به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نشست نقد و بررسی داستان‌های طنز عزیز نسین عصر روز سه‌شنبه (۲۴ فروردین ماه)، با حضور رؤیا صدر، محمدحسن شهسواری، داود وفایی، ارسلان فصیحی، علی‌اصغر محمدخانی و علاقه‌مندان حوزه فرهنگ و ادب در مرکز فرهنگی شهر کتاب برگزار شد.

علی‌اصغر محمدخانی، معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب در توضیح این نشست اظهار کرد: درون‌مایه بیشتر نوشته‌های عزیز نسین اجتماعی است. داستان‌های او در دهه ۴۰ و ۵۰ خیلی طرفدار داشت و از کتاب‌های او به‌شدت استقبال می‌شد اما بعدها به دلیل دیدگاه‌هایی که در اواخر عمر پیدا کرد استقبال از کتاب‌های او کم شد.

وی ادامه داد: چند سالی است که دوباره اسم عزیز نسین بر سر زبان‌ها افتاده و استقبال از کتاب‌های او زیاد شده است و شاید به همین دلیل است که امسال شاهد ترجمه و انتشار چند اثر جدید از او هستیم.

معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب در توضیح ویژگی‌های آثار عزیز نسین گفت: نوشته‌های او هیچ پیچیدگی ندارد، ساده و روان است و شاید مهم‌ترین ویژگی آثار او این است که مخاطب به‌راحتی با آن ارتباط برقرار می‌کند.

در دولت یازدهم نویسنده ممنوع‌القلم نداریم

در ادامه این مراسم ارسلان فصیحی، مترجم زبان ترکی درباره انتشار کتاب عزیز نسین گفت: «مگه تو مملکت شما خر نیست؟»، «محمود و نگار» و «دیوانه‌ای بالای بام» نام سه کتاب جدیدی است که از عزیز نسین ترجمه کرده‌ام که هرکدام از این کتاب‌ها حدود ۲۲۰ صفحه است و از اول اردیبهشت‌ماه به‌صورت عمومی توزیع خواهد شد. ترجمه کتاب‌های عزیز نسین از دهه ۴۰ آغاز شد و معمولاً این ترجمه‌ها توسط رضا همراه انجام می‌شد.

وی ادامه داد: اینکه این ترجمه‌ها نوشته‌های عزیز نسین نیست و رضا همراه آنها را نوشته، صحبتی است که چند سال پیش از سوی خود همراه بیان شد. صحت این صحبت‌ها را نه تأیید و نه رد می‌کنم. یکی از دوستان نزدیک رضا همراه می‌گفت که او توانایی زیادی در داستان‌نویسی داشت اما مترجم خوبی نبود و یکی از دوستانش داستان‌ها را برای او می‌خوانده و رضا همراه بر اساس آن شنیده‌ها، داستان‌ها را نوشته است.

این مترجم با اشاره به دلایل انتشار کتاب‌های عزیز نسین اظهار کرد: چند کتاب را برای اخذ مجوز به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بردم که هیچ‌کدام مجوز نگرفت. باتوجه به صحبت‌هایی که با مدیر انتشارات ققنوس داشتم تصمیم گرفتیم که ۱۰ کتاب عزیز نسین را بخوانم و از بین این کتاب‌ها، سه جلد را به‌عنوان گزیده آثار او، ترجمه و منتشر کنم. در انتخاب و ترجمه داستان‌ها سعی کردم تمام نکات لازم را رعایت کنم تا کتاب‌ها مجوز بگیرند اما متأسفانه مجوز داده نشد.

وی افزود: با تغییر دولت و آمدن دکتر روحانی، شرایطی فراهم شد تا سانسور کنار برود، خوشبختانه در دولت جدید آثار عزیز نسین اجازه انتشار گرفت چراکه ما در دولت یازدهم نویسنده ممنوع‌القلم نداریم و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اسم صاحب اثر کاری ندارند و اثر را بررسی می‌کنند و اگر نوشته‌ها مشکلی نداشته باشد، فارغ از نام نویسنده، کتاب مجوز انتشار می‌گیرد.

