خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-محمدباقر شمسی‌پور: برگ‌های تاریخ یکان یکان ورق می‌خورد و با شتابی همسان و در تکراری همچنان، ربیع‌الاول اسلامی با آغاز سال نو مسیحی تقارن و پیوندی معنادار می‌یابد. پیوند و ارتباطی که شاید تعبیر "شجره طیبه" و اصالت و تثبیت آن در خصوص "کلمه طیبه" را که همانا "روح" و "جان" اعتقاد و ایمان الهی است، بسزا و شایسته می‌نماید. 

حقیقت این است که در این سرزمین اهورایی، سده‌ها و هزاره‌ها مردمانی هم‌کیش و غیر هم‌کیش- صرف نظر از تفاوت‌های دیدگاهی و عقیدتی و به رغم بدسگالان ناخوش‌اندیشه- چون عضوی از خانواده بزرگ ایران و هم‌راه و هم‌دوش و هم‌پیمای دیگر اعضای این نژادگان پاک، در راه حفظ ارزش‌ها و آمال ملی و صیانت از تمامیت ارضی این سرزمین دیرسال کوشیده‌اند و هنوز هم روانیِ خون آریایی در رگانشان، آنان را بر سر غیرت و تعصب و پایمردی ایرانی ثابت‌قدم می‌دارد تا هماره تاریخ. 

سال‌ها از پایان یورشی که بدخواهان بر ملت صلح‌جوی ما آوردند و "جنگ تحمیلی 8ساله عراق" نام گرفت، گذشته است. اکنون مرزها آرام گرفته‌اند و میهن کمابیش سامان یافته است. هرچند سرمایه‌هایی بازنیافتنی- چه مادّی و چه معنوی- در این سال‌ها تقدیم حفظ آرمان‌ها و خاک گلگون وطن شد و جسم و جان‌هایی در دفاعی مقدس و مظلومانه- عنان از کف داده- از کنگره‌های بلند عرش فراتر گذشتند و امکان دیدار یار را یافتند؛ معراجی که حد اعلایش را پیامبر بزرگ اسلام (صلی‌الله علیه و آله و سلّم) تجربه کرد و عیسای ناصری(علیه‌السلام) در درجات عالی‌اش قرار یافته است، تا بر اساس باورهای همه عدالت‌جویان راستین، روزی خدایی، همراه با منجی موعود همه ادیان به میان پیروان خود تنها نه، که به میان انسان‌ها بازگشت کند و عید واقعی خلقت فرارسد. اما آثار این حادثه سترگ و خاطرات آن اهرمن‌صفتی‌ها تا دنیا باقی است، از حافظه ملی ما زدوده نخواهد شد و رنگ نخواهد باخت. 

در آن سال‌های بی‌بازگشت اما، آنچه از نظر نباید دور داشت همراهی و آمادگی همه ملت برای حضور در عرصه‌های مختلف دفاع از کیان ملی و مرزهای مقدس جغرافیایی است. در آن برهه‌های خون و حماسه و میدان‌های غیرت و شرف و صحنه‌های ایثار و فداکاری، هم‌کوشی هم‌میهنان غیر مسلمان در کنار اکثریت رزمندگان مسلمان غرورانگیز و افتخارآمیز بود؛ جنگاورانی از اقلیت‌های ارمنی، آشوری، کلیمی و زردشتی که هم در خطوط مقدم سینه سپر کرده و گردن‌افراشته و استوار می‌رزمیدند و هم در رده‌های پشتیبانی و مراکز پشت جبهه کمک‌کار و یاور مرزبانان این سرزمین در هوا و زمین و دریا بودند. 

احساس دِین و ایفای مسوولیت تک تک اینان، باشکوه و تحسین‌برانگیز است و حضورشان ستودنی و سهمشان در پاسداری از ایران سرفراز انکارناشدنی. 

در این میان ارامنه ایران نیز چون دیگر اقلیت‌ها، در برهه جنگ تحمیلی عراق علیه ملت آزاده ایران، نجیبانه و با کمال فروتنی شادمانی‌های معمولشان در آیین‎‌ها و جشن‌های ملی- مذهبی خود چون ژانویه و کریسمس و...را، نه به اکراه و اجبار که به خواست خود، در پاسداشت خون پاک شهدای میهن برگزار نکردند و در برابر پیکر پاک این راست‌قامتان تاریخ که بخشی نیز از هم‌کیشان خودشان بودند، زانو زدند، کلاه از سر برگرفتند و ادای احترام کردند. 

در آستانه سال نو مسیحی به تمام شهدا و ایثارگران مدافع امنیت و تمامیت ارضی ایران از هر دین و آیینی درود می‌فرستیم و با آرزوی سالی توام با تندرستی و رفاه و آرامش، دو کتاب را که به مثابه پر کاهی است از خرمن خرمن هم‌داستانی بی‌منت و همسرایی پربهای ارامنه ایران در حفظ ارکان و مرزهای پاک این قطعه از خاک خدا خدمتتان معرفی می‌کنیم. 

