رخشان بنی‌اعتماد و مجتبا میرتهماسب از مهرماه سال ١٣٩١ تا آبان‌ماه ١٣٩٥ و آخرین روزهای حیات توران میرهادی همراه او بودند و لحظات زندگی و تلاش‌هایش برای انتشار فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را ثبت کردند. ماحصل این کار، مستند «توران خانم» است که به‌عنوان هفتمین فیلم از مجموعه فیلم‌های مستند «کارستان» به نمایش گذاشته شده است. این فیلم برای نخستین بار در فضای اینترنت و شبکه اینترنتی هاشور، همزمان در داخل و خارج از کشور اکران شده است و تمام درآمد حاصل از فروش بلیط این اکران در اختیار «شورای کتاب کودک» و «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» قرار می‌گیرد.
در این فیلم، تلاش‌ها و نگرانی‌های توران میرهادی، استاد برجسته ادبیات کودک و مادر علمِ تعلیم و تربیت نوین در ایران و بنیان‌گذار «مدرسه فرهاد»، «شورای کتاب کودک» و «فرهنگنامه کودکان و نوجوانان» در پنج سال آخر زندگی‌اش برای تداوم کارها و اندیشه‌هایش برای رشد کودکان نشان داده شده است.
این فیلم ساعت 19 شنبه (26 خردادماه 1396) همزمان با زادروز این بانوی گرانقدر، علاوه بر اکران اینترنتی برای افرادی که از سایت هاشور بلیت تهیه کرده بودند، به صورت خصوصی نیز اکران شد. اکران خصوصی مستند «توران خانم» با حضور وزیر آموزش و پرورش، معصومه ابتکار، نوش‌آفرین انصاری، اعضای شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان و اهالی هنر و فرهنگ در موزه سینما انجام شد.
مستند «توران خانم» به فرهنگنامه کودکان و نوجوانان معنی انسانی می‌دهد
نوش‌آفرین انصاری درباره مستند «توران خانم» گفت: این فیلم نیز مانند هر فیلم مستند دیگری محدودیت زمان دارد و مربوط می‌شود به 5 سال آخر زندگی این بانوی ارزشمند. و دو فیلم‌ساز برجسته توانسته‌اند فیلم بسیار تاثیرگذاری درباره زندگی توران میرهادی بسازند.
دبیر شورای کتاب کودک یادآور شد: در واقع زندگی توران خانم سه بخش دارد؛ نخست مدرسه فرهاد و نگاهش به آموزش و پرورش. دوم شورای کتاب کودک و نگاه به رشد و توسعه ادبیات کودک و سوم فرهنگنامه کودکان و نوجوانان که دانشنامه عظیمی است و توران میرهادی آن را از سال 1358 بنیان نهاد.
به گفته انصاری این فیلم در عین حالی که بر روی فرهنگنامه کودکان و نوجوانان متمرکز است توانسته گوشه‌هایی از فعالیت و زندگی توران میرهادی را نشان دهد و استواری، استقامت و باور راسخ او نسبت به اینکه نسل جوان باید هویت خود را بشناسد و تلاش عظیمی که همکاران دیگر در فضای کوچک اطراف او این کار را انجام می‌دهند را به خوبی به تصویر کشیده است. براین اساس کار بسیار ارزشمندی است و پشت صحنه تالیف یک اثر بزرگ را نشان می‌دهد.
انصاری با بیان اینکه بینندگان این فیلم نسبت به شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان کنجکاو می‌شوند، گفت: همچنین افرادی که در طول این سال‌‌ها مجلدات فرهنگنامه را خریداری کرده‌اند حس کامل‌تری نسبت به اثر پیدا می‌کنند و کتاب برایشان معنی انسانی پیدا می‌کند.
اکران اینترنتی بهترین روش دیده شدن فیلم بود
وی درباره اکران اینترنتی مستند «توران خانم» نیز بیان کرد: با توجه به اینکه این فیلم برد بین‌المللی داشته است اکران اینترنتی فیلم بهترین روشی بود که می‌توانست امکان دسترسی افراد بیشتری در سطح جهان به آن را فراهم کند. قطعا بعد از اکران فیلم زمانی که به صورت سی‌دی در اختیار علاقه‌مندان قرار بگیرد جامعه از آن استقبال خواهد کرد. اما با توجه به اینکه این نخستین تجربه اکران اینترنتی فیلم در ایران بود، خیلی‌ها راه استفاده از آن را نمی‌دانستند و موفق به خرید بلیط یا دیدن فیلم نشدند.
با توجه به اینکه منافع فروش این فیلم به شورای کتاب کودک و فرهنگنامه کودکان و نوجوانان برمی‌گردد، انصاری اظهار امیدواری کرد مجلدات بعدی این فرهنگنامه با سرعت بیشتری به ثمر برسند.
توجه به آرزوهای بلندمدت و بلند پروازانه در مستند «توران خانم»
پوریا عالمی، نویسنده و منتقدادبی نیز درباره مستند «توران خانم» گفت: همیشه دو جریان موازی در سیستم آموزش و پرورش وجود داشته است. یک رویکرد که غالبا روی جمع‌محوری افراد و قابلیت‌های فرد در اجتماع کار می‌کرده و یک جریان که مبنای آن روی فردمحوری بوده است. و این دو رویکرد دو نتیجه کاملا متفاوت داشته‌اند. در فردمحوری روی رقابت تاکید زیادی می‌شود و همان سیستمی است که در آموزش و پرورش حاکم بوده است. در این رویکرد حس رقابت تقویت شده و کار گروهی تضعیف می‌شود در ایده دوم رقابت حذف می‌شود و تاکید بر کار گروهی است و توانایی‌های فرد در گروه مورد توجه قرار می‌گیرد.
