اسطوره‌شناسان نسیان فرهنگی را به جامعه تذکر می‌دهند/ تجلیل از مزداپور در نبودش!

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «اسطوره و فرهنگ» و تجلیل از زهره‌زرشناس و کتایون مزداپور اسطوره‌شناسان برجسته کشور، به همراه رونمایی از نشریه «هفت‌گنبد» به سردبیری محمد میرشکرایی با حضور محمدرضا بهشتی، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی، زهره‌زرشناس، ایرانشناس، محمدمیرشکرایی، مردم‌شناس و جمعی از مردم‌شناسان و فرهنگ‌دوستان در پژوهشگاه میراث فرهنگی برگزار شد. کتایون مزداپور که یکی از تقدیرشدگان بود، در این نشست حضور نداشت.

اسطوره سرنوشت ماست

بهشتی در این نشست گفت: یکی از تعاریف انسان حیوان ناطق است، اما به عقیده من تعریف دیگری که از انسان می‌توان کرد، حیوان روایی است. چراکه تنها موجودی در خلقت است که روایت می‌کند. خاصیت انسان‌ها در این است که با هر قصه‌ای همزادپنداری می‌کنند. قصه‌ها شرح احوال ما را بیان می‌کنند.

وی ادامه داد: ذات قصه و گوهری که از روایت در آن است با ما نسبتی برقرار می‌کند، به همین دلیل است که معتقدم انسان، حیوان روایی است. هر معنایی اگر به صورت قصه بیان شود برای همه قابل دریافت می‌شود. خصوصیت دیگر روایت در این است که هرچه در ظرف روایت ریخته شود، از فساد دور می‌شود و دیگر وقایع روزگار آن را تحت تاثیر خود قرار نمی‌دهند. تجربه تاریخی وقتی بتواند به ساحت روایی برود و درآنجا روایتمند شود، از فساد روزگار درامان می‌ماند. به همین دلیل است که شاید مهمترین چیزی که به تداوم فرهنگ کمک می‌کند، محیط روایی فرهنگ است.

رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و صنایع دستی با بیان اینکه ساحت روایی مراتبی دارد، اظهار کرد: ساحت روایی از تمثیل و مثل‌ها، زبان، قصه‌‌ها، افسانه‌ها، آئین‌ها، هنرها و اسطوره‌ها را دربرمی‌گیرد. در این میان اسطوره‌ها در عالی‌ترین مرتبه قرار دارند. اسطوره‌ها سرگذشت ما نیستند بلکه سرنوشت ما هستند. یعنی آنچه برما نوشته شده است. اسطوره‌ها آن جایی هستند که دیگر از شائبه آن چیزی که در زمان است، پالوده شدند. درحقیقت جوهر خالص آن‌چیزی که تجربه تاریخی ماست، در اسطوره است.

بهشتی افزود: اینکه بتوانیم اسطوره‌ها را ثبت و ضبط کنیم به‌گونه‌ای که برای دیگران قابل دسترسی نیز باشد، از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. جنبه دیگر این بحث رمزگشایی از اسطوره‌هاست. اشارات و دلالت‌ها و رمزها را باید در اسطوره یافت و تا این کار صورت نگیرد تجربه تاریخی در ناخودآگاهمان ثبت می‌شود و به خودآگاه نمی‌آید. افرادی که در این زمینه تلاش می‌کنند بارزترین شخصیت‌هایی محسوب می‌شوند که به یاد جامعه می‌آورند که هستند. در حدود سه قرن است که جامعه ما فراموش کرده چه کسی است و این نسیان فرهنگی بزرگترین درد جامعه ما است. اسطوره‌شناسان مهمترین افرادی هستند که می‌توانند این نسیان را به جامعه تذکر دهند و از این جهت تلاش‌های آنها قابل تقدیر است.

«هفت‌گنبد» نتیجه کار جمعی پژوهشگران است

محمد میرشکرایی، مردم‌شناس و سردبیر نشریه «هفت‌گنبد» نیز در این نشست عنوان کرد: مزداپور و زرشناس از پژوهشگران برجسته‌ای محسوب می‌شوند که در مطالعات و تحقیقات خود همواره از دستاوردهای پژوهشی آنها به‌طور مستقیم و غیرمستقیم بهره برده‌ام. تقدیر از این دو استاد برجسته کار ارزشمندی است.

وی با اشاره به نشریه «هفت‌گنبد» گفت: این نشریه محصول کار گروهی است که از سوی همه همکارانم حمایت شده است. افزون براین، خانواده‌ام نیز درطول این مدت پیشتیبانی و حمایت خود را از من دریغ نکردند. این نشریه سرآغاز خوبی است که امیدوارم با حمایت همه فرهنگ‌دوستان بتوانیم این راه را ادامه دهیم.

زرشناس یک شخصیت فراملی است

حمید تنکابنی، رئیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در این نشست با اشاره به تلاش‌های خستگی‌ناپذیر مزداپور و زرشناس در حوزه اسطوره‌شناسی و فرهنگ اظهار کرد: یک پژوهشگر را از زوایای گوناگون می‌توان مورد ارزیابی قرار داد. یکی از آنها وجوه دانشی است. ضلع دیگر که قدری در جامعه امروز ما فراموش شده، اخلاق و ارزش‌های اخلاقی است. همه مدیران فرهنگی کشور بر روی آن تاکید دارند و معتقدم در این موضوع به دوره بحران رسیده‌ایم.

