شنبه ۱۲ بهمن ۱۳۹۸ - ۲۱:۰۷
اسلام‌پژوه از بدیهیات دینی آشنایی‌زدایی می‌کند

مهرداد عباسی گفت: اسلام‌پژوه ممکن است آشنایی‌زدایی کند، یعنی خیلی از چیزها که برای عالم دین بدیهی است، ممکن است اسلام‌پژوه در مورد آن‌ها سوال داشته باشد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نشست رونمایی از مجموعه سه جلدی اسلام‌پژوهی با عنوان «نقل قرائات قرآن»، اثر شادی حکمت ناصر به ترجمه الهه شاه‌پسند و ولی عبدی؛ «مضامین اصلی قرآن» اثر فضل الرحمان به ترجمه فاطمه علاقه‌بندی و «اسلام و مدرنیته» اثر فضل الرحمان به ترجمه زهرا ایران‌بان، عصر روز گذشته (12 بهمن) با حضور مهرداد عباسی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم و تحقیقات و الهه شاه‌پسند، مترجم کتاب «نقل قرائات قرآن» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.
 
مسأله اختلاف قرائات قرآن از زمان‌های گذشته از موضوعات مهم بوده و پرسش‌های گوناگونی در این رابطه مطرح شده ایرانیان از ابتدا صاحب سبک بودند نمونه بارز آن در خراسان مثل ابن‌مهران نیشابوری و کتاب‌های تألیف شده که در این دوران می‌بینیم و شاگردان وی هم این رویکرد را ادامه داده‌اند.
 
رشته این مکاتب با حمله مغول به ایران و مهاجرت عالمان ایرانی گسسته شد، پس از یک قرن مجال فعالیت مقریان پدید آمد و این بار به صورت تأثیرپذیرفته از قرائات کشورهای دیگر، به هرحال مسأله اختلاف قرائات چندان جدی گرفته نمی‌شد. هرچند که شیعه امامیه نسبت به آثار قرائت، از خود رغبتی نشان داد تا امروز که با قوت گرفتن مباحث قرآن و تاریخ قرآن، کتابت و قرائت مورد توجه قرار گرفت.
 


الهه شاه‌پسند، مترجم کتاب «نقل قرائات قرآن» طی سخنانی در این مراسم به دلایل خود برای انتخاب کتاب شادی حکمت ناصر و رویکرد کتاب و وجوه تمایز آن گفت: این کار به‌صورت مشترک با همکاری ولی عبدی، عضو گروه ادیان دانشگاه فردوسی مشهد انجام شده است اینکه چرا به این کتاب پرداخته شده به این دلیل است که من به کتاب‌هایی با این فضا گرایش داشتم و احساس می‌کردم جای خالی در فضای قرائات وجود دارد و رویکردها در این زمینه کمتر روشمند است و نگاه تاریخی صورت نمی‌گیرد. بنابراین با مطالعه کتاب ناصر که جذاب و روشمند بود تصمیم بر ترجمه کتاب گرفته شد.
 
وی با اشاره به شمای کلی از کتاب اظهار کرد: رویکرد کتاب ناصر تاریخی است و در 5 فصل ارایه شده، آنچه رویکرد قالب است، تلاشی است که سعی می‌کند علم قرائات را بشناساند و ارتباط بین قرائات و علوم حدیث برقرار می‌کند و توانسته روش‌های حدیثی را در علم قرائات پیاده‌سازی کند.
 
شاه‌پسند عنوان کرد: کتاب در فصل اول به بحث کتابت قرآن و رسم‌الخط اشاره می‌کند و رویکردهای غربی را مطرح می‌کند و به نقش ابن مجاهد در قرائت‌های هفت‌گانه می‌پردازد و همچنین تلاش می‌کند ارتباط این‌ قرائت را با علوم فقه و حدیث نیز بیان کند. فصل چهارم و پنجم از نوآوری‌های خوب ناصر است که به بحث اختلافات شعری می‌پردازد که می‌خواهد ببیند اختلافات در بعد شفاهی است یا بعد مکتوب.
 
مهرداد عباسی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم تحقیقات در ادامه این مراسم با اشاره به مقدمه‌ای از اسلام‌پژوهی گفت: چندسالی است که وقت خود را صرف این کرده‌ام که اسلام‌شناسی در دوران مدرن را به مخاطبان بشناسانم. اسلام‌پژوه یعنی فردی که فارغ از دغدغه دینی می‌خواهند وارد حوزه آکادمیک شود و مسأله‌‌هایی را بسازد و حل کند. دغدغه اسلام‌پژوه دغدغه دفاع از دین نیست دغدغه‌ای از نوع تفکر انتقادی است که قرار است در دانشگاه با این روش به موضوعات بنگریم. البته باید به ماهیت دین توجه داشته باشیم و پژوهش در مورد دین از رهیافت‌های مختلف امکان پذیر است.
 
