به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست نقد و بررسی کتاب «جوهر در چارچوب: طراحی و ترکیب‌بندی برای روایت‌گری‌بصری» اثر متیو مستر مارکوس و با ترجمه حامد اکرمی، عصر دیروز سه‌شنبه بیست‌وپنجم تیرماه با حضور امیرمحمد دهستانی نویسنده و کارگردان انیمیشن، علیرضا گلپایگانی تصویرگر، کارگردان انیمیشن و عضو هیات علمی گروه انیمیشن دانشگاه هنر، علی بوذری عضو شورای کتاب کودک و مترجم اثر در سرای اهل قلم برگزار شد.

«جوهر در چارچوب» کتاب تخصصی انیمیشن است
در ابتدای نشست علی بوذری ضمن بیان این که کتاب «جوهر در چارچوب: طراحی و ترکیب‌بندی برای روایت‌گری بصری» کتابی تخصصی در حوزه انیمیشن است گفت: این کتاب را انتشارات دانشگاه هنر منتشر کرده است. این دانشگاه یکی از مهم‌ترین دانشگاه‌های هنری کشور است که رشته‌های مختلفی در آن تدریس می‌شود و شامل  دانشکده‌های تجسمی، کاربردی و سینما و تئاتر است. حامد اکرمی یکی از اعضای هیات علمی دانشکده سینما و تئاتر است که این کتاب را ترجمه کرده است.
 
حامد اکرمی درباره دلیل ترجمه کتاب اظهار کرد: چند سال پیش در اینترنت در رابطه با تصاویری از ترکیب‌بندی در سینما جست‌وجو می‌کردم که به تصاویر این کتاب رسیدم، درواقع پیش از آن که متن کتاب را ببینم تصاویر این کتاب را دیدم که به نظرم بسیار جذاب آمد، تصاویر بسیار قوی و پویا هستند، ابتدا نمی‌دانستم این تصاویر متعلق به کتاب است و بعد از کلی جست‌وجو متوجه شدم. پس از آن سراغ نسخه دیجیتال و بعد نسخه اصلی کتاب رفتم و دست به ترجمه آن زدم. این کتاب حاصل بیست سال تجربه حرفه‌ای نویسنده آن متیو مستر مارکوس است و در کنار آن تصاویری برای دانسته‌های خود کشیده که این تصاویر بسیار ارزشمند هستند.
 
وی درباره این کتاب گفت: «جوهر در چارچوب: طراحی و ترکیب‌بندی برای روایت‌گری بصری» بیشتر درباره ترکیب‌بندی و نورپردازی صحبت می‌کند. در حوزه ترکیب‌بندی به ویژه در حوزه هنرهای تجسمی کتاب‌های بسیاری نگاشته شده است. در حوزه سینما و عکاسی نیز کتاب‌هایی با این موضوع موجود است؛ شاید بتوان گفت ویژگی این کتاب ترکیب‌بندی با هدف روایت است. طوری صحبت می‌کند که ما چگونه با ترکیب‌بندی داستان تعریف کنیم. موضوع روایت‌کردن با ترکیب‌بندی در مبحث کارگردانی سینما و انیمیشن ارتباط دارد.
 
در ادامه اکرمی فایل دیجیتال کتاب «جوهر در چارچوب» و تعدادی از تصاویری که در کتاب وجود دارد را به نمایش گذاشت و توضیحاتی مختصر درباره این تصاویر و بخش‌های کتاب مطرح کرد.
   
انیمیشن زیر مجموعه سینماست
علیرضا گلپایگانی از دیگر سخنرانان این برنامه بیان کرد: در آموزش کارگردانی انیمیشن، یکی از مباحثی که اساتید برای تدریس کارگردانی نیاز دارند این است که نمونه‌ها و مدل‌هایی را به دانشجویان معرفی کنند، این مدل‌ها را خود استاد براساس تجربه و پشتوانه‌ای که در این زمینه دارد انتخاب می‌کند‌. من اغلب برای این که بتوانم درک بهتری از مبحث نمابندی و ترکیب‌بندی ارائه کنم از نمونه‌های فیلم‌های زنده استفاده می‌کنم، چون فکر می‌کنم دانشجو بیشتر با آن سرو کار دارد، زیرا بیشتر از این که بیننده فیلم‌های انیمیشن باشیم، فیلم‌های زنده را نگاه می‌کنیم.