«جنگ تحمیلی 8ساله و ارامنه ایران» تالیف و تدوین نورهایر شاه‌نظریان و ترجمه گارون سارکیسیان در 10 فصل و پیش‌فصلی مشتمل بر 11 عنوان در 310 صفحه مصور و مستند به اسناد مرتبط، از سوی بنیاد انتشاراتی خلیفه‌گری ارامنه تهران منتشر شده است. از فحوای مقدمات کتاب چنین بر می‌آید که محتوای اثر مجموعه خاطرات، یادداشت‌ها، پژوهش‌ها، تصاویر و اسناد مرحوم اسکندر اسکندریان را در خود جای داده است.
فصل اول؛ جنگ تحمیلی، مشارکت و نقش‌آفرینی ارامنه ایران نام گرفته است. در فصل دوم هیات اجرایی ارامنه معرفی شده اند. فصل سوم تشکیل "ستاد کمک‌رسانی شورای خلیفه‌گری ارامنه تهران" را توضیح داده است. در فصل چهارم برنامه‌ریزی فعالیت‌ها و اقدامات عملی آمده است. فصل پنجم اعزام متخصصان، صنعت‌گران، اشخاص کارآمد و کارگر به جبهه‌های جنگ نام دارد. فصل ششم برنامه‌های اجراشده توسط خلیفه‌گری ارامنه اصفهان و جنوب را برشمرده است. فصل هفتم نقش نمایندگان ارمنی مجلس شورای اسلامی در دوران جنگ تحمیلی را ترسیم کرده است. در فصل هشتم مخاطبان با فعالیت‌های دیگر ارامنه در ارتباط با وضعیت جنگی آشنا می‌شوند. فصل نهم اختصاص دارد به ایرانیان ارمنی که به افتخار شهادت نایل شده‌اند و فصل پایانی پیام‌ها و اطلاعیه‌ها و بازدیدها و سخنرانی‎ها و...را در بر گرفته است. 

کتاب «گل مریم» اثر دیگری است که  با نثری شیوا و رسا زندگی‌نامه شهدای ارمنی و نقش اقلیت‌های مذهبی و ارامنه ایران در حماسه هشت سال دفاع مقدس را بررسی کرده است. آرمان بوداغیانس مؤلف کتاب و مدیر مؤسسه مطالعات ارمنی‌شناسی در ایران، در مقدمه این کتاب آورده است: 

«حضور ایرانیان ارمنی در دوران انقلاب اسلامی و سپس جنگ تحمیلی، به نوعی حیرت کشورهای جهانی را برانگیخته بود. مگر نه این که جنگ تحمیلی، جنگ اسلام علیه کفر بود، پس شور مسیحیان و روحیه دفاعی آنان از کجا سرچشمه گرفته بود؟ 

بی‌تردید شخصیت والای حضرت امام خمینی(ره) به عنوان رهبر سیاسی ایرانیان غیر مسلمان، تأثیر غیر قابل توصیفی بر قلب و مغز همه گذارده بود؛ به گونه‌ای که مسیحیان ایران و در این میان ارامنه، عزم خود را برای دفاع از ایران جزم نموده و با مسلمانان همراه شدند.» 

وی این کتاب را با بررسی اجمالی پیشینه نظامی ارمنیان در حوزه تمدنی مادی، ارمنی و پارسی آغاز کرده است.

وی همچنین در این کتاب به وضعیت ارامنه در دوران هخامنشیان، سلوکیان، اشکانیان و ساسانیان پرداخته است. از دیگر بخش‌های این کتاب می‌توان به روابط اجتماعی و اقتصادی ارمنستان در قرن 16میلادی، ایران در قرن بیستم و ارامنه در انقلاب مشروطیت، ارامنه در فاصله جنگ جهانی اول و دوم جهانی و پس از آن تا انقلاب اسلامی، ارامنه در کشورهای عربی و اسلامی اشاره کرد. 

در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «وجود فرهنگ شهادت از دیدگاه مسیحیت ناب و تأثیر بی‌چون و چرای آن در روحیات قومی ارامنه زمینه را برای قیام آنان و همراهی‌شان با مردم مسلمان ایران آماده کرده بود. سخنان قصار «نعیشه» مورخ روحانی ارمنی قرن پنجم میلادی، به خوبی در حافظه تاریخی ارامنه نقش بسته است، آنجا که می‌گوید:"مرگ آگاهانه، ابدیت است و مرگ ناآگاهانه، موت".» 

مولف کتاب «گل مریم» همچنین به شهدای نظامی ارمنی در دفاع مقدس، شهدای غیرنظامی ارمنی در دفاع مقدس، سربازان مفقودالاثر ارمنی در دفاع مقدس، جانبازان غیرنظامی ارمنی در دفاع مقدس اشاره کرده و به تفصیل در کتاب آورده است. 

کتاب گل مریم را نشر حیات با همکاری انتشارات صریر وابسته به بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس در 864 صفحه با قیمت 60.000 ریال چاپ و منتشر کرده است.

یاد همه شهدا و بزرگان ارمنی هم‌عصر را که از میان ما رفته‌اند گرامی می‌داریم و به روان پاک " اسقف آرداک مانوکیان" رهبر فقید ارامنه تهران درود می‌فرستیم و برای همه پاک‌دینان این سرزمین به‌ویژه ارامنه نجیب و خلیفه بزرگوارشان عالیجناب "اسقفِ اعظم سبوه سرکیسیان" بهروزی، سلامت و سرافرازی آرزومندیم.