وی اظهار کرد: چندسالی است که رشته‌های دین‌پژوهی به وجود آمده ولی اسلام را خیلی وارد ماجرا نمی‌کنیم و بیشتر در مورد ادیان دیگر صحبت می‌کنیم و از نتایج آن‌ها استفاده می‌کنیم و اغلب کارها نیز ترجمه‌ای است که از آکادمیک‌های غربی آمده است.
 


عباسی عنوان کرد: اسلام‌پژوه بیش از اینکه دغدغه دفاع از دین داشته باشد که کدام دین برحق است؛ دغدغه رعایت اخلاق و آداب پژوهش را دارد. یعنی باید به مبانی متعهد باشد که وارد عرصه دین‌شناسی شود و دینی را برای پژوهش انتخاب کند.
 
وی افزود: خیلی از اطلاعات راجع به آیین زرتشت از جانب محققان غربی به دست آمده که مسلمان و مسیحی هم شاید نباشند. اما تحقیقاتی انجام داده‌اند که ایران را بهتر می‌توانیم بشناسیم. ایران‌شناسان آکادمیک غالبا در آکادمی‌های غربی مطالعه کرده‌اند.
 
عضو هیات علمی دانشگاه علوم تحقیقات بیان کرد: اسلام‌پژوه ممکن است آشنایی‌زدایی کند، یعنی خیلی از چیزها که برای عالم دین بدیهی است، ممکن است اسلام‌پژوه در مورد آن‌ها سوال داشته باشد و پاسخ‌هایی که دریافت می‌کند ممکن است خیلی متفاوت باشد با آنچه که تاکنون دریافت کرده‌ایم.
 
وی گفت: اسلام‌پژوه به موضوع تحقیق خود نباید نگاه مادر به فرزند داشته باشد و اسلام‌پژوه مسلمان شبیه پزشک جراحی است که باید فرزند خود را جراحی کند، اما چون تعلق خاطر دارد نمی‌تواند این کار را انجام دهد. بنابراین گاهی نیاز به اسلام‌پژوهانی داریم که بی‌رحمانه به موضوع اسلام‌پژوهی بپردازند.
 
عباسی اظهار کرد: اگر بخواهیم مرزی بین اسلام‌پژوه و محقق بگذاریم نباید برای محقق مرز تاریخی و جغرافیایی قرار دهیم و محقق اسلام‌پژوه را شبیه روشنفکری که برایش انسان‌ بودن مهم است در نظر بگیریم که برای او ویژگی علمی و پژوهشی اهمیت دارد فارغ از اینکه در زندگی فردی و خانوادگی به چه گروه و دینی عقیده دارد. باید امنیت و آزادی برای محققان فراهم شود تا دستاورد رساله‌ها متفاوت از آنچه شود که هم‌اکنون می‌بینیم.
 
وی با بیان اینکه باید بین اسلام‌پژوهی و الهیات تفاوت قائل شویم عنوان کرد: فارغ‌التحصیل الهیات متکلم می‌شود، یعنی می‌تواند راجع‌ به نبوت، امامت و ... صحبت کند، همانند کتاب «البیان فی تفسیر القرآن» اثر آیت‌الله خوئی که این کتاب نگاه محققانه ندارد و رهیافت کلامی است و دلیل‌شان این است که پیامبر(ص) نمی‌تواند از دنیا رفته باشد و کتاب خدا را جمع نکرده باشد. نوع رویکرد، سنتی است و جامعه را دچار چالش می‌کند مثل تفاوت طب سنتی با مدرن بنابراین ما نیاز نداریم اسلام‌شناس تربیت کنیم چون به اندازه کافی اسلام‌شناس داریم. اسلام‌پژوه منتقد اسلام‌شناسی پیشین است.
 
وی در پایان سخنان خود به معرفی چند کتاب که مرحله ویراستاری را پشت سرمی‌گذارند تا برای چاپ آماده شوند پرداخت و گفت: یکی از این عناوین کتابی در رابطه با جنبه‌های زیبایی‌شناسانه قرآن است که نگاه نوید کرمانی نویسنده کتاب را به قرآن نشان می‌دهد و کمی تحت تأثیر مکتب ادبی است و نگاه جدید به قرآن است که نگاه همدلانه دارد. اثر بعدی کتاب «حاشیه‌های فمنیستی قرآن» اثر عایشه هدایت‌الله که نگاه منتقدانه به جریان‌های جدید در آمریکا دارد. کتاب دیگری که در صف انتشارات است «اسلام و دموکراسی» است که جنبه سیاسی دارد و مؤلفان آن آمریکایی هستند و بررسی می‌کند که آیا اسلام جنبه دموکراسی دارد یا خیر؟ اثر بعدی مجموعه مقالاتی با عنوان «مسلمانان پیشرو» در مورد تبعیض و جنسیت است که ترجمه این کتاب‌ها به اتمام رسیده و پس از ویرایش چاپ می‌شود.

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها