به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم، نشست نقد و بررسی مجموعه داستان «یاس امین‌الدوله» اثر سمیه کاظمی حسنوند، با حضور نویسنده، ابراهیم اکبری دیزگاه داستان نویس و منتقد ادبی و جمعی از داستان نویسان و علاقه مندان به میزبانی گروه «داستان جمعه» قم در مجتمع ناشران برگزار شد.

اکبری دیزگاه در ابتدا با طرح این سوال که چرا داستان می‌خوانیم و تفاوتش با فرم‌های دیگر چیست، گفت: سال‌هاست تاملاتی در رابطه با این موضوع دارم که داستان به چه درد ما می‌خورد و به طور کلی به من خواننده چه کمکی می‌کند.

وی اضافه کرد: برخی پاسخ می‌دهند داستان برای سرگرم کردن مخاطب یا برای افزایش معرفت و شناخت از انسان مدرن است. مخاطب با خواندن داستان در واقع نسبت به خودش معرفت پیدا می‌کند.

این داستان نویس بیان کرد: به نظرم همه این پاسخ‌ها درست است اما تصورم این است که علاوه بر این موارد و وجوه مختلف یک اتفاق دیگری هم می‌تواند به واسطه خواندن داستان در ما بیفتد.
 
نویسنده رمان «برکت» به دو ساخت عقلانی و حسانی در انسان اشاره کرد و افزود: انسان دارای دو ساحت است که زیستن در ساحت حسانی به هر نحوی که باشد منجر به ناکامی می‌شود و دستیابی به ساحت عقلانی نیز کار هر کسی نیست. تعداد کمی از آدم‌ها به عالم عقلانی دست پیدا می‌کنند.

اکبری دیزگاه یادآور شد: فلسفه اسلامی بعد از سهروردی یک عالمی را به ما تذکر می‌دهد که به آن عالم مثال یا خیال می‌گویند. این عالم بین عالم حس و عقل است و بهره ای از این دو عالم با خودش دارد.
 
وی تصریح کرد: بعد از سهروردی شیخ طوسی و مفصل‌تر از این‌ها ملاصدرا درباره عالم مثال و خیال تفکر و فلسفه ورزی کرده است و شواهدش را از متون الاهیاتی در آورده است. مهترین بحثی که ملاصدرا در رابطه با عالم معاد می‌کند این است که این عالم، در عالم مثال درک می‌شود.

نویسنده رمان «شاه‌کشی» گفت: این‌ها را عرض کردم که بگویم یک عالمی بین عالم حس و عقل وجود دارد که آن عالم خیال است. تصور بنده این است که داستان در این عالم شکل می‌گیرد و اتفاق می‌افتد.

وی به مجموعه داستان «یاس امین الدوله» پرداخت و ادامه داد: با خواندن «یاس امین الدوله» خانم حسنوند متوجه این امر می‌شویم که انسان در این عالم به هر سویی که بچرخد دچار ناکامی می‌شود. به همین سبب هنرمندان آمده اند از طریق قوه خیال که در فلسفه اسلامی به آن خیال متصل گفته می‌شود یک عالمی را رقم زدند تا مخاطب آن چیزهایی که در دنیا نمی‌یابد آن‌ها را در داستان بیابد و کامیاب شود.

اکبری دیزگاه اضافه کرد: خیلی از آدم‌هایی که دور و بر ما زندگی می‌کنند ظاهرا همه چیر از نوع مادی را دارند، ولی وقتی با آن‌ها مواجه می‌شویم می‌بینیم پر از ناکامی اند، دلیلش این است که در عالم حس هر چه داشته باشی کم است. قرآن با آیه «قل متاع دنیا قلیل» به این موضوع اشاره می‌کند، اما یک سری آدم‌ها را می‌بینیم که از مادیات چیزی ندارند اما رویای بزرگ و تخیل فرهیخته ای دارند، بنابراین از همه چیز غنی اند. این گروه از آدم‌ها عالمی در خیال برای خود ساخته اند و آن جا به تمامی خواسته‌های خود می‌رسند.

این منتقد ادبی مجموعه داستان «یاس امین الدوله» را در راستای همین معنا تعریف کرد و گفت: «یاس امین الدوله» ظاهرش این است که داستان آدم و فرهنگ‌ها را در زمان و مکان‌های مختلف روایت می‌کند و تقریبا همه در ناکامی از دنیا مشترک اند و می‌خواهند از طریق حسدورزی، انتقام، ارتباط با حیوانات و اشیا بر ناکامی‌هایشان سرپوش بگذارند و ناکامی، تنهایی و حرمان خودشان را جبران کند.
مهمان نشست نقد و بررسی مجموعه داستان «یاس امین الدوله» ادامه داد: اگر بخواهیم با نقد ادبی امروز سراغ این داستان‌ها برویم باید بگویم که داستان کوتاه دو خواستگاه دارد و به نوعی دو مکتب است. یک مکتب با موپاسان و آلن پو شروع می‌شود و دیگری با چخوف. این دو مکتب کاملا در نگاه به انسان متفاوتند. یکی انسان را در معرکه و ماجرا  می‌بیند و در بیرون روایت می‌کند و دیگری که با چخوف آعاز می‌شود انسان را در اینجا و درون خود آدم‌ها می‌بیند و تمامی اتفاقات در درون انسان رخ می‌دهد.

وی به ادبیات داستانی ایران نیز اشاره کرد و گفت: وقتی به طلیعه داستان نویسی خودمان نگاه کنیم جمال زاده و هدایت را داریم. اگر با تسامح به آن نگاه کنیم نگاه هدایت بیشتر به درون آدم‌هاست و جمال زاده از بیرون نگاه می‌کند. در یک مقطعی در ادبیات ایرانی غلبه با داستان‌های چخوفی شد و مدت‌ها از داستان جمال زاده ای فاصله گرفته شد، کسی نمی‌نوشت و اگر هم می‌نوشت می‌گفتند این‌ها داستان نویس نیستند و نقال اند.

اکبری دیزگاه در پایان گفت: داستان‌های خانم حسنوند به لحاظ فرمی در مکتب جمال زاده می‌گنجد. داستان‌ها همه ماجرا دارند و اتفاق‌ها بیشتر بیرون از آدم‌ها می‌افتد. اکثر داستان‌ها پایان بندی بسته دارند و یک اتفاقی می‌افتد تا بسته شود.

وی تصریح کرد: نباید به سبب پیچیدگی داستان در یک زمانِ معین چند بار داستان را بخوانیم، این از مزایای داستان نیست،  اتفاقا این نگاه به داستان کوتاه فارسی ضربه زد. وقتی یک داستان را می‌خوانیم نباید برای فهمش دوباره برگردیم و آن را بخوانیم بلکه صرف نظر از خوانش مجدد باید دوباره  به آن فکر کنم. برای من داستان‌های «یاس امین الدوله» از این دست داستان‌ها بودند و به نظرم این از جمله نقاط قوت این مجموعه بود.