به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از ستاد خبری سرای اهل قلم بیست و پنجمین نمایشگاه بين المللي کتاب تهران، نشست «چالش‌های روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» با حضور مهران بهروزفغانی و سیدعلی کاشفی‌خوانساری برگزار شد. هدایت بحث و گفت‌وگوهای این برنامه را مهدي محب‌علی برعهده داشت.

در ابتدای این نشست، کاشفی تاریخچه‌ای از مطبوعات کودک و نوجوان بیان کرد و انتشار نخستین نشریه کودک و نوجوان را مربوط به دوره قاجار دانست. او درباره قالب‌های مطبوعاتی معمول در نشریات کودک و نوجوان کشور توضیح داد: در یک نشریه از قالب‌های مطبوعاتی گوناگوني استفاده می‌شود اما در مطبوعات کودک و نوجوان کشورمان عمدتاً از قالب شعر و قصه استفاده شده است. البته اینطور هم نیست که از قالب‌های مطبوعاتی مانند خبر، نقد، تحلیل و مانند آن ردپایی در نشریات نبینیم.

در بخش بعدی این نشست، بهروزفغانی درباره تکنیک‌های روزنامه‌نگاری در حوزه کودک و نوجوان اظهار کرد: تکنیک‌های روزنامه‌نگاری برای بزرگسال و کودک و نوجوان با یکدیگر تفاوت دارند اما جای بحث درباره آن در یک کارگاه آموزشی است و فرصت این جلسه برای بیان این تفاوت‌ها کافی نیست.

این روزنامه‌نگار یکی از آفت‌های روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان را ورود داستان‌نویسان به این حوزه عنوان کرد و گفت: ما به جای اینکه متخصصانی را تربیت کنیم، کسانی را برای آموزش به خارج از کشور بفرستیم یا از آنجا افرادی را برای تدریس به کشورمان بیاوریم، داستان‌نویسان را به حوزه کار مطبوعات کودک و نوجوان وارد کردیم و صفحات روزنامه‌ها را به داستان کوتاه و بلند، شعر، لطیفه، سرگرمی و نهایتاً سرمقاله‌ای که بیشتر شخصی بود تا اجتماعی اختصاص دادیم. امروزه ما نیازمند نرم‌افزار محتوا و تفکر روزنامه‌نگاری برای مطبوعات کودک و نوجوان هستیم و باید در کنار تکنیک‌ها، تاکتیک‌هایی نیز برای این عرصه داشته باشیم.

کاشفی بخش بعدی بحث در نشست «چالش‌های روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» را پی گرفت و گفت: وقتی از مطبوعات کودک و نوجوان صحبت می‌کنیم باید برخی از پیش‌فرض‌ها را کنار بگذاریم؛ به عنوان مثال نباید بگوییم من چون روزنامه‌نگارم، چون در دانشگاه روزنامه‌نگاری خوانده‌ام و چون به من یاد داده‌اند رسانه باید شامل چنین قسمت‌هایی باشد، من هم دانسته‌هایم را در مطبوعات کودک و  نوجوان اجرایی می‌کنم. مطبوعات کودک و نوجوان باید با توجه به سلیقه و خواست مخاطب شکل یابد.

وی انتشار نشریات کاملاً سیاسی و اجتماعی در دوره مشروطه و تمرکز بر مطالب تفریحی و سرگرم‌کننده در دوره پهلوی را از جمله مثال‌های ناموفق در زمینه مطبوعات کودک و نوجوان عنوان کرد و گفت: این نگاه افراطی و تفریطی به مطبوعات کودک و نوجوان مدت‌ها ادامه داشت اگرچه در پایان دوران سازندگی و آغاز اصلاحات اتفاقات مثبتی در حوزه مطبوعات کشور رخ داد. تشکیل خانه روزنامه‌نگاران جوان، برپایی نخستین جشنواره آثار برتر مطبوعات کودک و نوجوان توسط همین انجمن از جمله این اتفاقات است. البته در این جشنواره هم تنها آثار مطبوعاتی مانند خبر، گزارش و مصاحبه مورد بررسی قرار گرفتند.

كاشفي، خواست مخاطب را مهم‌ترین موضوع در مطبوعات کودک و نوجوان دانست و گفت: باید بدانیم مخاطب به دنبال چه چیزی است و حتی اگر شعر و قصه نخواهد و به دنبال اطلاعاتی درباره جدیدترین موبایل‌، اتومبیل و بازی‌های کامپیوتری باشد باید آن‌را در اختیار او قرار دهیم. گرایش من به عنوان یک روزنامه‌نگار یا داستان‌نویس مهم نیست؛ آنچه اهمیت دارد برآورده کردن نیازهای مختلف کودک و  نوجوان ‌چون نیازهای هنری، ورزشی، اتفاقات روز، شعر، قصه، بازی و سرگرمی است.

بهروزفغانی، بخش دوم اظهارات خود را به توصیف چشم‌اندازی از جامعه آینده اختصاص داد و گفت: اگر وضعیت در حوزه مطبوعات کودک و نوجوان ما همینطور پیش برود، نه تنها نسل آینده ما مجله‌خوان نخواهد شد که بی‌مسوولیت به خواست‌های دولت بار می‌آید. وقتی چیزی نکاشته‌ایم چیزی درو نمی‌کنیم. وقتی به مخاطب خوراک فکری نمی‌دهیم  او خوراک فکری خود را پیدا می‌کند و با توجه به اینکه به سادگی از تکنولوژی‌های روز مانند اینترنت استفاده می‌کند، مجله من و شما را نمی‌خواند و سواد رسانه‌ای خود را از رسانه‌های غیرهدایت‌شده تامین می‌کند و در نتیجه نسبت به مسائل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور، غیرمتعهد و مسوولیت‌ناپذیر می‌شود.