عزیز نسین با شکایت محمدرضا پهلوی ۶ ماه به زندان رفت

داود وفایی که دیگر سخنران این نشست بود در توضیح ویژگی‌های نوشته‌های طنز گفت: اگر طنز را هنری بدانیم که نشان‌دهنده نبود تناسب در فضایی منظم است، معمولاً طنز قوی در جامعه تحت‌فشار اتفاق می‌افتد. عزیز نسین در دوره‌ای بود که ترکیه چنین شرایطی داشت.

وی ادامه داد: برای شناخت عزیز نسین باید تاریخ ۱۰۰ ساله ترکیه را بررسی کنیم، یعنی از فروپاشی عثمانی تا امروز، که ویژگی شاخص این دوران خفقانی است که در جامعه حاکم بود. در دهه ۵۰ میلادی فضای ترکیه کمی آزادتر از گذشته می‌شود و نویسندگان آثار خود را راحت‌تر منتشر می‌کند اما در همین دوران هم روشنفکرانی مانند عزیز نسین به زندان می‌افتند.

این مترجم در معرفی عزیز نسین اظهار کرد: عزیز نسین در سال ۱۹۱۵ در استانبول متولد شد و در سال ۱۹۹۵ در سن ۸۰ سالگی در ازمیر از دنیا رفت. او در طول عمرش به فکر روشنفکری جامعه بود. بیشتر کتاب‌های عزیز نسین از سوی افرادی مانند رضا همراه، احمد شاملو، صمد بهرنگی، ثمین باغچه‌بان، رسول یونان، مژگان دولت‌آبادی و چند مترجم دیگر به فارسی ترجمه شده است.

وی ادامه داد: عزیز نسین به دلیل شجاعت در بیان مسائل مختلف بارها دستگیر شد و به زندان افتاد، جالب است که بدانید در سال ۱۳۴۹ سفارت ایران در آنکارا از عزیز نسین به دلیل توهین به محمدرضا شاه پهلوی شکایت کرد و به دلیل پیگیری دولت ایران، عزیز نسین ۶ ماه به زندان افتاد.

وفایی با اشاره به چاپ کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» از عزیز نسین گفت: کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» را حدود ۱۰ سال پیش ترجمه کردم اما به خاطر شرایط دولت نهم و دهم اجازه انتشار این کتاب داده نشد. اما خوشبختانه با اتفاقات مثبتی که در دولت یازدهم اتفاق افتاد این کتاب در دوران ریاست جمهوری روحانی مجوز انتشار گرفت و در اسفندماه سال ۹۴ منتشر شد.

وی افزود: این کتاب به مکاتبات دو دانش‌آموز به نام‌های احمد و زینب می‌پردازد که مدتی با هم همکلاسی بودند و به دلیل شرایطی، از هم جدا می‌شوند و هرکدام در شهری زندگی می‌کنند اما ارتباطشان قطع نمی‌شود و برای هم نامه می‌نویسند.

عزیز نسین در نوشته‌هایش به بیان مسائل اجتماعی می‌پردازد

محمدحسن شهسواری، داستان‌نویس درباره تفاوت داستان طنز با سایر ژانرها اظهار کرد: منتقدان از هیچ ژانری به اندازه کمدی متنفر نیستند چراکه نمی‌توانند جلوی خنده مخاطب را بگیرند و هدف از نوشته طنز هم همین است. وقتی کتاب «بچه‌های امروز معرکه‌اند» را می‌خواندم در برخی مواقع کتاب را زمین می‌گذاشتم و بلندبلند می‌خندیدم که این نشان دهنده موفق بودن و قدرت نوشته‌های عزیز نسین است اما از طرفی با خواندن این کتاب حسرت می‌خوردم که چرا ما چنین نویسندگان قدرتمندی در حوزه طنز داستانی نداریم.

