به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست «یادی از پدر صنعت چاپ؛ مرتضی نوریانی» دوشنبه (17 خردادماه) با حضور مجید غلامی‌جلیسه، مدیرعامل مؤسسه خانه کتاب، سیدفرید قاسمی، نویسنده و تاریخ‌نگار حوزه مطبوعات ایران، اسمعیل دمیرچی، نویسنده و پیشکسوت صنعت چاپ، غلامرضا شجاع، مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان، غلامرضا امیرزاده ایرانی، مشاور عالی فرهنگی تعاونی لیتوگرافان و جمعی از صنف چاپ در سرای اهل قلم مؤسسه خانه کتاب برگزار شد.
 
سیدفرید قاسمی در این نشست اظهار کرد: تاریخ چاپ را که مرور می‌کنیم فهرستی از افراد تأثیرگذار را می‌توانیم استخراج کنیم که در بین آنها سرامدانی وجود دارند که بدون تردید بر صدر آنها، نام زنده یاد مرتضی نوریانی وجود دارد.
 
وی ادامه داد: درباره مرتضی نوریانی و کارنامه مؤسسه نوریانی  آثار و مقاله‌های گوناگونی انتشار یافته‌اند. به‌تازگی نیز دو کتاب درباره نوریانی چاپ شده‌اند؛ نخست کتابی که به همت سمیه‌سادات شفیعی و مجید خسروی نوشته شده و دومین کتاب به اهتمام استاد اسمعیل دمیرچی به رشته تحریر درآمده است. اگر کتاب سمیه سادات شفیعی و مجید خسروی را کتاب پژوهشی بدانیم، کتاب اسمعیل دمیرچی را باید کتابی گزارشی به حساب آورد چرا که شاهد عینی بسیاری از رویدادها بوده‌اند.
 
این نویسنده و تاریخ‌نگار توضیح داد: در کتاب اسمعیل دمیرچی درباره مرتضی نوریانی هم گزارش‌ها و خاطرات وی و هم نامه‌های دمیرچی و دیگران دیده می‌شوند. توقعی که از این کتاب می‌رفت، این بود که خاطرات دمیرچی بیشتر باشد. فقط سه صفحه از این کتاب به خاطره پرداخته است. البته می‌دانم که کتاب خاطرات دمیرچی نوشته شده است و به‌زودی توسط مؤسسه خانه کتاب منتشر خواهد شد. امیدم این است که آن کتاب را بخوانم.
 
قاسمی تأکید کرد: هر کاری که درباره مرتضی نوریانی منتشر شود مغتنم است و برگ‌هایی از تاریخ چاپ کشورمان را دربرخواهد داشت.
 
وی توضیح داد: اسمعیل دمیرچی همراه و همکار مرتضی نوریانی بود. باید از وی سپاسگزار بود که نگذاشت تکه پاره‌های چاپ کشور به فنا بروند.
 
این نویسنده و تاریخ‌نگار اظهار کرد: زندگی اسمعیل دمیرچی به دو بخش تقسیم می‌شود؛ نخست چاپکاری و بخش دوم، چاپیاری. دوستانی که به تاریخ چاپ و نشر آگاهی دارند، می‌دانند منابع این حوزه نسبت به سایر حوزه‌ها بسیار اندک است. استاد دمیرچی کارهای ارزشمندی برای حفظ میراث چاپ در کشور به انجام رسانده‌اند که بخشی از آنها با درایت مدیران به سرانجام رسیده‌اند و برخی دیگر در گیر و دار اداری مانده‌اند.
 
قاسمی با بیان این‌که کتاب «مرتضی نوریانی» استاد دمیرچی تصاویر بسیار خوبی دارد که خود، سندهای معتبری هستند، یادآور شد: امیدوارم کتاب خاطرات دمیرچی که مکمل کتاب حاضر (کتاب مرتضی نوریانی) است، به‌زودی منتشر شود.
 
وی درباره مرتضی نوریانی، گفت: لحظه به لحظه سیر زندگی مرتضی نوریانی از بهمن 1290 تا مهر 1370 قابل واکاوی و بررسی است. زادگاه نوریانی تهران محله عودلاجان بوده است و چه بزرگانی که در فاصله 1285 تا 1304 در این محله متولد شده‌اند؛ کسانی که در فرهنگ‌نویسی این کشور و در صنعت چاپ و کتاب نامور شدند. مدارسی که نوریانی در آنها تحصیل کرده است، مدارسی بودند که در فرهنگ کشور تأثیرگذار بودند.
 
این نویسنده و تاریخ‌نگار با بیان این‌که نوریانی در ضلع شمال غرب سبزه میدان، مؤسسه نوریانی را تأسیس می‌کند، بیان کرد: زبان‌دانی (تسلط وی به 4 زبان زنده دنیا) و پشت پا زدن به منصب‌داری در کشور از جمله خصوصیات نوریانی بود. وی از علم به ثروت رسید. همچنین نوریانی با تجهیز چاپخانه‌ها، با واردات مواد مصرفی و ماشین‌آلات تحولی در نشر کتاب و مطبوعات ایران به وجود آورد.
 