وی ادامه داد: ضلع دیگر این شخصیت‌ها، ضلع مدیریتی است. زرشناس از جمله معدود پژوهشگرانی است که این سه ضلع شخصیتی دانشی، مدیریتی و اخلاقی را در خود دارد. وی از شخصیت‌های فراملی و جهانی ماست که در کنگره‌ها و سمینارهای متعدد شرکت کرده و چهره‌ای شناخته شده است. تالیفات او در زمینه زبان سغد کم‌نظیر است و لقب خاتون سغد به راستی برازنده اوست. امیدوارم بتوانیم در جامعه فرهنگی خود بیشتر از این افراد استفاده کنیم.

تهعد به انتشار علم در جامعه؛ ویژگی بارز مزداپور و زرشناس

علیرضا حسن‌زاده، رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی نیز در این نشست عنوان کرد: در هویت باستانی عناصری مانند زبان، دین، آئین و اسطوره نقش کلیدی بازی می‌کنند. درباره نقش اسطوره‌ها و میراث روایی در تعریف هویت ایرانیان پژوهشگرانی چون ابراهیم پورداوود و مهرداد بهار کار کرده‌اند.

وی افزود: گفتمان‌های اسطوره‌شناسی در ایران گفتمان‌های آریایی و پیش آریایی بود. دربرابر گرایش پورداوود و هم‌نسلانش به گفتمان آریایی، مهرداد بهاری ظهور می‌کند که به اساطیر پیش آریایی تاکید می‌کند. اما به نظر می‌رسد در دو دهه اخیر گفتمان علمی نیز بوجود آمده است. مزداپور و زرشناس از پژوهشگرانی هستند که در دو دهه اخیر در مسیری گام برمی‌دارند که نتیجه آن تعمق علمی در اسطوره‌هاست. نکته مهم دیگر غیر از نگاه علمی قوی‌ای که در آثارشان است، تعهدشان به انتشار علم در جامعه است. این دو پژوهشگر دانش علمی خود را به زبان مردم نزدیک و قابل فهم کردند و این کار بزرگی است. اگر شمار اندیشمندانی چون این افراد که آگاهی ما را به میراث روایی تعمق می‌دهند، افزایش می‌یافت، آگاهی‌های ما از تمدن ایران بیشتر بود.

منش اصحاب دانش، الگوی جامعه است

زهره زرشناس، ایرانشناس، زبان‌شناس و استاد پژوهشگاه علوم انسانی در این نشست با بیان اینکه قدردانی از خادمان علم و فرهنگ در زمان حیاتشان، سنت پسندیده‌ای است، عنوان کرد: پژوهشگران برجسته دیگری بودند که در این تقدیر مقدم بر من هستند درهر حال خدا را شاکرم که لطف مسوولان میراث فرهنگی شامل حال من شد.

وی در ادامه به بینش و منش اصحاب دانش پرداخت و گفت: منش اصحاب دانش به مثابه گروه‌های مرجع برای بسیاری نمونه و الگو تلقی می‌شود. پرهیز از حسد، مهربانی کردن و کینه نورزیدن، بخشش به مثابه راهبرد زیستن در روابط انسانی، بردباری و حلم، تواضع و فروتنی، دوری از تعصب، دانشجویی و نوگرایی در تمام مراحل زندگی، میهن و ارزش‌های فرهنگی آن را گرامی داشتن و علاقه به ایران و حفظ حیثیت ایران و ایرانی مفاهیمی است که موجب قدرت گرفتن بینش و منش می‌شود.

ذات مدیریت میرشکرایی عشق است

محمدرضا میری، مدیر انتشارات پیشین‌پژوه نیز در سخنان کوتاهی درباره میرشکرایی گفت: در طول دوران همکاری‌ام با استاد میرشکرایی به این باور رسیدم که ذات مدیریت میرشکرایی عشق به مردم شناسی و فرهنگ است. وی در پرونده نوروز دقت و ظرافت ویژه‌ای داشت و این تنها برآمده از عشق او به کارش است.

وی با اشاره به دوران ریاست میرشکرایی بر پژوهشکده مردم‌شناسی عنوان کرد: مهمترین اقدام او در این دوران، کاربردی کردن علوم بود. وی درهای پژوهشکده را گشود و ارتباط پژوهشکده با مردم را برقرار کرد. اما بازنشستگی فرصت پایان این کار را به او نداد. با این حال خوشحالم که پژوهشکده بار دیگر ارتباط خود را با این پژوهشگر فرهیخته برقرار کرد.

کار با میرشکرایی هم سهل است و هم صعب

شروین گودرزی، مترجم نشریه «هفت‌گنبد» درباره ویژگی‌های کار با میرشکرایی گفت، کار با میرشکرایی هم سهل است و هم صعب. سهل از آن جهت که دوستی با او به جهت روح و روان زلالش آسان است و صعب به دلیل دقت و ظرافتی که در کار دارد.

وی درباره سیاست‌های این نشریه نیز اظهار کرد: در نشریه «هفت‌گنبد» مقالات پژوهشگران به‌طور کامل و بدون کم و کاست چاپ می‌شود. علاوه بر این ما توجه ویژه‌ای به انتقال دانش، به‌ویژه دانشی که تولید ایرانی است، به دانشمندان خارج از کشور داریم.