وی ادامه داد: یک دعوای قدیمی وجود دارد و هنوز هم حل نشده است و آن دعوا بر سر پاسخ به این سؤال است که آیا هنر برای هنر است یا هنر وسیله‌ای برای بیان سایر مسائل است؟ عزیز نسین در همه آثارش نشان داده است که از جمله نویسندگانی است که اعتقاد دارد، هنر وسیله‌ای برای بیان مسائلی است که به صورت عادی نمی‌توان آن را بیان کرد.

این مدرس داستان‌نویسی با اشاره به مضامین داستان‌های عزیز نسین گفت: اگر بخواهیم مضامین آثار عزیز نسین را به شکلی کلی دسته‌بندی کنیم باید گفت که بیشترین مضامین نوشته‌های او به مسئله ریاکاری و دوگانگی شخصیت، آسیب‌های اجتماعی و روانشناسی اجتماعی توجه دارد.

وی افزود: در کشور ما نیز طنزپردازان بسیاری خوبی فعالیت می‌کنند اما بیشتر ژورنالیستی هستند و طنز ژورنالیستی در اکثر مواقع مصرفی است. بنابراین ما باید به سمت طنز داستانی حرکت کنیم و قدم‌های مؤثری را در این حوزه برداریم.

طنز اجتماعی ما در دهه ۴۰ و ۵۰ به‌شدت تحت تأثیر آثار عزیز نسین بود

رؤیا صدر، طنزپرداز و پژوهشگر حوزه طنز با اشاره به ترجمه و انتشار ۴ کتاب از عزیز نسین در اسفند ۹۴ و فروردین ۹۵ اظهار کرد: ترجمه و انتشار ۴ کتاب از عزیز نسین را در ابتدای سال ۹۵ به فال نیک می‌گیرم چراکه عزیز نسین یکی از طنزپردازان بزرگ است اما متأسفانه نسل جدید آشنایی چندانی با او ندارد. وی شخصی است که طنز اجتماعی ما در دهه ۴۰ و ۵۰ به‌شدت تحت تأثیر آثار او بوده است.

وی ادامه داد: روند چاپ کتاب عزیز نسین از ابتدای سال ۱۳۶۲ روند نزولی به خود گرفت و از یک جایی به بعد کلاً قطع شد! یعنی اجازه انتشار کتاب‌های او داده نمی‌شد و شاید این موضوع باعث شده که نسل جوان ما عزیز نسین را نشناسد.

این طنزپرداز در توضیح دلایل تفاوت کیفیت نوشته‌های عزیز نسین گفت: بیش از ۲ هزار داستان با ۲۰۰ نام مختلف از عزیز نسین منتشر شده است، همچنین وی ۷ سال از عمرش را در زندان سپری کرده است به همین دلیل خواندن داستان‌های قوی و ضعیف از او طبیعی است اما با بیان تمام این صحبت‌ها می‌توان یک قانون‌مندی کلی برای آثارش تعریف کرد.

وی افزود: عزیز نسین طنز را جدی دنبال می‌کرد و آن را وسیله‌ای برای بیان حرف‌هایش می‌دانست. او جوهر انتقادی همه طنزهایش را به هم پیوند می‌داد و نوشته‌هایش کمتر ابهام داشت. او با ایجاد طنز موقعیت کارش را پیش می‌برد و کم‌تر از طنز کلامی استفاده می‌کرد.

صدر در بخش پایانی صحبت‌هایش با اشاره به ویژگی‌های نوشته‌های عزیز نسین اظهار کرد: طنز عزیز نسین بیشتر بر اساس تصادف شکل می‌گیرد، تضاد در آثارش زیاد دیده می‌شود و پایان‌بندی غافلگیرانه و چرخش کلی در نوشته‌هایش موج می‌زند.