قاسمی ادامه داد: نوریانی برخلاف بسیاری از تجار، سود برایش در مرتبه دوم و سوم بود. نگاه علمی و پژوهشی داشت و به زیرساخت‌ها اهمیت می‌داد.
 
وی توضیح داد: نوریانی دو نوع فعالیت داشته است؛ فعالیت‌هایی که در تاریخ وجود دارد و فعالیت‌هایی که اسمی از آنها وجود ندارد. تأسیس بنیاد نیکوکاری مرحوم نوریانی و خدماتی که در این بنیاد انجام داد از جمله پاسداری زبان فارسی، چاپ نفیس‌ترین قرآن در آن زمان و چاپ کتاب‌های ارزشمند زبانزد عام و خاص است.
 
این نویسنده با اشاره به بخش دوم فعالیت‌های استاد نوریانی، افزود: این بنیاد نیت داشت جشنواره کتاب و چاپ را راه‌اندازی کند، کارگران را به منظور آموزش به خارج از کشور اعزام کند، خانه‌های ارزان برای افرادی که در حوزه چاپ و نشر فعالیت می‌کنند، بنا کند و بیمارستان بسازد.
 
قاسمی بیان کرد: یکی از خدمات این بنیاد انتشار مجله گوهر، یکی از مجله‌های ارزنده تاریخ ایران، بود که بنده کتابچه‌ای در این باره به رشته تحریر درآورده‌ام. از مجلات این بنیاد می‌توان به ماهنامه خلاصه‌نوشته‌های پزشکی و مجله چاپ ایران اشاره کرد.  این بنیاد در بخش انتشارات، نه فقط به بزرگسالان بلکه به گروه سنی کودک و نوجوان نیز توجه داشته است.
 
گرایش نوریانی، روشنایی بخشیدن به جامعه چاپ بود
 
در بخش دیگر این نشست، غلامرضا امیرزاده ایرانی، مشاور عالی فرهنگی تعاونی لیتوگرافان اظهار کرد: مرتضی نوریانی یک نوع روان‌شناسی جامعی از جامعه خودش و کارهایی که انتخاب می‌کرد، داشت. فردی فعال بود که از بازار با وجود مسائل و دغدغه‌های فراوان شروع کرد. در همه حوزه‌ها کار تجارت انجام می‌داد اما دائم در حال انتخاب و تغییر بود تا بتواند روح بزرگ خویش را راضی کند.
 
وی ادامه داد: گرایش نوریانی در حوزه چاپ در همه احوال روشنایی بخشیدن به این جامعه بود. قلم، قدم و حتی درم، همه آنها را در اختیار فرهنگ و اعتلای مردم و اندیشه آنها قرار می‌داد. شاید در روزگار آن روز کمتر کسی تا این حد تعصب روی فرهنگ و مردم کشورش داشته باشد. وی یک فرد میهنی بود.
 
امیرزاده ایرانی عنوان کرد: اسمعیل دمیرچی در کتاب خود با عنوان «مرتضی نوریانی» همان‌طور که سید فرید قاسمی فرمود، از خاطرات بودن با هم، اندکی صحبت کرده‌اند البته اسمعیل دمیرچی کتاب «جاافتاده» را در دست دارند که امیدوارم این نقصان را به خوبی جبران کند.
 
مشاور عالی فرهنگی تعاونی لیتوگرافان اظهار کرد: مرتضی نوریانی در بخش نشر برای جامعه مذهبی فعال بود. در حوزه تربیتی، انسانی اثرگذار بود. تمام پرسنل وی انسان‌های مطرح و با دانشی هستند که دانش را عمیقاً آموخته‌اند.
 
وی بیان کرد: مهم‌ترین دغدغه نوریانی افزایش کیفیت سرویس و خدمات بود و افرادی که با هزینه وی به اوج تخصص رسیده‌اند، قابل قبول همگان هستند. نوریانی معتقد بود که اهالی قلم با دود چراغ آموخته‌اند و عمرشان را در درآمدزایی نگذرانده‌اند. وی چاپخانه‌ها را موظف می‌کرد به این گروه علمی خدمت کنند. به عبارت بهتر، اهالی قلم وامدار نوریانی‌ هستند.
 
کشور ما به «نوریانی‌»‌ ها بسیار نیاز دارد

غلامرضا شجاع، مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان از دیگر سخنرانان این نشست بود. وی اظهار کرد: نوریانی را نمی‌توان با یکی ـ دو جلسه یا یک و دو عنوان کتاب معرفی و تمجید کرد. وی به معنای واقعی پدر صنعت چاپ بود و ما به تجاری با سبک و سیاق نوریانی احتیاج داریم. نوریانی انصاف داشت، رعایت حال خریدار را می‌کرد، ایران و پیشرفت آن و به ویژه صنعت چاپ را دوست داشت و نگاه صرف به ماشین فروختن نداشت.
 
