خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)- نام وی محمد، نام پدرش زکریا و کنیه‌اش ابوبکر است. مورخان شرقی در کتاب‌هایشان او را محمد بن زکریای رازی خوانده‌اند اما اروپائیان و مورخان غربی از او به نام‌های رازس Rhazes و رازی Al-Razi در کتاب‌های خود یاد کرده‌اند. به گفته ابوریحان بیرونی، وی در شعبان سال ۲۵۱ هجری (۸۶۵ میلادی) در ری متولد شد و دوران کودکی و نوجوانی و جوانی‌اش دراین شهر گذشت.
از رازی، پزشک و طبیعت‌شناس بزرگ ایرانی به‌عنوان پدر علم شیمی یاد کرده‌اند، چراکه دانش کیمیایی کهن را به علم شیمی نوین دگرگون کرد. وی مکتب جدیدی در علم کیمیا تاسیس کرد که آن‌را می‌توان مکتب کیمیای تجربی و علمی نامید. «ژولیوس روسکا» دانشمند برجسته، رازی را پدر شیمی علمی و بانی مکتب جدیدی در علم دانسته است. این لقب را پیش از این به دانشمند فرانسوی «لاوازیه» داده بودند.
این دانشمند بزرگ توانست در علم شیمی مواد شیمیایی از جمله الکل و اسید سولفوریک (زیت الزاج) را کشف کند. رازی در علوم طبیعی و از جمله فیزیک تبحر داشت. ابوریحان بیرونی و عمر خیام نیشابوری، بررسی‌ها و پژوهش‌های خود را در زمینه‌هایی چون چگال سنجی زر و سیم، مرهون دانش رازی هستند. وی در علوم فیزیولوژی و کالبدشکافی، جانورشناسی، گیاه شناسی، کانی‌شناسی، زمین شناسی، هواشناسی و نورشناسی نیز دستی بر آتش داشت.
آثاری درخشان به قلم یکی از مفاخر ایران‌زمین
در مورد آثار رازی در لغت‌نامه دهخدا آمده است: «ابن‌الندیم در کتاب «الفهرست» خود تعداد آثار رازی را یکصد و شصت و هفت و ابوریحان بیرونی در کتاب «فهرست کتب رازی» یکصد و هشتاد و چهار دانسته‌اند. کتاب‌های رازی برحسب فهرست بیرونی بدین ترتیب تقسیم موضوعی می‌شود: ۵۶ کتاب در طب، ۳۳ کتاب در طبیعیات، ۷ کتاب در منطق، ۱۰ کتاب در ریاضیات و نجوم، ۷ کتاب در تفسیر و تلخیص و اختصار کتب فلسفی یا طبی دیگران،۱۷ کتاب در علوم فلسفی و تخمینی، ۶ کتاب در در مافوق الطبیعه، ۱۴ کتاب در الهیات، ۲۲ کتاب در کیمیا، ۲ کتاب در کفریات، ۱۰ کتاب در فنون مختلف که جمعا بالغ بر یکصد وهشتاد وچهار مجلد می‌شود و ابن اصیبعه در «عیون الانباء فی طبقات الاطباء» دویست و سی و هشت کتاب از برای رازی برمی‌شمارد.»
محمود نجم‌آبادی، مدرس دانشگاه تهران، کتابی با عنوان «مولفات و مصنفات ابوبکر محمدبن زکریای رازی» نوشته که در سال ۱۳۳۹ از سوی انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسیده است. در این کتاب فهرست‌های ارائه شده از سوی «ابن الندیم»، «ابوریحان بیرونی»، «قفطی» و «ابن اصیبعه» با یک‌دیگر تطبیق داده شده و در مجموع 271 عنوان کتاب و رساله و مقاله فهرست شده است.
«الحاوی» اثری ماندگار بر تارک علم پزشکی
کتاب «الحاوی» یک دانشنامه پزشکی است که مهم‌ترین و پرحجم‌ترین تالیف رازی به‌شمار می‌آید. این اثر به نام‌های «جامع الکبیر»، «المعادی» و «الجامع الحاضر لصناعه الطب» نیز شناخته می‌شود. بیست مجلد نفیس آن با چاپ حیدرآباد هندوستان، در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است.
این کتاب ۱۵ سال وقت رازی را گرفت و خود او می‌گوید که سوی چشمش را نیز با خود برد. برگردان لاتین این کتاب در واتیکان ۱۵ جلد است. «الحاوی» رازی به همراه کتاب «قانون» ابن سینا، مهم‌ترین کتاب پزشکی اروپا تا نزدیک سده بیستم میلادی بوده است.
این کتاب یک دوره کامل دانش پزشکی تا روزگار رازی است که نویسنده در آن گفته‌ها و دیدگاه‌های دیگر پزشکان را نگاشته و همراه با شرح بیماری‌ها درباره آن‌ها اظهارنظر کرده است. الحاوی شامل تجارب شخصی و بالینی رازی در مدت طبابت در بغداد و ری است.
در این اثر از تمامی شاخه‌های طب و اصول درمان و بهداشت و بیماری‌شناسی و داروشناسی بحث شده است. «ابن ابی اصیبعه» در کتاب خود نوشته: «کتاب الحاوی از مهم‌ترین و بزرگترین کتب طب است، به جهت آن‌که در آن جمیع امراض و درمان بیماری‌ها چه از متقدمین و چه از متاخرین تا زمان رازی را شامل است و در آن هر موضوعی را که از گوینده‌ای نقل کرده، نامش را ذکر کرده است.»
بزرگانی که در مکتب رازی شاگردی کردند
یکی از هنرهای رازی روش تدریس او در زمینه پزشکی است. روش رازی از بسیاری نظرها انطباق غیرقابل انکاری با روش‌های مدرن دارد. ابن‌الندیم در کتاب «الفهرست» درباره روش تدریس رازی می‌نویسد: «رازی هنگامی‌که به مجلس درس درآید، شاگردانش زیر دست او می‌نشینند و شاگردان شاگردانش پایین‌تر ازآن‌ها جای گیرند، سپس سایر شاگردان قرار دارند. هرگاه حاجت‌مندی به آن مجلس آید، به اولین نفری که برخورد کند حاجتش را در میان گذارد، اگر شنونده در آن زمینه چیزی بداند و اگر معلوماتی نداشت، به دیگران روی آورد و اگر از آن‌ها نیز جوابی به دست نیاورد، خود رازی به سخن درآید و جوابش را می‌دهد.»
از مشهورترین شاگردان رازی می‌توان از «یحیی بن عدی»، «ابوالقاسم مقانعی»، «ابن قارن رازی»، «ابوغانم طبیب»، «یوسف بن یعقوب»، «محمدبن یونس» و «ابوالحسن طبری» نام برد.
نظر شما