در ابتدای این نشست، جواد نوروزی، حقوقدان و استاد دانشگاه که گردانندگی جلسه را نیز بر عهده داشت، با گرامیداشت یاد و خاطره عزت‌الله انتظامی گفت: کتاب «نقش دیوان عدالت اداری در ارتقاء و گسترش حقوق شهروندی» محصول تلاش یک نخبه ارجمند و جوان این مملکت است که از صمیم قلب، موفقیت او را تبریک می‌گوییم و به احترام این کتاب، دو تن از استادان این رشته به عنوان نقاد علمی در این جلسه حاضر شده‌اند.
.jpg)
در ادامه نشست، لیلی جلیلیان، مدرس دانشگاه و مولف کتاب به ارائه توضیحاتی درباره کتاب پرداخت و گفت: خوشحالم که در حد خودم توانستم در حوزه ارتقاء حقوق شهروندی، نقشی داشته باشم. این پژوهش، در واقع پایان‌نامه کارشناسی ارشد من بود. گرایش من حقوق جزایی است و این موضوع جزء موضوعات حقوق عمومی بود و این موضوع برای پایان‌نامه من تایید شد. از سوی دیگر، بسیاری از منابع این کار، در تهران بود و با توجه به این که من ساکن خوزستان بودم، دشواری‌هایی به همراه داشت اما معاونت پژوهشی دیوان عدالت و قضات دیوان، نهایت همکاری را با من داشتند.
این مولف ادامه داد: نحوه جمع‌آوری مطالب، به صورت کتابخانه‌ای بود و برخی از منابع محرمانه بود که باید یک سلسله مراتب اداری برای دسترسی به آنها انجام می‌شد. دیوان عدالت اداری، جزء نهادهایی است که تمام شهروندان در حد حقوق شهروندی‌شان باید به آن آگاه باشند. نهادی که در راستای رسیدگی به شکایات و تظلمات افراد است تا شهروندان را به مطالبه‌گری خواسته‌هایشان برساند.
جلیلیان گفت: این کتاب در سه فصل نوشته شده است و در هر بخشی از آن به بررسی آراء پرداخته شده است. در نهاد دیوان عدالت اداری، شعباتی در مراکز استان‌ها ایجاد شده که نمایندگی‌هایی دارد برای کسانی که به علت بعد مسافت، نمی‌توانند پرونده‌شان را به مرکز برسانند. افراد می‌توانند پرونده‌های خودشان را به بخش‌های مختلف دیوان عدالت اداری وارد کنند و از مراکز دیوان به تهران منتقل کنند تا در آنجا رسیدگی ماهوی شود.
وی افزود: پیش از این، کمبودهایی در حوزه تجدید نظر بود که با قوانین جدید بازنگری شد. می‌توانیم بگوییم که دیوان عدالت اداری به پاسداری از حقوق حقه مردم، وارد عمل می‌شود و به آنها امکان مطالبه‌گری می‌دهد. اما دیوان عدالت اداری با کمبود آموزش هم مواجه است. این دیوان با آموزش‌های مجازی می‌تواند مردم را نسبت به حقوق‌شان آگاه کند. یکی دیگر از مسائل وجودی دیوان عدالت اداری، فارغ از سطح شعور افراد، باید این باشد که مطالبه‌گری افراد را به مرتبه ظهور برساند. برخی مطالبه‌گری را به معنای هوچی‌گری می‌دانند. ولی ما می‌توانیم از طریق دیوان عدالت اداری و آموزش‌های مرتبط، افراد را نسبت به حقوق‌شان آگاه کنیم و به آنها توان مطالبه‌گری دهیم.
این مدرس دانشگاه افزود: یکی از مشکلات کار پژوهشی در این زمینه، مشکلات آماری است. ضمن این که با انتشار برخی آراء موجود در دیوان عدالت اداری هم موافقت نمی‌شود. از سوی دیگر، ایجاد یک ساختار درست اداری در یک کشور، نیازمند قانون مصوب و تایید شده است که مشکلات شهروندان را تا حد زیادی بتواند برطرف کند. پیش از این برخی از آراء دیوان در مرحله تجدید نظر، قابلیت اجرایی نداشت و برخی از محاکم دادگستری آن را نادیده می‌گرفتند و ضمانت اجرایی نداشت. اما این مشکل هم برطرف شد.
در ادامه، نوروزی، مجری جلسه گفت: در کتاب «پدران غایب» آمده که ما در جامعه‌ای برون‌گرا زندگی می‌کنیم که به تنهایی و سکوت، ارزشی نمی‌دهیم و دائما در حال پر کردن اوقات خودمان با تفریح و فضای مجازی هستیم. در حالی که تشنه فرهنگ و سیاست هستیم و از تنهایی خود می‌ترسیم.
او در ادامه با ارج نهادن به زحمات لیلی جلیلیان گفت: یکی از زیبایی‌های کار او، فرهنگ ارزشمند مثبت نگاه کردن است. حتی تحقیق‌ها و پژوهش‌های ما به دنبال منفی‌نگری و تاریکی‌هاست. امیدوارم فرهنگ مثبت‌نگری در میان پژوهشگران و نخبگان ما ایجاد شود. این نگاه در همه جای کتاب حاکم است و از معایب دیوان عدالت اداری خیلی گذرا عبور کرده است.
