باید در مقادیر کم استفاده کرد.
5- اثر میکروب‌کشی هر گندزدایی با آب داغ بیشتر می‌شود. (به استثنای آب ژاول و ید)
کتاب «اصول و روش‌های گندزدایی، ضدعفونی و استریلیزاسیون» تألیف بهنام سپهرنیا و الهام کوشا، به‌تازگی راهی بازار نشر شده که با توجه به شرایط ویژه کنونی کشور می‌تواند کاربردی و مفید باشد. در این اثر ابتدا مفاهیم و اصطلاحات تعریف شده و در ادامه مباحث مرتبط با شست‌وشو و بهسازی، روش‌های فیزیکی، روش‌های شیمیایی، شوینده‌ها و پاک‌کننده‌ها، روش‌های کاربردی، لکه‌ها و لکه‌بری و ایمنی در مبارزه با میکروب‌ها، مطرح می‌شود.
روش‌های صحیح گندزدایی، ضدعفونی کردن و استریلیزاسیون
مولفان در مقدمه کتاب درباره اهمیت توجه به روش‌های صحیح گندزدایی و ضدعفونی کردن نوشته‌اند: «یکی از بزرگترین اشتباهات انسان در اواخر قرن بیستم میلادی، اطمینان وی از غلبه بر میکروب‌ها و از بین رفتن اغلب بیماری‌های عفونی و معطوف شدن تفکر دانشمندان به سمت کاهش دادن بیماری‌های غیرواگیر بود. اما دیری نپائید که دانشمندان با اپیدمی بیماری‌های جدید و یا ظهور مجدد بیماری‌های قبلی در جوامع مواجه شدند. امروزه بیماری‌های عفونی کماکان در دنیا قربانیان زیادی را به کام مرگ می‌کشانند و اکنون نقش روش‌های علمی و اجرایی مناسب و موثر برای مبارزه با میکروب‌ها، بیش از پیش اهمیت یافته است. یکی از مهم‌ترین اصول در زمینه حفظ و ارتقاء سلامت و بهداشت عمومی جامعه، شناسایی و اتخاذ راهکارهای مناسب مبارزه با میکروب‌ها می‌باشد که متأسفانه گاهی به دلیل عدم آگاهی در این زمینه، شاهد به خطر افتادن سلامت جامعه می‌باشیم. کتاب پیش‌رو در راستای آموزش کاربردی در انتخاب و به‌کارگیری روش‌های صحیح و آسان گندزدایی، ضدعفونی نمودن و استریلیزاسیون در نقاط مختلف جامعه تدوین شده و بهره‌گیری از مطالب آن برخلاف اغلب کتب منتشره در این زمینه، محدود به مراکز بیمارستانی و درمانی نمی‌باشد.»
.jpg)
حدود 90 درصد میکروب‌ها با شست‌وشو از بین می‌روند
«شست‌وشو و بهسازی اولین اقدام برای مبارزه با میکروب‌ها در محیط است. این عمل اغلب به‌وسیله آب و مواد شوینده انجام شده و هدف اصلی در آن، از بین بردن چرک و آلودگیهای قابل مشاهده است. اما در حین این فرایند، مقدار قابل‌توجهی از میکروب‌ها نیز به‌دلیل شست‌وشو و زدوده شدن مکانیکی از محیط جدا می‌شوند. باید توجه داشت که در این روش اقدام به انهدام میکروبی انجام نشده و فقط میکروب‌ها به‌طریق مکانیکی از سطوح موردنظر پاکسازی و جدا شده و در اغلب موارد از بین نمی‌روند. در بهسازی کردن آلودگی‌ها، گرد و خاک، بقایای مواد آلی و معدنی، چرک و کثیفی، چربی‌ها و هر ماده‌ای که می‌تواند محل و پناهگاه مناسبی برای رشد و تکثیر میکروب‌ها باشد از بین برده و شرایط را از لحاظ بهداشتی بهینه می‌کند. همچنین با از بین بردن این آلودگی‌ها، سطوح موردنظر آماده عملیات گندزدایی می‌شوند، زیرا با وجود این آلودگی‌ها امکان گندزدایی و کارایی گندزدایی کاهش می‌یابد، زیرا این آلودگی‌ها می‌توانند مانند خانه‌ای امن برای میکروب‌ها عمل کرده و آنها را از اثرات مواد شیمیایی گندزدا و یا روش‌های فیزیکی مانند حرارت مصون نگه دارد.
بنابراین به یاد داشته باشیم که همیشه قبل از کاربرد مواد شیمیایی یا استفاده از روش‌هایی نظیر حرارت، نیاز به شستن یا بهسازی برای افزایش راندمان کار میکروب‌کشی نیاز است. این روش اگر به‌خوبی انجام گیرد، می‌تواند حدود 90 درصد از میکروب‌ها را جدا کرده و شرایط مناسبی را به‌وجود آورد. به دلیل سادگی و کم‌هزینه بودن، این روش ارجحیت به تمام روش‌های دیگر داشته و در هر محلی که نیاز به مبارزه با میکروب‌ها باشد، روش شست‌وشو و بهسازی، اولین اقدام اساسی است. برای مثال، شستن دست‌ها به همگان توصیه می‌شود، اما ضدعفونی نمودن دست‌ها فقط در امور مهم مانند مراقبت‌های پزشکی یا آلودگیهای شدید استفاده می‌گردد.»
الکل با درصد خلوص بالا اثر گندزدایی ندارد
«الکل‌ها پرمصرف‌ترین نوع گندزداها و ضدعفونی‌کننده‌ها هستند و می‌توان آنها را به‌صورت ترکیب با مواد دیگر مورد استفاده قرار داد. الکل‌ها اقدام به منعقد کردن پروتئین‌های سلولی نموده و به این ترتیب میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برند. درصورتی‌که الکل به‌صورت خالص مورد استفاده واقع شود، موجب انعقاد پروتئین‌ها نمی‌شود، بنابراین همواره باید مقداری آب همراه با الکل باشد تا بتواند بر روی پروتئین اثر گذارد. به همین دلیل الکل با درصد خلوص بالا اثر گندزدایی ندارد و حتما باید آن‌را با آب مخلوط نموده و توجه داشت که غلظت 50 تا 70 درصد الکل، بهترین کارایی گندزدایی را دارد. الکل سریع عمل می‌کند، باقیمانده ندارد و زود تبخیر می‌شود و وسایل را رنگی نمی‌کند، اما می‌تواند مواد لاستیکی و چسب ابزار را تخریب کرده و دارای خاصیت خورندگی نیز باشد.»
نخستین چاپ کتاب «اصول و روش‌های گندزدایی، ضدعفونی و استریلیزاسیون» در 336 صفحه با شمارگان 250 نسخه به بهای 54 هزار تومان از سوی انتشارات آوای قلم به بازار نشر عرضه شده است.
نظر شما