قاسمعلی فراست در این نشست با بیان اینکه کارهای بسیاری باید درباره پرداختن به ادبیات جنگ انجام دهیم، گفت: بنابر رشته‌ام باید خیلی از داستان‌هایی که در این حوزه منتشر شده است را خوانده باشم. باید با صراحت بگویم از بین داستان‌هایی که خوانده‌ام جنگی با ماهیت جنگ ایران در آنچه از ادبیات جنگ دنیا برمی‌آید نداشته‌ایم. اگر مطرح‌ترین اثار ادبیات جنگ کشور دنیا را بررسی کنیم،می‌بینیم ادبیات جنگ آنها از نظر مضمون و محتوا با ادبیات جنگ ما کاملا متفاوت است.
جنگ ما با تمام جنگ‌های دنیا از نظر ادبیات تفاوت دارد
به گفته این نویسنده جنگ ما با تمام جنگ‌های دنیا از نظر ادبیات تفاوت دارد و نسبت به همه داستان‌های جنگ دنیا مظلوم واقع شده است. چون در دنیا مدیرانی بوده‌اند که عاشقانه از این ادبیات حمایت کرده‌اند و ادبیات جنگ‌شان تصویر شده و ماندگار شده است. اما درباره جنگ ایران واقعا این اتفاق نیفتاده است با همه عظمتی که آن بچه‌ها داشته‌اند. این رویدادهای بزرگ و بی‌نظیر در ادبیات ما تبلور پیدا نکرده است و ادبیات جنگ نتوانسته ماهیت فرهنگ جنگ را نشان دهد.
وی افزود: این مسئله علت‌های متعددی دارد که بخشی از آن به مسئولان کشور برمی‌گردد اما هرچه گفتیم از نقش مسئولان در بازآفرینی و خلاقیت ادبیات جنگ حرفمان به جایی نرسیده است الان بهتر است راجع‌به این مسئله صحبت کنیم که ما به‌عنوان نویسنده چه وظیفه‌ای برعهده داریم سال‌هاست که می‌گوییم در ادبیات جنگ چه خلا‌هایی وجود دارد و چگونه باید نوشته شود. اما کسی گوش نداده است و ما مانند بچه یتیم‌ها باید خودمان ببینیم چه کاری باید انجام دهیم.
همیشه باید احساس کنیم تابوت شهیدان روی دوشمان است
فراست در ادامه خطاب به نویسندگان تازه‌کار و به نویسندگان پیشکسوت گفت: شهیدان همیشه باید جلوی چشممان باشند و احساس کنیم تابوت‌شان روی دوشمان است. اگر با این نگاه به ادبیات جنگ نگاه کنیم کمی نسبت به کم‌توجهی‌های مدیران به این حوزه بی‌تفاوت‌تر می‌شویم، هرچند که واقعا نمی‌توان بی‌تفاوت بود اما این بی‌تفاوتی‌ها را می‌توان سوژه‌ای برای داستان‌ها قرار داد. اگر مدیران فرهنگی به جای اینکه بیلان کار ارائه دهند دغدغه‌مند و مدیرانه برای ادبیات جنگ برنامه‌ریزی می‌کردند، الان رمان‌های درخشانی برای ارائه به دنیا داشتیم.
به گفته فراست بزرگترین کار جشنواره «بوی خاک» این است که نویسندگان نوقلمی که شناخته است را رها نکند و کاری کند که آن نویسنده نوقلم حس کند، وجود دارد و کارش دیده می‌شود.
دنیا اسکندرزاده
دنیا اسکندرزاده، برگزیده 13 ساله این دوره از جشنواره «بوی خاک» نیز در این مراسم گفت: 4 سال است که مشغول داستان‌نویسی هستم و همه اوقات فراغتم را صرف کتاب‌خواندن می‌کنم. این موضوع برمی‌گردد به محیط خانه ما و علاقه مادرم به کتابخوانی.