وی ادامه داد: نوریانی حتی هوای کارگران چاپخانه‌ها را نیز داشت. امروز کشور ما در ارتباط با سرمایه‌گذاری شدیداً مشکل دارد و شدیداً به نوریانی‌ها احتیاج دارد.
 
شجاع با اشاره به حضور ایران در نمایشگاه چاپ دروپا، گفت: در نمایشگاه دروپا چاپ های نانوافشان و سه بُعدی دیدیم که تمام ایرانیانی که در آن‌جا حضور داشتند، حسرت می‌خوردند.
 
مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان با بیان این‌که اگر صنعت چاپ ما زنده نشود، در هیچ حوزه‌ای شاهد پیشرفت نخواهیم بود، افزود: با توجه به امیدواری‌ای که به دولت تدبیر و امید داریم، یقین داریم سرمایه‌گذاری در صنعت چاپ به کمک وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رونق می‌یابد و زمینه برای نوسازی ماشین‌آلات فراهم می‌شود.
 
«نوریانی» از مخالفان سرسخت ورود ماشین‌آلات دست دوم بود

اسمعیل دمیرچی، نویسنده کتاب «مرتضی نوریانی» و پیشکسوت صنعت چاپ در بخش دیگر این نشست، اظهار کرد: مدرسه چاپ نوریانی، نخستین مرکز فرهنگی، صنعتی و علمی؛ در نیمکره شرقی، یعنی تمام کشورهای قاره آسیا و آفریقا بود که در سال 1339 در ایران، به همت و تلاش شادروان نوریانی، توسط نخست وزیر وقت، نزدیک به 55 سال پیش افتتاح شد. همزمان با افتتاح این مرکز فرهنگی به استخدام مؤسسه نوریانی در آمدم و بیش از چهل سال با آقای نوریانی و جامعه چاپ تهران و اقصی نقاط ایران در مؤسسه وی کار کرده‌ام. اینک که به کارنامه خدمت خود در این سازمان می‌نگرم، وجود آقای نوریانی را مانند انرژی مثبت، همراه خود و صنعت چاپ در حال اثربخشی می‌بینم.
 
وی ادامه داد: در حضور شما اقرار و اعتراف می‌کنم که از طی کردن این راه در تجارتخانه آن زنده‌یاد بی‌نهایت مسرور هستم و این رضایت خاطر به دست نمی‌آمد مگر در سایه توجهات و نظامندی که او به افراد و کل صنعت چاپ و جامعه، در همیشه ایام مبذول می‌داشت.
 
دمیرچی ضمن ارائه خاطراتی از نوریانی و مدیریت و درایت خاص وی در صنعت چاپ، عنوان کرد: زنده‌یاد مرتضی نوریانی از مخالفان سرسخت ورود هرگونه ماشین‌های دست دوم بود. به وضوح ایرانی را بیش از همه افراد کشورهای جهان، شایسته به کارگیری بهترین‌های دنیا می‌دانست. به‌ویژه برای افراد خدمتگزار در رده‌های مختلف این صنعت فرهنگی احترام ویژه‌ای قائل بود.
 
نویسنده کتاب «مرتضی نوریانی» بیان کرد: مستحضرید که تهیه مسکن هم برای مدیران چاپخانه و هم برای کارگران زحمتکش در رشته‌های مختلف این صنعت، همیشه سخت بوده است. زنده‌یاد مرتضی نوریانی تشکیلاتی را برپا کرد و اقدام‌هایی را در تاریخ صنعت چاپ ثبت کرد و در این این امر مهم پیش‌قدم شد. وی برای این قشر زحمتکش و محروم از مسکن، آغازگر کاری سترگ بود.
 
«نوریانی» حامی صنعت چاپ بود

در بخش دیگر این نشست، ناصر کلاری، مدیر چاپخانه تواضع و پیشکسوت صنعت چاپ اظهار کرد: نوریانی بسیار ساده معامله می‌کرد. بنده اصلاً کسی نبودم که اعتباری داشته باشم اما وی یک ماشین چاپ ملخی به من داد که با همان شروع به کار کردم.
 
وی عنوان کرد: درست است که نوریانی پدر صنعت چاپ است اما من معتقدم صنعت چاپ خانواده وی بود. نوریانی حامی صنعت چاپ بود. نوریانی از شخصیت، اعتبار و هستی خود برای صنف چاپ مایه گذاشت. معتقدم اگر به او می‌گفتند «دنیا را به تو می‌دهیم اما دست از شغلت بردار» قبول نمی‌کرد. وی عاشق کارش بود.
 
کلاری بیان کرد: خیلی‌ها مدیون نوریانی هستند. خودم هم یکی از این افراد هستم. افتخار می‌کنم که جزء خانواده صنعت چاپ هستم. من به نوریانی و تمام کسانی که نوریانی را دوست دارند، درود می‌فرستم.