به گزارش خبرگزاري كتاب ايران(ايبنا)، زنده‌ياد ايرج افشار در طول زندگي علمي خود آثار گران‌بهايي در زمينه تصحيح نسخه‌هاي خطي از خود به يادگار گذاشته است و هركه بخواهد در زمينه نسخه‌پژوهي، ايران‌شناسي، تصحيح نسخه‌هاي خطي اين مرز و بوم كاري انجام دهد ناگزير است تا از اين آثار بهره جويد و اين خود بهترين راه براي زنده نگاه داشتن ياد آن بزرگ‌مرد است.
استاد ايرج افشار در 16 مهر 1304 در تهران زاده شد. پدر او، محمود افشار يزدي (درگذشته به سال 1362)، بنيانگذار مجله «آينده» و «موقوفات افشار»، از مردان خوشنام و فرهنگي روزگار خود بود. افشار، اهتمام ويژه‌اي در انتشار متن‌هاي تاريخي و رسايل دوره قاجار داشت و بدين گونه شمار مهمي از آثار آن دوره را كه سرشار از فوايد تاريخي و اجتماعي است، در دسترس پژوهندگان تاريخي قرار داده است. افشار 18 اسفند 1389 در سن 85 سالگي در بيمارستان جم تهران به دليل سرطان خون درگذشت.
«ايبنا» مروري بر كتاب‌هاي افشار دارد كه در يكسال گذشته منتشر شده‌اند.
كتابشناسي فردوسي و شاهنامه؛ از آغاز نوشته‌هاي پژوهشي تا سال 1385
«كتابشناسي فردوسي و شاهنامه؛ از آغاز نوشته‌هاي پژوهشي تا سال 1385» اثري از زنده‌ياد ايرج افشار است. اين كتابشناسي راهگشا و ياريگر خوانندگان و پژوهندگان شاهنامه براي دستيابي به منابع تحقيقي شاهنامه و فهرستي جامع به‌شمار مي‌رود كه با شيوه‌اي علمي فراهم آمده است.
اهميت كتابشناسي‌ها و ارزشي كه در پيشبرد پژوهش و تحقيق دارند، ضرورت تهيه چنين كتابشناسي را درباره شاهنامه و فردوسي روشن مي‌سازد. استاد افشار در سال 1347 چاپ نخست «كتابشناسي فردوسي و شاهنامه» را منتشر كرد. سپس در سال 1354 ويرايش تازه‌اي از آن را با افزودن نام مقالات و كتاب‌هاي بسيار ديگر، انتشار داد. چاپ كنوني «كتابشناسي فردوسي و شاهنامه»، فهرستي از مقالات، كتاب‌ها، دستنويس‌هاي خطي، چاپ‌هاي شاهنامه، ترجمه‌هاي آن و نيز پيوست‌هاي متعددي است كه از آغاز تا سال 1385 را دربرمي‌گيرد.
اين اثر در چهار بخش تنظيم شده؛ بخش نخست تحقيقاتي درباره فردوسي و شناخت شاهنامه که شامل مقالات و کتاب‌هايي در زبان‌هاي شرقي و غربي است. بخش دوم، ترجمه‌ها و منقولات شاهنامه را به زبان‌هاي مختلف شامل مي‌شود، بخش سوم به نسخه‌هاي خطي شاهنامه اعم از نسخه‌هاي تاريخدار و بي‌تاريخ و به زباهاي عربي و ترکي اختصاص يافته و در بخش چهارم به معرفي چاپ‌هاي متن شاهنامه و خلاصه‌هاي آن اشاره شده است.
اين کتاب با پيوست‌هاي گوناگون از جمله عکس‌هاي نمونه از نسخه‌هاي خطي و چاپي شاهنامه، عکس برگ‌ها، برخي مقالات و... و نيز نمايه‌هاي مختلف به پايان مي‌رسد. اين نمايه‌ها عبارتند از نمايه موضوعي به فارسي و لاتين، نمايه اعلام به فارسي و لاتين، نمايه کاتبان و بانيان و نمايه کتاب‌ها و مقاله.
عهد حسام (سفرنامه لرستان و خوزستان) سال 1245 قمري
عهد حسام نوشته محمود ميرزا قاجار از فرزندان اديب، شاعر، کتابخوان و صاحب تاليف فتحعلي شاه قاجار است. اين سفرنامه تاريخي را ايرج افشار تصحيح كرده است. عهد حسام هم سفرنامه است و هم گونه‌اي خاطرات. تاليف آن در سال 1245 به پايان رسيد ولي از سال 1232 تاليف آن آغاز شد و آن را به مناسبت سفري نوشت که به همراه محمدتقي ميرزا حسام السلطنه به خوزستان رفت. خود در آن وقت حکومت ولايت لرستان را بر عهده داشت. چون کتاب را به خواستاري او نوشت نامش را عهد حسام گذاشت. پس يادگاري از روزگار فرمانروايي حسام السلطنه است.
