خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در قم - یونس عزیزی، کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در مدرسه آیت‌الله گلپایگانی قم قرار دارد و مؤسس آن هم آیت‌الله گلپایگانی بوده است. این کتابخانه به منظور احیا و نشر آثار اهل بیت (ع) و کمک به اندیشمندان و عالمان علوم دین راه‌اندازی شده است. امروز این مرکز از پنج بخش اصلی تشکیل شده و تولیت آن با مرجع عظام تقلید آیت‌الله صافی گلپایگانی است.

حجت‌الاسلام و المسلمین سیدعلی عماد، رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که همزمان مدیریت کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی را نیز بر عهده دارد، در گفت‌وگو با خبرنگار ایبنا درباره تاسیس این کتابخانه گفت: کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی با مساحت ۲۱۰۰ مترمربع در سال ۱۳۶۹ تأسیس شد و در دیماه سال ۱۳۷۱ برابر با ۱۳ رجب ۱۴۱۳ هجری قمری رسما افتتاح شد و شروع به فعالیت کرد.

هسته اولیه منابع کتابخانه آیت‌اللّه گلپایگانی کتاب‌های شخصی ایشان بود
وی ادامه داد: هسته اولیه منابع این کتابخانه از کتاب‌های شخصی آیت‌اللّه گلپایگانی که مجموعه‌ای غنی بود، و کتاب‌های کتابخانه مدرسه علمیه امام مهدی (عج) که یکی از مدارس علمیه که زیر نظر آیت‌اللّه گلپایگانی اداره می‌شد، تشکیل شده است. به تدریج علما و دانشمندان حوزه، برخی اساتید دانشگاه و افراد نیکوکار، مجموعه‌های نفیسی از کتاب‌های چاپی و خطی خود را به این کتابخانه اهدا کردند و بر وسعت و غنای علمی آن افزودند.
 
مدیر کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در ادامه ضمن معرفی بخش‌های مختلف این کتابخانه، گفت: کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی به 5 بخش عمومی، مرجع، نشریات، کتب امانی و کتاب‌های خطی تقسیم شده و در دو نوبت صبح (از ساعت 8 تا ظهر شرعی و بعد از ظهرها از ساعت 16 تا 21) فعال است.

بخش عمومی از مهم‌ترین بخش‌های این مجموعه است و در آن اعضای کتابخانه و کسانی که به صورت موردی، کارت موقت و اجازه استفاده از کتابخانه را دریافت می‌کنند، پس از دریافت کتاب و مطالعه، کتاب را به کتابدار برمی‌گردانند. علاوه بر روش کتابداری در این کتابخانه (قفسه بسته)، روش ابداعی در شیوه طبقه‌بندی و نیز استفاده از نرم‌افزاری که با تکیه بر این روش، طراحی و به کار گرفته شده است، دستیابی به کتاب را برای دانش‌پژوهان آسان کرده است.

دستخط شهید اول و شهید ثانی در کتابخانه آیت‌اللّه گلپایگانی
«خدمات مراجع» هم از دیگر بخش‌های کتابخانه آیت‌اللّه گلپایگانی است و هدف از سازمان‌دهی آن، سهولت دسترسی به کتاب‌های درسی و جنبی حوزوی، ادبیات و شرح اصول و فقه است؛ کتاب‌هایی که طلاب به صورت مکرر از آنها استفاده می‌کنند. این بخش به‌صورت قفسه باز اداره می‌شود.
 
سومین قسمت نیز بخش امانی کتابخانه است که پس از صدور کارت برای دانش پژوهان و محققان، این امکان را فراهم می‌سازد که کتاب در خارج از کتابخانه مورد مطالعه قرار گیرد.

عماد تاکید کرد: یکی از مهم‌ترین بخش‌های کتابخانه آیت‌اللّه گلپایگانی، بخش نسخه‌های خطی است که ذخایر گرانبهایی نظیر صفحه‌های قرآن کریم به خط کوفی و بدون نقطه و اِعراب بر روی پوست از قرن دوم و سوم، تفاسیر، کتب فقهی، طبی، علمی و ریاضی قرن پنجم به بعد، دستخط شهید اول و شهید ثانی را شامل می‌شود. این کتاب‌ها به زبان‌های عربی، فارسی، ترکی، اردو، اوستایی، پهلوی، کُردی و نیز گویش‌های محلی نگاشته شده‌اند.

نگهداری از نسخه‌ای از روزنامه «صور اسرافیل» مربوط به 121 سال قبل در کتابخانه
رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی در ادامه به معرفی بخش نشریه‌ها و مجلات کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی پرداخت و گفت: در این بخش، مجلات و روزنامه‌های مختلف نگهداری می‌شوند که تاریخ آنها اکثراً به بعد از سال 1348 مربوط می‌شود. این بخش دارای ۴۶۷ عنوان روزنامه و بیش از 400 عنوان مجله است که همگی فهرست شده‌اند. این کتابخانه دارای یکی از کامل‌ترین دوره‌های مجلات ادواری است. قدیمی‌ترین نشریه موجود در کتابخانه، «صوراسرافیل» به تاریخ پنجشنبه ۲۲ جمادی اول ۱۳۲۵ هجری قمری (مطابق با ۲۴ بهمن ماه ۱۲۷۶ شمسی) است.
 