وی در ادامه افزود: برخی معتقدند انیمیشن یک هنر مستقل است، ولی واقعیت امر این است که در جهان زیر مجموعه سینماست و تمام مبانی انیمیشن از سینما بهره‌برداری می‌شود؛ خود سینما ملتزم به استفاده از هنرهای دیگر است، از عکاسی گرفته تا نقاشی و گرافیک.

این مدرس درباره لی‌اوت یا صفحه‌آرایی بیان کرد: به غیر از این کتاب که به تازگی به دستم رسید من کتاب‌های دیگری نیز در این زمینه دیده‌ام و آن‌ آثار به مبحث لی‌اوت به طور خلاصه پرداخته و آن را در فصل کوچکی از کتاب جای داده‌اند. ما بیشتر لی‌اوت را در مبحث گرافیک می‌شناسیم و معتقدیم صفحه‌آرایی مربوط به هنرهای تجسمی است؛ اما بلاشک در عرصه انیمیشن ما یک شغل و سمت به نام لی‌اوت‌من داریم.

وی افزود: صفحه‌آرایی یکی از مباحثی است که این کتاب بسیار در بحث ترکیب‌بندی مطرح می‌کند. یکی از علومی که یک لی‌اوت من باید به آن واقف باشد همین مبحثی است که در کتاب «جوهر در چارچوب» در ترکیب‌بندی برای بیان روایت‌گری استفاده می‌شود. یعنی ما نیاز داریم که لی‌اوت من ما این علم را داشته باشد.

این تهیه کننده انیمیشن «پهلوانان» اظهار کرد: من اغلب این مباحث را در کلاسم مطرح می‌کنم؛ ولی کتاب بسیار خوب با مثال‌های مناسب و روان این مسائل را مطرح کرده است. البته ترجمه این کار هم بسیار روان انجام شده است و من شک ندارم به دلیل تسلط و توان مترجم بر این مباحث و انیمیشن است. من مطئنم این کتاب که مباحثی چندگانه دارد می‌تواند برای گروه‌های هنرهای تجسمی، سینما، گرافیک و انیمیشن کتابی مرجع باشد و به صراحت می‌توانم بگویم این کتاب را به دانشجویان خودم معرفی می‌کنم؛ زیرا مباحث این کتاب باعث شد چیزهایی را که من عمدتا با فیلم‌های زنده به دانشجویان توضیح می‌دادم حال بتوانم با منبع گرافیکی بسیار قوی ارائه دهم. چاپ این کتاب هم بسیار عالی است. اغلب کتاب‌های هنری در چاپ و استفاده از کاغذ کیفیت لازم را ندارند.
 
این کارگردان ضمن بیان این که رضا میرکریمی، ابراهیم حاتمی‌کیا، عباس کیارستمی و اکیرا کوروسوا در ساخت فیلم زنده خود از یک تصویرساز بهره گرفته و صحنه‌هایی از آن را  پیش از فیلم‌برداری استوری‌برد می‌زنند گفت: یعنی یک فیلمساز فیلم زنده برای این که بتواند به کمپوزیسیون یا ترکیب‌بندی، میزانسن و صفحه‌آرایی مناسب برای کار خود برسد از یک گرافیست استفاده می‌کند. بازی‌های رایانه‌ای، انیمیشن، سینما و داستان مصورها عجیب با یکدیگر عجین هستند و به صراحت می‌توانم بگویم اگر بخواهیم به کتابی مناسب در این زمینه اشاره کنیم کتاب «جوهر در چارچوب» است.
 
وی همچنین درباره صحنه‌ای از فیلم «خانه دوست کجاست؟» کیارستمی که آن را در پوستر فیلم هم می‌بینیم بیان کرد: این صحنه از فیلم جایی وجود نداشت و کیارستمی آن را طراحی می‌کند، این صحنه تجسم کیارستمی از گرافیکی است که در ذهن خود داشت و این صحنه را از تجسم گرافیکی کیارستمی بازسازی می‌کنند و آن جاده را کنار تپه‌ای با تک درخت ایجاد می‌کنند.