وی افزود: نخستین داستانم را در 6 سالگی نوشتم و این کار را ادامه دادم تا کلاس پنجم تا نمایشنامه‌ای به نام «انقلاب قطره‌ها» را نوشتم و به‌عنوان نویسنده از من تقدیر شد بعد از آن از جشنواره‌هایی دیگر مانند نسیم کلمات، مدافعان حرم، سرزمین نور و ... امتیازاتی کسب کردم و تا به حال نیز تعدادی از داستان‌هایم در دو مجموعه داستان به چاپ رسیده است.
یوسف قوجق به‌عنوان نماینده هیات داوران در این مراسم به قرائت بیانیه داوران پرداخت. در متن این بیانیه آمده است: «نزدیک به چهار دهه از آغاز جنگ تحمیلی و رقم خوردن حماسه دفاع مقدس می‌گذرد. در این دوران داستان‌نویسان این حوزه، تلاش کرده‌اند که در آثار خود، واقعه دفاع مقدس و پیامدهای اجتماعی و فرهنگی آن را بازتاب داده و شورنگر یکی از فرازهای تاریخ معاصر ملت ایران باشند. شاید در این زمینه، هنوز پاسخ سزاوار و درخوری به این بخش از تاریخ داده نشده باشد، اما نویسندگان و هنرمندان این حوزه، با روشن نگاه داشتن چراغ ادبیات دفاع مقدس، کوشیده‌اند دین خود را به پایمردی‌های دوره جنگ ادا کنند.
امروز، گونه‌ای خاص در ادبیات ما با درونمایه و موضوع جنگ تحمیلی وجود دارد. اما تفاوت‌های عمده‌ای نیز در این جا باید مورد توجه قرار بگیرد. تفاوت‌هایی چون تحمیلی بودن، مدت زمان، کمیت و کیفیت حضور و تبلور ارزش‌های دینی و ملی، از عواملی هستند که واقعه جنگ تحمیلی را از دیگر جنگ‌ها متمایز می‌کند. به همین دلیل هم، آفرین‌های ادبی این‌گونه خاص از ادبیات را در کشورمان «دفاع مقدس» نام گذارده‌اند.
گفته می‌شود با گذشت 37 سال از آغاز جنگ تحمیلی و 29 سال از پایان آن، ادبیات دفاع مقدس در میهن ما، با تمام فراز و نشیب‌هایش هنوز به جایگاه قابل قبولی نرسیده است.
یوسف قوجق
دفاع مقدس نه تنها به عنوان بخش مهمی از تاریخ ملت ما، که به عنوان یک فرهنگ، مهم است. فرهنگ ایثار، مقاومت، بازگشت به خود، اتحاد و انسجام ملی، توجه به مفاهیم دینی و ثروت معنوی، که با گذشت زمان، به اعتبار و عزت و غنای آن افزوده می‌شود.از آنجا که این جشنواره در دو بخش ادبیات کودک و نوجوان و بخش بزرگسال برگزار شده است، آثار ارسالی نیز به تفکیک در دو کمیته مجزا، مورد بررسی قرار گرفتند.
بر این اساس، کمیته بررسی آثار کودک و نوجوان به داوری آقایان محمدرضا یوسفی، یوسف قوجق و خسرو باباخانی و همچنین کمیته بررسی آثار بزرگسال به داوری آقایان دکتر محمد حنیف، علی‌اصغر شیرزادی و کامران پارسی‌نژاد، ارزیابی آثار را برعهده داشتند.
در کمیته کودک و نوجوان بعد از ریزش اولیه، 106 اثر مورد داوری قرار گرفت. در این حوزه علاوه بر معیارهای فنی و ادبی، درونمایه، مضمون و پرداختن به ارزش‌های اسلامی و انسانی نیز مورد توجه قرار گرفت و در همه مراحل، تمامی آثار واصله از سوی هر سه داور، مطالعه و ارزیابی شد. به لحاظ کمی، بیشترین آثار مربوط به بخش نوجوان بود و در بخش کودک، بعضی آثار واصله، فاقد ساختار داستانی بودند.
