به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)  در قم، به نقل از روابط عمومی مسجد مقدس جمکران، اولین نشست نقد علمی کتاب مهدوی با موضوع بررسی کتاب «تنها بر فراز» نوشته حجت الاسلام یحیی صالح نیا با حضور نویسنده، منتقدان و پژوهشگران و به همت واحد کتابخانه و اسناد این مکان مقدس در سالن جلسات مسجد مقدس جمکران برگزار شد.

در ابتدای این نشست نویسنده کتاب «تنها بر فراز» درباره ماهیت این کتاب گفت: کتاب ماهیت درسنامه‌ای دارد، بخشی از آن جمع آوری و بخش دیگرش تولیدی است و برای نگارش کتاب دو هدف وجود داشته؛ اول ایجاد زمنیه‌های پژوهش که از این‌رو در آخر هر درس سؤالاتی برای پژوهش ذکر شده و دوم جهت دهی نگاه علمی و منطقی به مباحث مهدویت.

یکسونگری به مباحث مهدویت نگاه کاریکاتوری است
حجت الاسلام صالح نیا افزود: در اکثر کتب مهدویت فقط به یک موضوع از موضوعات مهدوی پرداخته می شود که این نگاه کاریکاتوری به مباحث مهدویت است در صورتی که نگاه اصلی کتاب «تنها بر فراز» معرفت افزایی نسبت به تمام شئون مربوط به امام زمان(اروحنا فداه) است، از این‌رو حتی مبنای فصل بندی و نوع پرداخت به مطالب معرفت افزایی بوده است.

امام جمعه شهر کن عنوان کرد: هر چند غرب به مباحث مهدویت و منجی گرایی زیاد می پردازد اما اگر ما تمام مطالعاتمان حول نقد تفکر غرب سازماندهی کنیم کار بسیار غلطی است، بلکه نگاه صحیح به مطالعات مهدوی باید معرفتی و تربیتی باشد.

این مدرس درس خارج فقه حوزه علمیه تأکید کرد: مطالعات آسیب شناسی مهدویت اصیل نیست و حتی عنوان اشتباه است و بهتر است گفته شود آسیب شناسی جلسات و کتب مهدوی و حتی صرفا به فرق انحرافی پرداختن هم جفا به موضوع مهدویت است به همین دلیل در این کتاب خیلی به آسیب های حول موضوع مهدویت توجه نشده است.

نگاه سیاسی و حکومتی لازمه موفقیت فعالیت‌های فرهنگی است
نویسنده کتاب «تنها بر فراز» در ادامه گفت: برخی مباحث کتاب مثل زمینه‌سازی ظهور راهبردی هستند و در کنار این مباحث راهبردی موضوعات کاربردی مثل فصل انتظار نیز وجود دارد و ما معتقدیم تا نگاه حکومتی و سیاسی به مباحث نداشته باشیم، خیلی از فعالیت‌ها و مباحث فرهنگی به سرانجام صحیحی نخواهد رسید.

حجت الاسلام صالح نیا در پایان اظهار کرد: وقتی نیازی در جامعه وجود دارد و شما به آن جواب درستی ندهید دشمنان جواب غلط خواهند داد از این‌رو باید ما در فضای علمی از کارهای خلاقانه استقبال و حمایت کنیم.

استناد به منابع ضعیف و برخی مباحث ذوقی از جمله ضعف‌های کتاب «تنها بر فراز»
در ادامه این نشست حجت الاسلام اباذری در نقد کتاب «تنها بر فراز» گفت: سلامت کتاب از لحاظ اعتقادی، بیان و گفتار روان و عناوین متعدد و محتوای محدود که باعث جذابیت بیشتر کتاب شده از محسنات آن است.

وی در تشریح معایب کتاب اظهار کرد: درسنامه، خصوصا درسنامه پژوهشی تعریف خاصی دارد، از جمله خصوصیات درسنامه پژوهشی آن است که هر درس پایه درس بعدی باشد، هماهنگی بین درس‌ها، اتقان مطالب و معرفی منابع معتبر و مربوط به موضوع به مخاطب هم از دیگر خصوصیات درسنامه های پژوهشی است که در این کتاب زیاد رعایت نشده چرا که سیر مباحث علمی و منطقی نیست و درس‌ها ناهمگون و برخی بلند و برخی کوتاه است.

پژوهشگر مباحث مهدویت عنوان کرد: در این کتاب گاهی از امانتداری غفلت شده و منبع برخی مباحث ذکرنشده است، کتاب تحلیلی نیست بلکه گزارش محور است و به موضوعات، جامع الاطراف پرداخته نشده است.

وی استناد به منابع و روایات ضعیف، کاربردی نبودن و ذوقی بودن برخی مباحث و مطالب را از دیگر نقاط ضعف کتاب «تنها بر فراز» عنوان کرد و افزود: در درس اول مبانی اعتقادی مهدویت و عمدتا از آثار شهید مطهری بیان شده است که مبحث بسیار سنگینی است و به صورت کپی برداری شده از یکی از مقالاتی است که در این زمنیه نوشته شده است.

