به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «آینده کتابخانه‌های دانشگاهی» به بهانه رونمایی از سامانه یکپارچه کتابخانه مرکزی دانشگاه الزهرا باعنوان «آذرسا» یکشنبه (26 آبان‌ماه) با حضور اشرف بروجردی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه ملی؛ مهناز ملانظری، رئیس دانشگاه الزهرا و معاونان سازمان اسناد و کتابخانه ملی؛ فریبزر خسروی، معاون کتابخانه سازمان اسناد و کتا‌بخانه ملی؛ سعید رضایی شریف‌آبادی، عضو هیات علمی دانشکده روان‌شناسی دانشگاه الزهراء؛ حسین‌ واقف‌زاده، مدیرعامل شرکت پارس آذرخش و جمعی از استادان دانشگاه الزهرا و کتابداران این دانشگاه برگزار شد.
 
آیا کتابخانه‌ها همچنان قلب دانشگاه است؟
سعید رضایی‌شریف‌آبادی در این نشست، درباره جایگاه کتابخانه‌های دانشگاهی بیان کرد: آیا کتابخانه‌ها همچنان قلب دانشگاه هستند؟ آیا اگر کتابخانه‌ نباشد، دانشگاه نمی‌تواند مأموریت‌های آموزشی و پژوهشی خود را انجام دهد. امروزه با توجه به اینکه دنیا شبکه‌های علمی و همچنین دسترسی آزاد به اطلاعات و وب تعاریف جدیدی پیدا کرده‌اند، به نظر می‌رسد این منابع، به‌عنوان رقبای جدی کتابخانه‌های دانشگاهی شناخته می‌شوند.
 
وی ادامه داد: این رقبا نه تنها موجب شده‌اند وضعیت کتابخانه‌های دانشگاهی تغییر کند؛ بلکه موجب شده‌اند تا دنیای علم نیز تغییراتی را داشته باشد. امروز از علم دیجیتال سخن به‌میان می‌آید؛ به‌عنوان مثال 24 اقدام درمانی در حوزه پزشکی با فناوری‌های دیجیتالی و از راه دور انجام می‌شود. در این شرایط باید پرسید کتابخانه‌ها چه جایگاهی دارند؟
 
شریف‌رضایی با اشاره به چالش‌های پیش‌روی کتابخانه‌های دانشگاهی ادامه داد: یکی از 10 چالش جدی دنیا، دشواری تأمین بودجه و همچنین معضل تعدیل نیروست. در این شرایط می‌خواهیم بدانیم سهم کتابخانه‌های دانشگاهی از بودجه کجاست. حضور و مراجعه به کتابخانه دانشگاهی قابل توجه است اما باید تحقیق کرد مراجعان برای استفاده از منابع کتابخانه‌های و تحقیق و پژوهش به کتابخانه مراجعه می‌کنند یا قرائت‌خانه با وجود تحولات در عرصه دیجیتال و دسترسی آسان به منابع برای آن‌ها معنای دیگر پیدا کرده است.
 
این مدرس دانشگاه گفت: بازآموزی و به‌روز شدن دانش کتابداران، چالش دیگر عصر دیجیتال است. باید بدانیم کتابداران ما در شرایط فعلی تا چه میزان دانش به‌روز شده دارند؛ علاوه‌براین تغییرات سریع فناورانه، گرفتاری دیگر کتابخانه‌هاست؛ چراکه به محض فراگیری یک فناوری جدید، شاهد ظهور فناوری جدید دیگری هستیم.
 
شریف‌رضایی افزود: امروز دیگر از اطلاعات صحبت به میان نیست؛ بلکه اهمیت داده و یا به تعبیر بهتر علم داده‌ها مورد توجه قرار گرفته است. مدیریت کتابخانه، مدیریت انتقال اطلاعات از قالب فیزیکی به مجازی از دیگر چالش‌های امروز کتابداران است.
 