غیر از بحث سینما این کتاب در حوزه تجسمی هم کاربرد دارد.
 
کادربندی و قاب‌بندی بدون در نظر گرفتن حرکت معنا ندارد
دهستانی دیگر سخنران این نشست با بیان این که ویژگی عمده سینما و انیمیشن این است که کارگردان، جهان را برای مخاطب محدود کرده و آن را در یک قاب به نمایش می‌گذارد و از خلال کادر است که ما جهان را برای مخاطب بازآفرینی می‌کنیم اظهار کرد: این کتاب از این جهت اهمیت دارد که با بحث فریم سر و کار دارد، به نظر من غیر از بحث سینما این کتاب در حوزه تجسمی هم کاربرد دارد. یعنی برای تصویرگرها، حتی نقاش‌ها، عکاس‌‌ها هم قابل استفاده است. چون بحث فریم پیش می‌آید و همه این موضوعات را در برمی‌گیرد زیرا همه این‌ها با فریم و قاب کار می‌کنند. جهان باید در این چارچوب به نمایش درآید در این چارچوب باید از آن مبانی و اصولی که کادر در آن قرار گرفته حتما پیروی کند‌ و شناخت کادر اهمیت دارد.

وی ضمن اشاره به این که فریم و ترکیب‌بندی باید جای دیالوگ را پر کند گفت: شما شیوه سایه‌روشن، شیوه قاب‌بندی می‌توانید خیلی راحت بسیاری از ویژگی‌های کاراکتر را به مخاطب القا کنید که دیگر نیاز به کنش نباشد. این کتاب نور و نورپردازی هم آموزش می‌دهد و بخش عمده‌ای از آن نیز به حرکت پرداخته است؛ سینما و انیمیشن جزو هنرهای پویا هستند و کادربندی و قاب‌بندی بدون در نظر گرفتن حرکت معنا ندارد.

این کارگردان با اشاره به این که مقدمه کتاب را جفری کاتزنبرگ نوشته است گفت: کاتزنبرگ یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین شخصیت‌های تاریخ معاصر انیمیشن جهان است و نوشتن مقدمه توسط او بر اهمیت کتاب می‌افزاید.

وی در پایان سخنانش گفت: ترجمه این کتاب کار ما را آسان‌تر می‌کند زیرا ما می‌توانیم دانشجویان را به «جوهر در چارچوب» ارجاع دهیم. همچنین چون قسمت‌های زیادی از کتاب تصویری است و این وجه کمک بسیاری به دانشجویان به ویژه دانشجویان انیمیشن می‌کند و توضیحات آن نیز به گونه‌ای است که گویی استاد کنار دانشجو ایستاده و آن را توضیح می‌دهد.

ما فرم را برای انتقال محتوا استفاده می‌کنیم
در ادامه گلپایگانی درباره انتقال محتوا اظهار کرد: همه زیبایی‌های بصری برای انتقال یک مفهوم شکل می‌گیرند، ما فرم را برای انتقال محتوا استفاده می‌کنیم حتی گاهی در ترکیب‌بندی تصویر به این نتیجه رسیدیم که دیالوگی را به فیلم اضافه نکنیم بلکه تصویر بتواند این بیان را القا کند.
 
وی ضمن بیان این که هرکتابی که در زمینه انیمیشن در بازار موجود است در آرشیو کتابخانه من هم وجود دارد گفت: کتاب‌هایی که به فارسی در بازار موجود است عمدتا مباحثی را مدنظر قرار می‌دهد که به دنیای انیمیشن وابسته است و به مفاهیم خاص انیمیشن به معنای تکنیک اشاره دارد و مباحث فنی را در بر می‌گیرد. همان‌طور که گفتم این کتاب چند وجهی است و در کنار مباحث پایه، مباحث تخصصی را نیز مطرح کرده است. باقی کتاب‌ها موضوعات پیرامون میزانسن و لی‌اوت را در فصل‌های کوچک خود گنجانده‌اند و این امر نمی‌تواند کمک کننده باشد. هیچ کتابی را نمی‌توانم معرفی کنم که مباحث را هم از زبان ساده، پایه و مقداری پیشرفته بیان کند.