عهد حسام کتاب معتبري است، زيرا هم دربرگيرنده اطلاعات زيادي درباره زندگي مولف و خاطرات اوست و هم گوشه‌هايي از حالات و وقايع ايران در عهد فتحعلي شاه، مخصوصا سفر اضطراري آن پادشاه را پس از غائله شيخ ميرزا و کشته شدن او براي سرکوبي بختياري‌ها از راه اصفهان به خوزستان و سپس بازگشت از سوي غرب کشور به پايتخت را در بردارد.
همچنين اهميت خاص کتاب جنبه جغرافيايي ـ انساني و شهري است در احوال شوشتر و دزفول و شوش و رامهرمز و بلوک عقيلي و بروجرد و ايلات خوزستان و پشتکوه و لرستان.
کاغذ در زندگي و فرهنگ ايراني؛ مجموعه‌اي از يادداشت‌هاي افشار
کتاب «کاغذ در زندگي و فرهنگ ايراني» مجموعه‌اي از يادداشت‌هاي استاد ايرج افشار نسخه‌شناس، کتابشناس و ايران‌شناس برجسته ايران درباره کاغذ است که در طول بيش از پنجاه سال ضمن مراجعه به نسخه‌هاي خطي و متون چاپي فراهم آورده است.
در اين كتاب افشار به کلياتي درباره کاغذ و مباحثي درباره اصطلاحات و تعابير، بازيافته‌هاي تاريخي و فرهنگي درباره کاغذ، گونه‌هاي کاغذ و اصطلاحات و تعابير آن، انواع، رنگ، مقادير و اوزان در کاغذ و... مي‌پردازد.
ايرج افشار در مقدمه كتاب چنين نوشته است: «در اين پنجاه سالي که با نسخه‌هاي خطي «وَر» رفته‌ام همواره نگاهي به تاريخ و گونه کاغذ آنها داشته‌ام و بسياري از رموز را از افواه کتابشناساني چون جعفر سلطان القرايي و اقران او فرا گرفته‌ام. نيز از ميان متون گذشته (خطي و چاپي) نکته‌هايي آموخته‌ام و از مجموع آنها به تدريج يادداشت‌هايي متفرق ـ مخصوصا از محتويات نسخه‌هاي خطي که احيانا بر نخستين ورقشان ذکري از نوع کاغذ بوده است ـ گرد آورده‌ام که مي‌بايست سال‌ها پيش به هم پيوسته و چاپ شده بود.»
اين کتاب 263 صفحه‌اي شامل دوازده برگ است. برگ نخستين کتاب با عنوان کليات و برگ دوم با عنوان اصطلاحات و تعابير، حدود 78 صفحه را به خود اختصاص داده‌اند. در ديگر صفحات کتاب کاغذ در زندگي و فرهنگ ايراني، اين عناوين به چشم مي‌خورد، برگ سوم: بازيافته‌هاي تاريخي و فرهنگي، برگ چهارم: انواع کاغذ، برگ پنجم: رنگ در کاغذ، برگ ششم: کاغذ ابري، برگ هفتم: آهار مهره، برگ هشتم: مقادير و اوزان در کاغذ، برگ نهم: هنر و کاغذ، برگ دهم: مصارف ديگر کاغذ، برگ يازدهم: خريد و فروخت و برگ دوازدهم: بازپسين روزگار کاغذ سنتي.
انواع كاغذ نيز در اين كتاب تقسيم‌بندي شده از جمله اصطلاحات و تعابير کاغذ (مانند کاغذ آتش زده، ابري، روغني، خام)، انواع کاغذ (مانند کاغذ آملي، ازميري، تهامي، خطايي)، رنگ کاغذ (کاغذ بياض، اراغواني، حنائي، سوسني) و مقادير و اوزان در کاغذ (مانند انگشت کاغذ، بند کاغذ، خريطه کاغذ). در پايان کتاب پيوست، نمايه‌اي از اصطلاحات، ابزارها، مواد، رنگ‌ها، اشخاص و فهرست منابع گرد آمده است تا استفاده از متن براي علاقه‌مندان آسان‌تر شود.
كتاب‌هاي «کتابشناسي فردوسي و شاهنامه»، «کاغذ در زندگي و فرهنگ ايراني» و «سفرنامه عهد حسام» به كوشش مركز پژوهشي ميراث مكتوب منتشر شده و از آخرين دستاوردهاي ايرج افشار است.
پنجشنبه ۱۸ اسفند ۱۳۹۰ - ۰۸:۰۰
يكسال از درگذشت زنده‌ياد ايرج افشار، نسخه‌شناس پيشكسوت، مصحح و ايران‌شناس مي‌گذرد. كارنامه پژوهشي وي حاصل نيم سده فعاليت در زمينه نسخه‌هاي خطي و متون كهن است؛ كتاب‌هاي با ارزشي كه هر يك از آنها گنجينه‌اي براي شناخت تمدن و پيشينه فرهنگي ايران به شمار مي‌آيد.-
نظر شما