وی درباره اهمیت یکپارچه‌سازی اطلاعات و منابع کتابخانه‌های دانشگاهی بیان کرد: براساس پژوهش انجام شده 137 کتابخانه دولتی زیرنظر وزارت علوم، تحقیقات و فناوری فعالیت می‌کنند؛ علاوه‌براین بیش از 200 میلیون منابع اطلاعاتی و دیجیتالی در این کتابخانه‌ها موجود است اما آیا این کتابخانه‌ها برای تبادل اطلاعات با یکدیگر همکاری دارند؟
 
ضرورت توجه کتابخانه‌های دانشگاهی در مواجه با تولید محتوای شبه علم
فریبرز خسروی در ادامه این نشست با اشاره به اهمیت توجه به فناوری در مدیریت کتابخانه‌های دانشگاهی گفت: آیا نوع تعامل دانشجویان و دانشگاهیان با توجه به پیشرفت‌های فناوری به شکل گذشته قابل تداوم است؟ تولید محتوا در فضای مجازی به قدری است که با فزونی اطلاعات روبه‌رو هستیم؛ به‌عنوان نمونه در هر دقیقه از 24 ساعت، 48 ساعت فیلم در یوتیوب بارگذاری می‌شود.
 
به گفته وی، این فزونی اطلاعاتِ سرسام‌آور شامل 3 نوع تولید است؛ نخست، تولید آگاهانه اطلاعات غلط، دوم، پخش غیرآگاهانه اطلاعات غلط و در نهایت تولید و پخش اطلاعات شبه علم.
 
خسروی با بیان این مطلب که کاربران زیادی در حال انتقال محتوای شبه علم، هستند درباره وظیفه کتابخانه‌های دانشگاهی در مواجه با محتوای شبه علم بیان کرد: به نظر می‌رسد کتابخانه‌های دانشگاهی باید به‌طور جدی در وظایف و نگاهشان به مراجعه‌کنندگان برای آگاهی از محتوای شبه علم توجه داشته باشند؛ علاوه‌براین دانشگاه باید به مسأله کتاب و کتابخوانی نگاه تخصصی خود را ارتقاء دهد.
 
واقف‌زاده نیز در این نشست با اشاره به اهمیت توجه به امکانات موجود کتابخانه‌های دانشگاهی بیان کرد: چرا با امکانات فعلی پایان‌نامه‌های دانشگاهی در دسترس پژوهشگران قرار نمی‌گیرد؟ در حالی‌که همین پایان‌نامه‌ها در خیابان انقلاب و روبه‌روی دانشگاه به فروش می‌رسد؛ بنابراین به جای محدودکردن دسترسی افراد به پایان‌نامه‌ها در مراکز علمی باید به فکر مدیریت این منابع در جای دیگری بود.
 
وی ادامه داد: می‌توان با کمک فعالان استارت‌آپی و مشارکت استادان دانشگاه دسترسی آزاد به منابع پایان‌نامه‌ای را مدیریت کرد. باید به رئیس کتابخانه‌ای که امکان دسترسی باز به پایان‌نامه‌های دانشگاهی را فراهم می‌کند، مدال افتخار داد. کتابخانه‌ها مأموریت دارند علاوه‌بر پایان‌نامه‌ها و اسناد اطلاعات سایت‌ها و حتی وبلاگ‌ها را حفظ و نگهداری کنند. تاکید دارم حتی اطلاعات شبه علم و اشتباه را هم باید جمع‌آوری کنیم.
 
واقف‌زاده درباره یکپارچه‌سازی منابع کتابخانه‌‌ای گفت: یکپارچه‌سازی اطلاعات کتابخانه‌ها ضروری و البته فرایند نه‌چندان دشواری است فقط به یک همت مسئولانه از سوی دانشگاه نیاز داریم.
 
این استاد دانشگاه با بیان این مطلب که درباره آینده کتابخانه‌های دیجیتال افزود: آیا فقط توسعه ابزارهای هوشمند در کتابخانه‌ها به معنای آینده‌نگری کتابخانه‌های دانشگاهی است. به نظر می‌رسد باید نگرش‌مان را نسبت به کتابخانه‌های دیجیتال تغییر دهیم؛ پیش‌بینی می‌شود، سامانه‌های هوشمند در آینده جانشین وب3 و اینترنت‌های پرسرعت فعلی خواهند شد.