عماد به تعداد کتاب‌های موجود در کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی هم اشاره کرد و یادآور شد: کتابخانه با مجموعه‌ای ۲۳ هزار و ۳۴۰ جلد کتاب چاپی و حدود ۲۴۰۰ نسخه خطی رسماً افتتاح و مورد بهره‌برداری و استفاده عموم قرار گرفت. با توجه به بخش‌های مختلف کتابخانه، اکنون تعداد کتاب‌های چاپی کتابخانه بالغ بر ۱۳۸ هزار و ۷۰۰ جلد و آنچه از مخطوطات فهرست شده با ضمائم آن‌ها حدود ۱۲ هزار نسخه شمارش شده است.

ظرفیت مخازن کتب چاپی و گنجینه مخطوطات کتابخانه، بیش از 200 هزار جلد است
وی فضای مخزن کتب این کتابخانه را در شرایط فعلی مناسب ارزیابی و تصریح کرد: فضای مخازن کتب چاپی و گنجینه مخطوطات کتابخانه گنجایش بیش از 200 هزار جلد کتاب دارد. هم‌اکنون مجموعه‌های گسترده منابع علمی در زمینه‌های مختلف علوم انسانی و اسلامی و کتاب‌های چاپی فهرست شده‌ی این کتابخانه از نظر حُسن ترتیب و رده‌بندی و تنوع موضوع، چشمگیر و از نظر سهولت استفاده در امر کتابداری و بهره‌گیری از کتاب، شهرت دارد.

به گفته مدیر کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، کتاب‌های فهرست شده در بخش عمومی کتابخانه تا خردادماه ۱۳۹۳ در 427 قفسه فلزی، تنظیم، کدگذاری و آماده بهره‌برداری شده است. علاوه بر این، دوره‌های کامل مجلات علمی و تاریخی حاوی مقالاتی از شخصیت‌های معروف در موضوعات تاریخ، ادبیات، تفسیر، فقه، اصول، حدیث، طب و نجوم و... در بخش عمومی آن نگهداری می‌شوند.

عماد اضافه کرد: قدیمی‌ترین کتاب چاپی کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی، «النجاه و القانون فی‌الطب» اثر ابن سینا است که در سال ۱۵۹۳ میلادی در رم ایتالیا چاپ شده است. بزرگترین کتاب هم «مواقع النجوم» (یا شجره علمای حدیث و اجازه) با ابعاد ۵۰ در ۶۸ سانتی‌متر و کوچکترین هم کتاب کلام الله مجید است که با خط یک در دو سانتی متر به چاپ رسیده است.
 
وی در مورد سالن‌های مطالعه کتابخانه و تنوع مراجعین آن هم اینگونه توضیح داد: سالن مطالعه این کتابخانه دارای میزهای دو نفره است که با احتساب قسمت اساتید و محققان و قسمت مفروش، به‌طور همزمان گنجایش 600 نفر مطالعه‌کننده را دارد. مراجعه‌کنندگان به کتابخانه از چند گروه تشکیل شده‌اند که به‌طور تقریبی 50 درصد را طلاب و روحانیون، 25 درصد را اساتید و پژوهشگران، 20 درصد را دانشجویان و محصلان و 5 درصد را افراد عادی تشکیل می‌دهند.

«طرحی نو در نظام کتابداری» که در کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی کلید خورد
مدیر کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در پایان با تقدیر از ابوالفضل عرب‌زاده، مدیر باسابقه و پیشکسوت این کتابخانه که اکنون در دوران بازنشستگی به سر می‌برد، درباره این کتابدار قدیمی، گفت: آقای عرب‌زاده توجه خاصی به رده‌بندی کتاب‌ها داشته و به صورت ابتکاری کتاب‌ها را رده بندی کرده است. او از این رده‌بندی به نام «طرحی نو در نظام کتابداری» یاد می‌کند و آن را با هدف تسهیل و تسریع در امور مراجعه‌کنندگان و با توجه به اصالت و هویت فرهنگی اسلامی و ایرانی، در کتابخانه به اجرا درآورده است.
 
عماد به نقل از عرب زاده گفت: «این رده‌بندی، هم جامعیت موضوعی دارد، هم شمول جهانی. سادگی، کاربردی بودن، عدم وابستگی به روش‌هایی، مانند دیویی و کنگره، انعطاف پذیری و گسترش‌پذیری، سرعت و دقت در بازیابی از طریق مؤلف، موضوع، مترجم و دیگر مولفه‌ها، برخورداری از کدهای کوتاه و آسان را از مشخصات این روش است. در این روش، هیچ موضوعی زیرمجموعه موضوع دیگر قرار نگرفته و طبقات فرعی هم ندارد. کدبندی آسان و قواعد فهرست‌نگاری بر اساس هدف مؤلف از تالیفِ کتاب، طراحی شده و به طور کلی سازماندهی، نمایه‌سازی و چکیده‌نویسی با پشتیبانی تحقیقاتی، مقبولیت علمی و توانایی کتابخانه را افزایش داده است.
 
مدیر کتابخانه آیت‌الله گلپایگانی در پایان این نوید را داد که با شروع سال تحصیلی جدید، خدمتی نو به طلاب در این کتابخانه ارائه شود و در توضیح بیشتر آن گفت: این خدمت، ارائه کتاب در محل زندگی یا کار طلاب است. از این طریق دیگر لازم نیست طلبه از راه دور به کتابخانه بیاید. ما توانسته‌ایم با هزینه اندک و با زمانی در حدود 4 یا 5 ساعت کتاب مورد نیازشان را به دستشان برسانیم.