این مدرس بنیاد فرهنگی مهدی موعود در ادامه گفت: در درس دوم که درباره موضوع غیبت صحبت شده است، از یکی از مهم‌ترین مسائل این موضوع یعنی ولادت حضرت حجت(ارواحنا فداه) که مرز اختلاف شیعه با سایر ادیان در موضوع منجی است صحبتی به میان نیامده است.

حجت الاسلام اباذری اضافه کرد: در فصل مربوط به یاوران مهدوی مطالب ذکر شده باید کاربردی تر باشد و همچنین هفت گروه برای یاوران مهدوی بیان شده که مطلبی صرفا ذوقی و بدون پشتوانه علمی است.

در ادامه این جلسه حجت الاسلام اسلامیه هم درباره کتاب «تنها بر فراز» گفت: دو نوع ارزیابی وجود دارد؛ ارزیابی درونی یعنی هماهنگی و سیر مباحث، شیوه پردازش مطالب و استنادات و اسناد مطالب.

وی افزود: ارزیابی بیرونی نیز مبادی و مبانی فکری نویسنده و مطلب را بررسی می کند.

مهدویت مقوله تربیتی است و نه صرفا علمی
حجت الاسلام اسلامیه در توضیح مبانی فکری نویسنده گفت: ایشان می‌خواستند مباحث مهدویت را با رویکرد تربیتی و نه علمی به مخاطب القا کنند و مخاطب را تحریک وجودی کنند تا تلنگر پژوهشی به مخاطب زده شود، بنابراین درسنامه پژوهشی مناسب این کتاب نبوده چون ماهیت، فرم و شیوه پردازش مطالب در درسنامه پژوهشی با اصل خواسته و هدف نویسنده متفاوت است.

این کارشناس ارشد مهدویت در ادامه گفت: سه نوع رویکرد می‌توان به معارف دینی داشت؛ رویکرد طرح مبحث، نقض و نقد و بر این اساس می توان گفت رویکرد کتاب «تنها بر فراز» طرح و نقد مباحث مهدوی بوده است.

مدیر تولید و ارزیابی مرکز آینده سازان مقوله مهدویت را موضوعی تربیتی و نه علمی دانست و افزود: ساختار کتاب تربیتی با پیشتوانه های علمی با ساختار کتاب صرفا علمی متفاوت است و خواست مؤلف در تولید کتابی با رویکرد تربیتی در ترتیب فصول و بیان مطالب کتاب کمتر موفق بوده است.

وی عنوان کرد: نباید فصل خاص به مبانی اعتقادی اختصاص می‌یافت بلکه باید این مباحث در موضوعات کاربردی جاری و برای مخاطب بیان می‌شد، همچنین آسیب شناسی فرهنگ انتظار هم نباید به صورت اختصاصی بیان می‌شد بلکه می‌توانست در دل مطالب به آن پرداخته شود.

بیان اثباتی حرف صحیح بهترین راه پاسخگویی به شبهات و آسیب‌هاست
حجت الاسلام اسلامیه ادامه داد: ما باید با قدرت حرف و نظر خودمان را به صورت  اثباتی بیان کنیم که در دل اثبات حرف صحیحمان نقد و نقض آسیب‌ها هم مطرح خواهد شد.

این پژوهشگر مهدویت ضعیف بودن استنادات و ذوقی بودن برخی مطالب را از جمله ضعف‌های کتاب عنوان کرد و گفت: این کتاب تخصصی نیست بلکه اختصاصی و ویژه مدرسین مباحث مهدویت در مدارس راهنمایی و دبیرستان نوشته شده بنابراین برخی کاستی های مطالب باید توسط  مربیان و مدرسین در تدریس رفع شود.

حجت الاسلام اسلامیه در پایان یادآور شد: مهدویت مقوله بسیار مشکلی است چون می‌خواهیم از منظر الفاط عینیتی را ترسیم کنیم و یکی از توفیقات کتاب آن است که سعی شده نگاه ناب و به دور از تأثیرپذیری از هنجارها و واقعیت های اجتماعی در بیان روایت ها داشته باشد.

در پایان این جلسه نیز حجت الاسلام یحیی صالح نیا در توضیح تکمیلی درباره کتاب «تنها بر فراز» گفت: از آنجا که به اعتقاد ما موضوع مهدویت فطری است، رویکرد کتاب را نه اثباتی و علمی بلکه تربیتی انتخاب کردیم که این موضوع در مقدمه کتاب نیز ذکر شده است.

وی افزود: نگاه صرفا علمی و جزئی نگر به موضوع مهدویت موجب دوری از واقعیات و نیازهای اجتماعی میشود، اما بی تردید در چاپ جدید کتاب بسیاری از اشکالات و نقدهایی را که به کتاب وجود دارد رفع خواهیم کرد.