وی افزود: در رویکرد نخست به افراد گفته می‌شود که چگونه می‌توانند در جامعه‌شان فرد موثری باشند اما در رویکرد دوم به توانایی‌های فرد اهمیت خاصی داده نمی‌شود و افراد سال‌های سال بدون اینکه بدانند چه توانایی دارند درس می‌خوانند. در این فیلم، توران خانم با نگاهی اولی نسبت به جامعه از قبل از انقلاب ایده پرورشی داشته و مدرسه خودش که همان مدرسه فرهاد بوده را راه می‌اندازد و به تدریج مدارسی به این شکل در کشور شکل می‌گیرد. در این مدارس بچه‌ها را آزادتر می‌گذارند تا طبیعی‌تر رشد کنند و به نمره‌محوری توجهی نمی‌شود. بعد از آن توران میرهادی فرهنگنامه کودک و نوجوان را راه می‌اندازد که در زمان حیاتش 16 جلد از آن منتشر شده و بعد از حیاتش جلد هفدهم نیز انتشار می‌یابد و می‌تواند سیستمی بنا کند که بسیار ارزشمند است.
عالمی هدف این فیلم را نزدیک شدن به شخصیت توران میرهادی عنوان کرد و گفت: کارگردانان توانسته‌اند در رسیدن به این هدف موفق باشند و فیلم بسیار خوبی است. در فیلم نشان داده می‌شود که چگونه توران میرهادی در سن بالا در راستای هدفش قدم برمی‌دارد و این مساله تاثیر زیادی روی مخاطب دارد. او کاری سخت و طاقت‌فرسا را در طی 50 سال انجام می‌دهد و هر روز با همان انرژی اولیه به فعالیت می‌پردازد.
به گفته عالمی، نکته مهمی که از این فیلم می‌توان استنباط کرد اهمیت و توجه به آرزویی بلندمدت و بلند پروازانه است، در حالی که ما عادت داریم به انجام کارهای کوتاه‌مدت. و زاویه‌ای که فیلم از زندگی توران خانم نشان می‌دهد دارد با این عادت ما تناقض ایجاد می‌کند و به آن تلنگر می‌زند.
وی درباره اکران اینترنتی این فیلم نیز گفت: شیوه‌های ارائه آثار در جامعه در حال تغییر و تحول است مانند حضور اسنپ در سیستم حمل‌ونقل یا دیجی‌کالا در سیستم فروش. در راستای پا گرفتن تلویزیون‌های خصوصی و اینترنتی نیز تولید و اکران این‌گونه فیلم‌ها در سطح جهان رواج بیشتری پیدا کرده است. به نظر من این‌گونه اکران خوب بود اما بهتر بود محدودیت آن که 48 ساعت بود را برمی‌داشتند تا افراد بیشتری فرصت می‌یافتند این فیلم را ببینند.
نقص فنی اکران فیلم به‌زودی برطرف می‌شود
مجتبا میرتهماسب، کارگردان مستند «توران خانم» نیز با بیان اینکه توران میرهادی یک جهان دارایی است، اگر بشناسیدش، درباره میزان استقبال از اکران اینترنتی این فیلم گفت: میزان استقبال خوب بوده اما فعلا نمی‌توانم آمار قطعی ارائه دهم زیرا اکران تا 28 آذر ادامه دارد.
وی درباره مشکل اینترنتی در اکران نیز توضیح داد: مشکلی در سایت ایجاد شده و سبب شده بعضی افراد قادر به تماشای فیلم نباشند که در حال رفع نقص سایت هستیم و به زودی مشکل برطرف می‌شود.
میرتهماسب درباره تمدید زمان اکران فیلم گفت: تا به‌حال تصمیم قطعی در این باره گرفته نشده است اما احتمال تمدید آن وجود دارد.
شخصیت توران میرهادی الگوی انسان آزاده و وارسته بود
رخشان بنی‌اعتماد، کارگردان دیگر این فیلم نیز در یادداشتی این باره گفته است: «از سال 1391 این شانس را پیدا کردم که به بهانه ساخت فیلم مستند «توران‌خانم» به اتفاق مجتبا میرتهماسب، در سال‌های پایانی عمر پر بار «توران میرهادی» از نزدیک با ایشان آشنا شوم. تفکُر و آموزه‌های خانم میرهادی در تعلیم و تربیت نوین و ادبیات کودکان برای دغدغه‌مندان و متخصصان حوزه کودک آشنا و الهام‌بخش است، اما در طول پنج سال ساخت فیلم «توران خانم» هر زمان که حضور بی‌بدیل‌شان در قاب دوربین قرار می‌گرفت، حسرتی عمیق بر دلم می‌نشست که اگر از کودکی شانس شاگردی ایشان را داشتم، بی‌شک انسان بهتری بودم و مادری شایسته‌تر. شخصیت خانم میرهادی خود الگوی انسان آزاده و وارسته بود، نمادی که برای هر پدر و مادری آرزوی تربیت فرزندانی این چنین است. هر چند دیر، ولی از ایشان بسیار آموختم و ترجیع‌بند همیشگی‌شان که شکر نعمت‌های هرچند کوچک بود را به کار می‌گیرم که خدا را شکر این فرصت را یافتیم تا ذره‌ای از دریای وجود و شخصیت ایشان را در فیلم «توران‌خانم» ثبت و ماندگار کنیم.»
نظر شما