به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در آذربایجان شرقی، جلسه نقد کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» شامگاه سه‌شنبه (19 آذرماه) با حضور حسن کرمی قراملکی، نویسنده اثر، حسین مهرنگ، ابراهیم اقبالی، عبدالله باقری حمیدی، حسن حیدرزاده و جمعی از علاقه‌مندان حوزه کتاب، در پردیس فرهنگی سینمایی قدس در تبریز برگزار شد.

حسین مهرنگ در این جلسه با بیان اینکه مردم ایران از قرن چهارم هجری با سفرنامه‌نویسی آشنا هستند، گفت: این کتاب در ژانر ادبی و در قالب سفرنامه نوشته شده و نویسنده تا شامات، با «ناصر خسرو» همراه شده است.

با حذف مطالب اضافه، «رکاب‌زنان در پی شمس» ارزانتر به دست مخاطب می‌رسید
دبیر سومین دوره جایزه ادبی کتاب تبریز ضمن اشاره به گرانی کاغذ و کتاب، اظهار کرد: حجم کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» می‌توانست با حذف مطالب اضافی مربوط به سایر سفرنامه‌ها کم‌تر شود و به تبع آن هزینه کتاب پایین بیاید، چراکه درواقع هرچه کتاب ارزانتر باشد، افراد بیشتری می‌توانند آن را خریداری کنند و در نتیجه خوانندگان آن بیشتر می‌شوند.

مهرنگ، نقطه قوت و جذاب‌ترین بخش این کتاب را تطبیق تاریخی اعلام کرد و افزود: بهتر بود نویسنده از مطالب و تصاویر مربوط به سایر سفرنامه‌ها استفاده نمی‌کرد.

وی، قلم نویسنده را پُرقدرت و نافذ دانست و بیان کرد: در جاهایی که بینش و احساسات خود نویسنده حضور دارد، درخشش قلم او را شاهد هستیم.

مهرنگ، اشتباهات نگارشی و ویرایشی را بزرگترین ایراد این کتاب عنوان کرد و مزیت سفرنامه کرمی را مسافرت با دوچرخه و تنها بودن در سفر برشمرد و سختی سفر را از ارزش‌های خاص این کتاب دانست.
 
امضای محمدعلی موحد پای «رکاب‌زنان در پی شمس» مُهر تاییدی است بر این کتاب
ابراهیم اقبالی در این نشست با تاکید بر اینکه انتخاب عنوان مناسب برای کتاب مانند حق پدر بر فرزند است، چراکه اثر هنری و ادبی، حکم فرزند نویسنده را دارد، افزود: قبل از مطالعه این کتاب می‌توان به محتوای آن پی برد، چراکه نویسنده عنوان خوب و خیال‌انگیزی برای اثر خویس انتخاب کرده است.

این استاد دانشگاه، رسیدن کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» به چاپ دوم، نگارش مقدمه توسط دو نفر از اساتید ادبیات برای این کتاب و امضای محمدعلی موحد، مولوی‌شناس مطرح کشور را مُهر تاییدی بر موفقیت کتاب دانست.

وی گفت: در دوره‌ای که نثر کهن در حال فراموشی است، پرداختن به سبک‌ «مقامات» همچون مقامات حمیدی، حریری، گلستان سعدی و تلفیق نظم و نثر و احیای این سبک حائز اهمیت است.

اقبالی، تلاش نویسنده کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» در حفظ بی‌تعصبی و نگاه عاقلانه نسبت به اقوام و مذاهب مختلف را از دیگر محاسن این اثر عنوان کرد.

وی با تاکید بر اینکه تبدیل یادداشت‌های روزانه حین سفر به سفرنامه کار دشواری است، گفت: توصیف‌های دقیق و انطباق رویدادهای سفرنامه با سفرنامه شمس آنقدر ماهرانه است که گاه خواننده قدرت تشخیص سفرنامه‌ خود فرد و شمس را از دست می‌دهد.

اقبالی با مفید دانستن انتخاب دو فونت مجزا برای بیان خاطرات خود نویسنده و نقل قول‌ها، یادآور شد: البته بهتر بود نویسنده بیشتر به زمان حال می‌پرداخت تا گذشته.

وی در عین حال، نحوه روایت وقایع تاریخی، عدم بیان دقیق تاریخ در سفرنامه و ارجاع توضیحات عکس‌های کتاب به ضمیمه را از جمله ایرادهایاین اثر عنوان کرد.
 
رد پای پُررنگ عرفان در کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس»
حسن حیدرزاده نیز در جلسه نقد و بررسی کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» اظهار کرد: من از یک طرف عاشق ناصر خسرو هستم و از طرفی موضوع رساله‌ام در مورد مولانا بود و باید اعتراف کنم این کتاب به نحو احسن توانسته است، در مخاطب نفوذ کند.