در ادامه جلسه، مصطفی شعبانی، عضو هیات رئیسه دبیرخانه حقوق شهروندی و استاد دانشگاه گفت: کتاب‌هایی که در زمینه حقوق شهروندی نوشته می‌شوند، پدیده‌ای نوظهور هستند. یکی از امتیازات کتاب در نوشته‌های حقوقی این است که از آراء این حوزه و نمونه‌های موردی استفاده کرده است. رای، تجلی‌گاه حقوق است و تمام مراجع قضایی در آراء بررسی می‌شود. نکته دیگر در بحث استفاده از آراء این است که جلیلیان تمرکز خودش را روی بررسی آراء هیات عمومی گذاشته است. ای کاش او در استفاده از آراء شعب هم بیشتر کار می‌کرد و پیشینه رای را هم می‌آورد.
این استاد دانشگاه افزود: این اولین کتابی است که در این حوزه نوشته می‌شود. جلیلیان در این کتاب به آنچه که هست پرداخته و چندان به این که باید چه کنیم تا به مطلوب برسیم توجه نکرده است. علاوه بر این، در گفتار دوم فصل اول؛ بحث مفاهیم حقوق شهروندی، این بحث به عنوان کتاب چندان ربطی ندارد و او تمام مفاهیم بین‌المللی و دینی را در این زمینه آورده است. بهتر بود که به مبانی حقوق شهروندی در نظام اداری می‌پرداخت تا سنخیتی با فصل‌های بعدی کتاب داشته باشد. می‌توانست به نوآوری‌هایی اشاره کند که ارتباط مستقیم با حقوق شهروندی داشت.
شعبانی گفت: نکته دیگری که جایش در کتاب خالی است، بحث عملکرد شهرداری‌ها در بخش ساخت و ساز است که جلیلیان هیچ اشاره‌ای به آن نکرده است. چند جا به بحث مسکن و مالکیت اشاره شده است.
عضو هیات رئیسه دبیرخانه حقوق شهروندی در پایان سخنانش تاکید کرد: امیدواریم در چاپ‌های بعدی، نگارش کتاب به گونه‌ای باشد که خوانش‌پذیری آن افزایش یابد. در بسیاری از موارد در پاراگرافی، موضوعی را مطرح و رها کرده و رفته‌اید.
سپس میترا ضرابی، عضو هیات علمی دانشگاه و عضو هیات رییسه کانون وکلا، گفت: آفتی به جان کارهای تحقیقی و پژوهشی افتاده که انگار حتما باید به سراغ موضوعی برویم که منابعی در رابطه با آن وجود دارد و بعد کمی از این بنویسیم و کمی از آن. اتفاقا به نظر من، جایی که منابع کمتر است، می‌توان خلاقیت بیشتری به خرج داد. مرحوم دکتر شهیدی، بحثی را در کلاس‌هایش مطرح می‌کرد که خودش هم در کتاب‌هایش رعایت می‌کرد. او می‌گفت: «شما هی پانویس‌های کتاب را از کتاب‌های دیگران پر می‌کنید و آخر هم حرف خودتان را نمی‌زنید.» به همین خاطر است که می‌گویم از نبود منبع نترسید. ما باید بتوانیم بعضی از بحث‌ها را از جایی شروع کنیم.
عضو هیات رییسه کانون وکلا در ادامه گفت: موضوع فوق‌العاده است. دیوان عدالت اداری می‌تواند در کشف فساد اداری نقش چشمگیری داشته باشد. اما با وجود این که در مقدمه به این نکته اشاره شده، اما زیاد در این زمینه بحث نشده است که این نهاد نظارتی در حوزه مبارزه با فساد اداری چه می‌کند. در زمینه حقوق بنیادین به خوبی توانسته بحث کند و چون با رای بیشتر سر و کار داشته، جاندارتر شده است. در زمینه حق مالکیت در حقوق بنیادین، تحلیل خوبی دارد. تنها قضیه‌ای که جایش در این کتاب خالی است، بحث ارتباط نهاد دیوان عدالت اداری با اعمال حاکمیت دولت است. این بحث به شدت با حقوق مالکیت اشخاص عجین شده و امیدوارم نویسنده در کارهای بعدی به این موضوع بپردازد.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: از نظر باب‌بندی هم کتاب نیار به اصلاح دارد. این باب‌بندی پایان‌نامه است. کتاب، مفروض این است که شما تحقیقی کرده‌ای و سوال‌ها و فرضیه‌هایی داشته‌ای و به یک نتیجه و جمع‌بندی هم رسیده‌ای. در کتاب، فرضیه نمی‌آوریم. ضمن این که باید حتما چکیده‌ای در کتاب باشد. چون در مقدمه، به شورای دولتی فرانسه هم اشاره شده، ای کاش از منابع لاتین هم استفاده می‌شد.
در پایان، مونس کشاورز، رئیس دبیرخانه دائمی حقوق شهروندی، به تبیین اهداف این جلسات پرداخت و گفت: نویسنده بلندنظری دارد که می‌گوید، دیوان با من همکاری کرده است. اگر می‌خواست همکاری کند، باید حمایت مادی می‌کرد. هدف ما از برگزاری این جلسات این است که به مباحث خودمان نگاه انتقادی داشته باشیم. ما در دبیرخانه در پی این هستیم که به یک فهم مشترک از حقوق شهروندی برسیم. سعی می‌کنیم با این جلسات، ارتباط بدنه علمی حقوق با نسل جوان را برقرار کنیم.
نظر شما