به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، حسن حضرتی در مراسم رونمایی و نقد و بررسی کتاب «مجموعه مقالات همایش تاریخ و همکاری‌های میان رشته‌ای» اظهار کرد: در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای با نگاهی به وضعیت ایران و تاریخ‌شناسی و تاریخ‌ورزی آن باید سخن گفت. با وضعیت فعلی ایران اگر بخواهیم در این حوزه به سوی مطالعات میان‌رشته‌ای برویم به هیچ وجه موفق نخواهیم بود.
این استاد تاریخ دانشگاه تهران با طرح این سوال که نتایج چنین مطالعاتی بدون توجه به وضعیت تاریخ‌نگاری ایران چه خواهد بود؟، افزود: حاصل این امر مثبت یا منفی، نگران کننده است. در جهان امروز با پرسش‌های جدیدی روبه‌رو هستیم که دانش‌های قدیم پاسخگوی آن‌ها نیستند. باید میان علوم مختلف ازدواج صورت بگیرد تا بتوان پاسخ این پرسش‌ها را بدهیم. مسایلی چون جهانی شدن و هویت از اتفاق‌هایی است که جهان را به این سمت سوق می‌دهند اما در کشور ما این مسایل چگونه دیده می‌شود و چه مواجهه‌ای با این امر اتفاق می‌افتد؟
تعریف مشخصی از تاریخ نداریم!
وی با اشاره به مشکلاتی که در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای در ایران وجود دارد، بیان کرد: به‌عنوان یک تاریخ‌شناس در دپارتمان تاریخ با رویکرد مناسبی مواجه نیستیم و بدون اینکه پا به مطالعات و همکاری‌های میان‌رشته‌ای بگذاریم در درون خودمان مشکل داریم. دکتر رحمانیان در پژوهشکده تاریخ اسلام کار ارزشمندی را انجام می‌دهد و تامل در حوزه‌هایی که تا به حال به آن‌ها اندیشیده نشده برای اهل تاریخ بی‌سابقه بوده است اما مساله این‌جاست که در حوزه تاریخ این مسایل را نپذیرفته‌ایم. در میان اهل تاریخ هنوز نمی‌توان گفت‌وگویی درباره تعریف تاریخ داشته باشیم و چنین بحث‌های پایه‌ای و مهم مغفول مانده است.
حضرتی با بیان اینکه وقتی چالش‌های علمی در حوزه تاریخ میان استادان این حوزه وجود دارد، چطور می‌توان وارد گفت‌وگو با دیگر حوزه‌ها شد؟، گفت: بدون حل مشکلات حوزه تاریخ وارد گفت‌وگو با دیگر حوزه‌ها شدن، نتیجه‌ای اسفناک و فاجعه‌بار خواهد داشت. در دپارتمان‌ها و در حوزه مطالعه تاریخ، نیازمند روش‌شناسی و پژوهش برپایه روش هستیم در حالی که در بررسی پایان‌نامه‌های بسیاری که در این حوزه نوشته شده‌اند، می‌بینیم که همچنان از روش توصیفی ـ تحلیلی استفاده شده است در حالی‌که دانشجوی تاریخ حتی این روش را نمی‌شناسد. آشفتگی در حوزه تاریخ و نزد استادان این حوزه امری است که حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای را نیز دچار مشکل خواهد کرد.
مطالعات بین‌رشته‌ای مرزهای سنتی را از بین می‌برد
حسین مصباحیان نیز در این نشست با بیان اینکه سه مساله اساسی درباره مطالعات بین‌رشته‌ای وجود دارد، اظهار کرد: نخست باید بدانیم مطالعات بین‌رشته‌ای چیست؟ و پس از آن به تفکیک آن‌ها بپردازیم. از سوی دیگر تاریخچه مطالعات بین‌رشته‌ای را بررسی کنیم. مطالعات چندرشته‌ای به این مفهوم است که چند رشته مشخص مانند تاریخ، علوم اجتماعی و فلسفه بر اساس متد و تعاریف بر یک موضوع خاص احاطه داشته و به رشته‌های دیگری ورود ندارند. در مطالعات بین‌رشته‌ای، مرزهای سنتی بین رشته‌ها فرو می‌ریزد، مسایل آن‌ها ادغام می‌شود و در قالب رشته جدید یا این‌همانی‌های خود با رشته‌های دیگر ارتباط پیدا می‌کنند.