گروه داوران این حوزه بر این باورند که نگارش آثار در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، ظرافت‌ها و الزامات ویژه خود را دارد و بخصوص نویسندگان باتجربه و صاحب اثر باید از معمولی‌نویسی پرهیز و تلاش کنند تجربیات خود را صرف نگارش آثاری فاخر و متفاوت نمایند.
گروه داوران بخش کودک و نوجوان، شاهد آثاری بوده‌اند که ضمن داشتن ایده‌های ناب و کم‌نظیر، بعضا ساختاری قوی نداشته‌اند. برخی آثار نیز علیرغم رعایت تمامی مختصات داستان، به خلاقیت در نوع نگاه و روایت و شخصیت‌پردازی توجه کمتر داشته‌اند.
دوران بخش کودک و نوجوان بر این نظرند که ادبیات داستانی کودک و نوجوان ایران از نوع دفاع‌مقدس، علاوه بر نشان دادن ارزش‌های عموم بشری همچون پلشتی، تجاوز و جنگ و خونریزی ، باید که فرهنگ و باورهای بومی ایرانی را همراه با ارزش‌های دینی، پیش روی مخاطب کودک و نوجوان قرار دهد تا آنان از دریچه کتاب، راهی برای رسیدن به دانایی و گام نهادن به مرز ناب انسان شدن بیابند.
اما در بخش بزرگسال، حجم آثار رسیده نشانگر استقبال قابل توجه داستان‌نویسان جوان اما جدی، از سراسر کشور و به ویژه شرهای استان فارس بود که این استقبال، با توجه به نوپا بودن جشنواره، دلگرم کننده است.
در این گروه پس از ریزش اولیه، 36 اثر به مرحله دوم راه یافتند. از این تعداد، چهار اثر داستان بلند ، یازده مجموعه داستانک و داستان کوتاه و 21 اثر تک داستان کوتاه بودند که اعضای هیات داوران بخش بزرگسالف به دلیل کمیت آثار رسیده در بخش رمان، داستان بلند و زندگی‌نامه، سه قالب مذکور را در یک مجموعه بررسی کردند.
داوران این گروه بر این نظرند که هرچند نشان دادن جنبه‌های مفرح حضور رزمندگان در جبهه‌های نبرد برجسته است، اما نگاه به پیامدهای جنگ و به ویژه وضعیت جانبازان شیمیایی، فرزندان شهدا و مادران و همسران مفقودالاثر، بیش از دیگر وجوه جنگ، توجه داستان‌نویسان امروز را به خود جلب کرده است.
همچنین نگاه انسانی به بعضی از سربازان عراقی، که ناگزیر از شرکت در جنگ بوده‌اند و تمایز قائل شدن میان جنگ و دفاع نیز از دیگر زوایای برجسته داستان‌های مذکور به شمار می‌آید.
در پایان یادآور می‌شود انتشارات علمی و فرهنگی با طراحی و برگزاری این جشنواره تلاش کرده است تا در حد بضاعت خود، گامی در جهت گرامی‌داشت، حفظ و انتقال میراث فرهگی و معنوی حماسه هشت سال دفاع‌مقدس بردارد و امیدوار است که این گام فرهنگی، زمینه‌ساز خلق آثاری با رویکردهایی بدیع به دفاع‌مقدس بوده و در سال‌های بعد نیز استمرار پیدا کند.»
در ادامه این مراسم این جشنواره برگزیدگان و تقدیرشدگان به شرح زیر اعلام شدند.
برگزیدگان و تقدیرشدگان بخش کودک و نوجوان:
دنیا اسکندرزاده، اسماعیل الله‌دادی، فامطه فروتن اصفهانی، الهام زارعی و نیلوفر مالک
برگزیدگان بخش بزرگسال:
برگزیده اول: اکبر صحرایی
برگزیده دوم: فاطمه تقی‌زاده
برگزیده سوم: حسن حسینی ارسنجانی
تقدیرشدگان بخش بزرگسال:
حسینعلی ساسانی و محسن مرادی
سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا 22 اردیبهشت در مصلای بزرگ امام برپاست.
نظر شما