به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، دومین نشست از سلسله نشست‌های تخصصی «تاریخ هنر ایران» با موضوع «گل‌نبشته‌های تخت جمشید» با حضور استاد عبدالمجید ارفعی، متخصص زبان‌های باستانی اکدی و ایلامی و احسان (اسماعیل) یغمایی، کارشناس ارشد باستانشناسی و نویسنده کتاب «اشاراتی به امامزاده‌های تهران، ری و شمیران» دوشنبه (11 آذرماه) در فرهنگستان هنر برگزار شد.

ارفعی در ابتدای نشست به آغاز نگارش و پیدایش خط اشاره کرد و گفت: با شهرنشین شدن انسان‌ها و پیدایش شغل‌های گوناگون در جامعه، انسان‌ها نیازمند نگهداری از حساب درآمدها، هزینه‌ها و داد و ستدهایشان شدند. این نیاز را در ابتدا با ساختن مهره‌هایی به شکل‌های گوناگون و نگهداری آن‌ها در توپک‌های گلی مُهر شده، برطرف می‌کردند. در طول زمان با نقش این شکل‌ها بر گِل و افزودن شکل‌هایی که از طبیعت الهام گرفته بودند، شروع به نوشتن کردند. 

وی ادامه داد: در آغاز نوشتن، نخست با به تصویر کشیدن آن‌چه در محیط زندگی خود داشتند، به بیان آن‌چه می‌خواستند بگویند و یا انجام دهند، پرداختند. پس از گذشت چند سده، با استفاده از معانی و هجاهایی که از اشیای ملموس در محیط زیست‌شان بود، آغاز به نوشتن واژه‌ها و نام‌ها کردند. در مرحله بعد دستور زبان را به همان شیوه در نگارش‌های خود به کار بردند و خطی برای نوشتن هر موضوعی به‌وجود آمد. 

این زبان‌شناس در ادامه به موضوع کشف گل‌نبشته‌های تخت جمشید پرداخت و عنوان کرد: این گل‌نبشته‌ها در سال‌های 1312 و 1313 در دو اتاق باروی شرقی تخت جمشید توسط هرتسفلد کشف شد و با موافقت دولت وقت برای رمزگشایی به دانشگاه شیکاگو رفت. کارشناسان موسسه شرق‌شناسی این دانشگاه خواندن این گل‌نبشته‌ها را آغاز کردند و توانستند زبان آن‌ها را رمزگشایی کنند و متوجه شدند برخلاف آن‌چه تا آن زمان تصور می‌کردند، این گل‌نبشته‌ها نه به دوره خشایارشاه که به دوره داریوش کبیر تعلق دارند و این مساله کشف بزرگی بود. 

وی تاکید کرد: بعد از ریچارد هَلِک از مشهورترین استادان خط و زبان ایلامی خواندن این گل‌نبشته‌ها متوقف شد. اگر 10 سال پیش این الواح به کشور باز می‌گشتند و مشکلات حقوقی آن‌ها برطرف می‌شد، می‌توانستیم تعداد زیادی از آن‌ها را مطالعه و بررسی کنیم و نتایج آن‌ها را در قالب کتاب به‌چاپ برسانیم.

نویسنده کتاب «فرمان کورش بزرگ» با بیان این‌که گل‌نبشته‌های تخت‌جمشید در دو گروه جای می‌گیرند، عنوان کرد: این گل‌نبشته‌ها دو گروه هستند، سندهای مالی ایالت فارس در سال‌های سیزدهم تا بیست و هشتم حکومت داریوش کبیر و از سال سی‌ام داریوش بزرگ تا سال هفتم اردشیر یکم. 

وی که کتاب «گل نبشته‌های باروی تخت جمشید» را تدوین کرده‌است، در ادامه افزود: گروه نخست دربردارنده بسیاری از موضوع‌های مالی است که یک اداره مالی در آن زمان با آن مسایل درارتباط بوده‌است و گروه دوم تنها به دستور برای پرداخت دستمزد کارگران و آن‌چه انجام شده‌است، می‌پردازد. 

این متخصص زبان اکدی سپس به محتوای این گل‌نبشته‌ها اشاره کرد و گفت: همه این اسناد اداری و مالی هستند و موضوع‌هایی مانند جابجایی و دریافت کالا، دستمزد کارگران و کارکنان سلطنتی، هزینه‌های سفر گروه‌های کاری که از شوش به تخت جمشید می‌آمدند و همچنین مالیات را در بر می‌گیرند. 

ارفعی ادامه داد: بسیاری از این گل‌نبشته‌ها یک تا چهار نقش مهر را دربردارند. این نقش مهرها متعلق به مسوولان مرتبط با متن گل‌نبشته‌ها هستند. شاید این نقش مهرها نشان‌دهنده پندارهای مردم و مسوولان آن زمان نباشند، اما از لحاظ هنری بسیار زیبا و حاصل دست هنرمندان چیره‌دست اما گمنام هستند. بیشتر این مهرها، استوانه‌ای هستند که با گرداندن آن بر گِل، نقش مهر می‌گذاشتند البته تعدادی مهر مسطح نیز در این میان وجود دارد. 

این مترجم زبان‌های باستانی درباره اهمیت این مهرها اظهار کرد: با کمک این مهرها می‌توانیم حدود شهرهای زمان هخامنشیان را شناسایی و مکان آن‌ها را بر نقشه‌های جغرافیایی تعیین کنیم. در حقیقت من یک زبان‌شناس هستم و روی متون کار می‌کنم و درباره هنر اطلاعات زیادی ندارم اما با استفاده از تصاویر این مهرها توانستم محل کتیبه‌ها را شناسایی کنم و به همین دلیل برای من حایز اهمیت بسیاری هستند. 

ارفعی در ادامه به کتاب «گل‌نبشته‌های تخت جمشید» اشاره کرد و گفت: چهار جلد کتابی که قرار است به چاپ برسد، ترجمه 12 گروه نخست را که شامل 647 گل‌نبشته است دربر می‌گیرد. در واقع دوهزار و پانصد و هشتاد و شش کتیبه از کتیبه‌های کشف شده در باروی شرقی تخت جمشید را که ریچارد هَلِک آن‌ها را ترجمه کرده است در چهار جلد به دو زبان فارسی و انگلیسی برگردانده‌ام. این نوشته‌ها شامل اطلاعات و اسناد اداری و مالی دوره داریوش کبیر است. امیدوارم بتوانم کار بر روی گروه‌های بعدی را هم به پایان برسانم.

احسان (اسماعیل) یغمایی نیز در این نشست به معرفی و بررسی چند اثر هنری متعلق به دوره هخامنشی و چند سده پیش از آن پرداخت و گفت: موسسه فرهنگی موزه‌های بنیاد برخاسته از نخستین نهادهای انقلابی است. در این موسسه اشیای هنری رژیم گذشته نگهداری می‌شود و به‌غیر از چند موزه که بازدید از آن‌ها برای عموم آزاد است، مابقی اشیا در انبارهایی نگهداری می‌شوند که دسترسی به آن‌ها برای همگان امکان‌پذیر نیست. این اشیا شامل ظروف، گلدان، ریتون و ظروفی از این دست هستند.

در پایان این مراسم، ندا اخوان اقدم، دبیر علمی نشست با اهدای هدایایی از عبدالمجید ارفعی و احسان (اسماعیل) یغمایی قدردانی کرد.