این استاد فلسفه دانشگاه تهران افزود: در مطالعات بین‌رشته‌ای تاریخ، فلسفه و هنر حوزه‌های سنتی هستند اما مضمون مطالعات بین‌رشته‌ای در سال 1944 میلادی در دانشگاه میشیگان در دپارتمان کالج هنر و علوم ایجاد شد تا بخشی از مسایل مربوط به علوم اجتماعی را به دلیل اینکه بر وقایع جنگ تاثیرگذار بودند، بررسی کنند. به مرور در دهه‌های 70 و 80 بخش مطالعات چندرشته‌ای در 818 دانشگاه جهان، دانشجویان را در مقاطع مختلف تربیت می‌کنند.
باید بین رشته‌ها جنگ شود!
وی با اشاره به موضوع‌های مطالعات بین‌رشته‌ای بیان کرد: کلیت مسایل در چارچوب رشته تخصصی خاصی قابل بررسی نیست. حتی پس از ماجرای 11 سپتامبر 2001، جرم نیز به مطالعات بین‌رشته‌ای سپرده شد، در حالی‌که تا پیش از آن مربوط به حوزه حقوق بود اما در مطالعات میان‌رشته‌ای جرم مساله‌ای مربوط به حوزه‌هایی چون فرهنگ، اقتصاد و نژاد به‌شمار می‌آید.
مصباحیان در پایان سخنانش گفت: از نظر ساخت‌گشایی نیز واژه Inter (میان) از سه منظر قابل ارجاع است. نخست ارجاع به آن‌چه در فضای جدال و نزاع وجود دارد و ارجاع دوم، ادغام بصیرت‌هاست. گسترش معرفت شناخت و محدود نبودن به هیچ حوزه دانشی نیز نتیجه ارجاع سوم به واژه میان در اصطلاح میان‌رشته‌ای به‌شمار می‌آید. باید جنگ بینِ رشته‌ها رخ بدهد تا تاریخدان بداند تاریخ چیست و فیلسوف معنا و مفهوم فلسفه را متوجه شود. در واقع آن‌چه منطق نزاع میان رشته‌هاست، باعث صلح در آن‌ها خواهد شد.
مطالعات میان‌رشته‌ای واقعیتی غیرقابل انکار است
داریوش رحمانیان نیز در این نشست با بیان اینکه این کتاب به همت گروه میان‌رشته‌ای پژوهشکده تاریخ اسلام تهیه و تدوین شده است، اظهار کرد: از زمان هرودوت که وی را پدر وقایع‌نگاری تاریخ می‌دانند، تاریخ بنابر عرف به عنوان معرفت قدیمی شناخته می‌شد. در عصر جدید این معارف رشته و تخصص شده است. استاد باستانی‌پاریزی معتقد است که بخش عمده تاریخ، حدس است و باقی تعصب که اگر فردی اقیانوس‌العلما باشد نیز نمی‌تواند به عمق جریان‌ها پی ببرد. در عصر جدید، علم تخصصی شده اما رشته تاریخ نیاز به برنامه درسی و تخصص‌گرایی دارد.
این استاد تاریخ دانشگاه تهران با بیان اینکه رشته‌های علوم انسانی را نمی‌توان مرزبندی کرد، گفت: جهان تاریخی انسان را نمی‌شود با مرزبندی مشخص کرد. به طور مثال اگر در تاریخ موضوعی اقتصادی مطرح شود، مساله‌ای چندوجهی است و بسیاری حوزه‌های دیگر نیز در تاریخ گره خورده‌اند. در تعریف‌هایی که از ماهیت تاریخ شده است، شک و شبهه وجود دارد با این حال ادعا می‌کنم مطالعات میان‌رشته‌ای واقعیتی غیرقابل انکار است.
نشست رونمایی و نقد و بررسی کتاب «مجموعه مقالات همایش تاریخ و همکاری‌های میان رشته‌ای» که چهارشنبه (هفتم اسفندماه) در تالار کمال دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران برگزار شد با پرسش و پاسخ از سوی حاضران به پایان رسید.
پنجشنبه ۸ اسفند ۱۳۹۲ - ۰۰:۰۰
حسن حضرتی، استاد تاریخ دانشگاه تهران معتقد است که تاریخ در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای دچار مشکل خواهد بود چرا که به تعاریف اولیه و روش‌شناسی بی‌توجهی می‌شود و استادان دچار آشفتگی هستند به همین دلیل ورود به این مطالعات وضعیت فاجعه‌باری ایجاد می‌کند.
نظر شما