کاشفی‌خوانساری در واکنش به صحبت‌های بهروزفغانی در بخش نخست و دوم، از کارکردهای شعر و داستان دفاع کرد و گفت: شعر، قصه و ادبیات تنها جنبه سرگرم‌کنندگی و غفلت افزایی ندارند و کارکردش این نیست که ما را از اطلاعات روز دور کند. این گونه‌های ادبی برخلاف آنچه تصور می‌شود ذهن کودکان و نوجوانان را در تمام زمینه‌ها خلاق‌تر می‌کنند.

این نویسنده یک‌دستی نشریات کودک و نوجوان را یکی از معضلات حال حاضر دانست و افزود: بچه‌ها متفاوتند و نیازهای مختلفی دارند که باید به صورت تخصصی‌تر در مطبوعات ما به آن پرداخته شود اما امروزه ما نشریه غیردینی نداریم، با این وجود حجم بسیار زیادی از مطالب نشریه‌های ما مطالب دینی و مناسبتی اند در حالیکه باید نشریه‌های تخصصی ویژه کودک و نوجوان برای نوجوانانی که مثلاً بیش از سایران علاقه‌مند به مطالعه مطالب دینی اند، وجود داشته باشد.

در بخش بعدی این نشست، یکی از حاضران نظر کاشفی درباره لزوم وجود مجلات تخصصی و موضوعی برای کودک و نوجوان را مورد پرسش قرار داد و از کارشناس نشست خواست با توجه به مسائل مطرح شده کارکردهای مطبوعات کودک و نوجوان و تمایز آن با کتاب‌های خاص این گروه سنی را بیان کند. کاشفی پاسخ داد: باید در تمام زمینه‌های مورد علاقه کودکان و نوجوانان مانند موضوع هاي علمی، هنری، سینمایی، بازی و سرگرمی، نجوم، ماشین و ... نشریه وجود داشته باشد.

وی ادامه داد: رسانه برای پاسخ‌گویی به نیاز مخاطب منتشر می‌شود و باید بداند مخاطب در چه حوزه‌هایی سوال و کمبود دارد. در مبانی خبرنویسی هم هرم نیازهای مخاطب تعریف شده و  بر اساس آن باید به این نیازها پاسخ داد و باید توجه داشت که دوره نوجوانی زمان شکل‌گیری سلایق است.

این روزنامه‌نگار کتاب را راهی برای مطالعه عمیق‌تر موضوع هاي خاص دانست و کارکرد مطبوعات را جذب کودکان و نوجوانان به موضوع هاي خاص از طریق بیان شگفتی‌های آن موضوع عنوان کرد.

بهروزفغانی درباره کارکردهای مطبوعات کودک و نوجوان و تفاوت آن با کتاب گفت: مطبوعات کودک و نوجوان باید مانند قلاب ماهیگیری عمل کند. اطلاعات مثل طعمه ریخته می‌شود،خواننده به این اطلاعات نوک می‌زند و آن‌ها را می‌خواند و  سراغ کتاب می‌رود که مثل استخر پرورش ماهی عمل می‌کند و محل جذب و نگه‌داشت ذهن و اندیشه است؛ اندیشه‌ای که به واسطه قلاب مطبوعات در ذهن گیر کرده است.

این مدرس روزنامه‌نگاری، استفاده از زبان سلیس و پالایش یافته در مطبوعات کودک و نوجوان را پراهمیت دانست و گفت: کسانی باید به کار در این حوزه وارد شوند که زبان فارسی را پالایش یافته صحبت می‌کنند و مطالب ارایه شده در مطبوعات کودک و نوجوان باید به شیوه‌ای تنطیم شوند که مخاطب با یک‌بار خواندن مفهوم مطلب را دریابد.

کاشفی‌خوانساری نیز بحث زبان در مطبوعات کودک و نوجوان را پی گرفت و درباره ویژگی‌های ساده‌نویسی اظهار کرد:  توجه به دایره واژگان مخاطب، چینش درست کلمات از نظر زبانی، توجه به خوشه‌پذیری‌های کلمات، بلندی و کوتاهی جملات و معانی و مفاهیم مناسب برای گروه‌های سنی گوناگون،از جمله موضوع هاي اند که باید در بحث زبان مورد توجه قرار گیرند. زبان ساده و کودکانه با زبان توهین‌آمیز و نگاه از بالا به پایین به مخاطب متفاوت است. گاه در بیان مسائل برای کودکان لازم است تعداد جملات بیشتری مورد استفاده قرار گیرند تا مفهوم به طور کامل به کودک منتقل شود.

بهروزفغانی ارتقای سطح سواد رسانه‌ای را یکی از اهداف مطبوعات کودک و نوجوان دانست و گفت: همه ابزارهای روزنامه‌نگاری، هنرها، حیله‌ها و ترفندها باید در خدمت آموزش مهارت خواندن، نوشتن و تشخیص اندیشه درست از نادرست قرار گیرند. توانایی‌هایی که به آن سواد رسانه‌ای می‌گویند.

این روزنامه‌نگار در بخش پایانی نشست «چالش‌های روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» اظهار امیدواری کرد مباحث مطرح شده بر تصمیم‌گیرندگان، مسوولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراکز دانشگاهی فعال در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، روزنامه‌نگاران و نویسندگان این حوزه تاثیر مثبتی داشته باشد.

نشست «چالش‌های روزنامه‌نگاری کودک و نوجوان» از ساعت 11 تا 13 جمعه 22 اردیبهشت در سرای اهل قلم کودک و نوجوان برگزار شد.