این استاد رشته ادبیات فارسی اذعان کرد: علی‌رغم اینکه نویسنده، هیچ‌گونه رسالت و ادعای دینی ندارد، اما کتاب آنچنان رنگ و بوی عرفانی گرفته است که بهتر و بیشتر از کتاب‌هایی که در پی تبلیغ دین هستند، روحیه ایمانی خواننده را تقویت می‌کند.

وی با اشاره به مفهوم «توکل» در بسیاری از متون قدیمی و قسمتی از مثنوی معنوی افزود: روحیه توکل در تمام بخش‌های کتاب موج می‌زند. همچنین بیان الطاف غیبی در این کتاب محسوس است، بدون اینکه نویسنده اشاره مستقیم به این امر داشته باشد.

حیدرزاده تاکید کرد: موضوعی که این کتاب را برجسته می‌کند، متن ساده، صمیمی و روان آن است. وقایع به‌صورت ملموس بیان شده‌اند و مخاطب می‌تواند خود را با نویسنده یکی کند.

وی تصریح کرد: بخشی از جزئیاتی که نویسنده مطرح کرده است، از جمله برداشتن حجاب زنان ایرانی بعد از عبور از مرز ایران، شاید امروز برای ما عادی باشد، اما همین اشاره‌ها در آینده سندی تاریخی محسوب می‌شوند.

این استاد دانشگاه ادامه داد: قسمت‌هایی از کتاب که حال و هوای مولانا در آن جریان دارد و از غزلیات مولانا در آنها استفاده شده، فوق‌العاده جذاب است، اما بخش‌هایی که رنگ و بوی سیاسی دارد، حالت تصنعی به خود گرفته است.

وی پیشنهاد کرد: مصائب نویسنده در چاپ، در مقدمه کتاب ذکر شود، تا نسل آینده بدانند وقتی در مسیری قدم می‌گذارند، سختی‌ها پدید می‌آیند، اما نباید دست از تلاش برداشت و ناامید شد.
 
عبدالله باقری حمیدی با بیان اینکه کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» تاکنون موفق به دریافت جایزه ادبی جلال آل احمد و جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی شده است، تاکید کرد: این کتاب با کتاب «الف لام خمینی» رقابت ‌می‌کرد و متاسفانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان آذربایجان شرقی آنچنان که باید و شاید به این کتاب توجه نکرد.

وی با بیان اینکه مقدمه‌های نوشته شده برای این کتاب به‌قلم دو تن از چهره‌های ادبی ضعیف هستند، خواستار حذف آنها در چاپ‌‌های بعدی کتاب شد.

حمیدی با اشاره به اینکه سفرنامه‌نویسی در در حال حاضر در دنیا مرسوم است، گفت: امروزه سفرنامه‌ها در محدوده ادبیاتِ پسا استعماری گنجانده شده‌اند و همین امر باعث شده تا این قالب ادبی طرفداران زیادی پیدا کند.

وی با اشاره به ظهور پدیده جهانی شدگی پس از حمله آمریکا به افغانستان و عراق اظهار کرد: اکنون جهان به دو بخش مرکز و حاشیه یا همان غرب و غیرغرب تبدیل شده است و بسیاری از غربی‌ها با هدف آشنایی با زندگی چند صد سال پیش غربی‌ها به سمت شرق می‌آیند؛ گرچه این امر توهین آمیز است، ولی واقعیت دارد.

حمیدی ادامه داد: برخی‌ها بر این عقیده‌اند که نویسندگان غربی قصد دارند، نشان دهند که کشورهای حاشیه‌ای پس مانده هستند و به‌نوعی گذشته جوامع غربی محسوب می‌شوند.

وی در رابطه با سیر سفرنامه «رکاب‌زنان در پی شمس» گفت: سفرنامه بعد از مدتی بار ایدئولوژیک به خود می‌گیرد.  

حمیدی بیان کرد: در این کتاب شاهد دیالکتیک دو متن دست اول با رویدادهای جدید که حاصل تجربه خود نویسنده است و متون قدیمی و اقتباس از اشعار مولانا هستیم که به نظر من باعث آشفتگی متن شده است.

وی افزود: سفرنامه نگاه دگربار انسان به زبان خودش است، بدون قصد فریب توده‌ها.

در خاتمه این مراسم، حسن کرمی قراملکی، نویسنده کتاب «رکاب‌زنان در پی شمس» ضمن تائید انتقادات واردشده بر این اثر، از عرضه چاپ سوم آن در یکی از انتشاراتی‌های تهران و ترجمه کتاب به زبان ترکی استانبولی در آینده نزدیک خبر داد.

وی تصریح کرد: مسائل و مشکلات مربوط به چاپ این کتاب هنوز تمام نشده است و نویسنده در عمل فرصتی برای فکر کردن به نوشتن کتاب‌های دیگر پیدا نمی‌کند.