به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی دومین مجموعه شعر کامرانی با عنوان «خاطرات بی‌تاویل» عصر دیروز (17 آبان) با حضور اسماعیل امینی و سیداکبر میرجعفری به عنوان منتقد، فریبا یوسفی، دبیر جلسه و جمعی از علاقه‌مندان این حوزه در سرای اهل قلم برگزار شد.

در ابتدای جلسه یوسفی، به‌طور مختصر به معرفی اين شاعر و آثار منتشر شده او پرداخت. در ادامه نیز کامرانی چند قطعه شعر از سروده‌های این کتاب را قرائت کرد.

امینی: مضامین آشنا در شعرهای کامرانی 

امینی نخستین سخنران این نشست پیش از بررسی کتاب به ارایه توضیحاتی درباره روش نقد پرداخت و گفت: روشی در این سال‌ها درباره نقد باب شده است که متاسفانه کمک چندانی به نقد شعر نمی‌کند. در این روش با معیارهایی، که از پیش داشته‌ایم از شاعر می‌خواهیم مطابق آن‌ها شعر بسراید و اگر اشعار او با معیارهای ما منطبق نباشد، ضعف شعری به حساب می‌آید.

وی افزود: این شیوه به دلیل ترجمه‌های نادرست در زبان فارسی باب شده است. این‌درحالی ا‌ست‌ که اگر جهت مشخص باشد، دیگر نیازی به شعر یا به‌طور کلی هنر نیست. این نوع نگاه که معطوف به جهت‌سازی مشخصی برای فرهنگ یا هنر است، راه به جایی نمی‌برد.

این منتقد با تاکید بر کار منتقد مبنی بر کشف روابط درون متنی‌، که توسط شاعر آفریده شده است، اظهار کرد: شاعر کاشف جهان است و برهمین اساس نیز شعر اهمیت دارد. اگر شعر کاشف راه‌های کشف شده پیشین باشد، هیچ ثمری نخواهد داشت.

وی ادامه داد: به نظر من تمامی معیارهای جدیدی که برای پیشرو بودن شعر در نظر می‌گیرند، امتیاز نیست، بلکه تنها یکسری ویژگی هستند. به عبارت دیگر مباحثی به حساب می‌آیند، که شعر و روش‌های شاعری را محدود کرده‌اند.

امینی در ادامه به بررسی مجموعه شعر کامرانی پرداخت و توضیح داد: شاعر در این مجموعه سعی داشته است نگاه ویژه خودش را به دنیایی که می‌شناسیم و مباحث و مضامینی که برای ذهن مخاطب آشنا هستند، نشان دهد. برخی از شاعران برای ایجاد تشخص و ویژگی سبکی در شعر به سراغ مضامین و مفاهیم غربی می‌روند، که برای ما غیرقابل درک است.

وی ادامه داد: روش دیگر دشوار کردن زبان و بیان شاعر است، که بازهم کمکی در این زمینه به شاعر نمی‌کند؛ چراکه گاه بازکردن گره‌های زبانی حتی برای مخاطبان خاص نیز دشوار است.

این شاعر تاکید کرد: راهی که کامرانی برگزیده، راهی دشوار است؛ چراکه مضامین او برای ما آشنا هستند. سفر حج، زیارت، شهدا، جنگ یا انقلاب از جمله مضامین به‌کار رفته در اشعار کامرانی هستند. در اشعار کامرانی ویژگی زبان در لغات دیده نمی‌شود، بلکه در ویژگی‌های نحوی است.

وی از روان نوشتن به عنوان کاری دشوار یاد و تصریح کرد: در اشعار کامرانی برای موضوعی که بارها بیان شده است، پیدا کردن و کشف منظره جدید، تشخص زبانی ایجاد کرده است. همچنین در برخی از اشعار میان مضامین و موضوعات شعری تناسب و هماهنگی لازم وجود دارد.

امینی در تعریف مضمون گفت: مضمون ظرفی ا‌ست از تصاویر، ارجاعات و اشارات، و شاعر موضوع مورد نظرش را در قالب آن ظرف ارایه می‌دهد.

وی در ادامه به دیدگاه برخی از منتقدان درباره ادبیات رسمی اشاره و تشریح کرد: برخی از منتقدان سخن گفتن درباره ادبیات رسمی را شعار می‌دانند. معتقدم این نوع نگاه منصفانه نیست چراکه نمی‌توان طبق یک خط‌کشی برای ادبیات حد و مرز مشخص کرد. به‌طور کلی هنگامی‌که از موضوعی سخن می‌گوییم و عاطفه در آن نقش کمتری دارد، آن شعر شعاری ا‌ست.

این پژوهشگر توضیح داد: در این کتاب برخی از مضامین و مفاهیم غیرمرتبط با فرهنگ رسمی به صورت شعاری ارایه شده است، اما برعکس برخی از مسایل مرتبط با فرهنگ رسمی، چون اشعاری درباره دفاع مقدس، به صورت غیرشعاری و عاطفی سروده شده‌اند.

وی افزود: همچنین شیوه حذف کردن برخی از کلمات و فعل‌ها به زبان شعر لطمه زده است. در شعر تنها رسایی بیان مهم نیست، بلکه زیبایی و تصویر شعری نیز در شعر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

امینی در بخش دیگر از سخنانش مثال‌هایی از این دست اشعار را از دفتر «خاطرات بی‌تاویل» ارایه کرد و گفت: در برخی از اشعاری که شاعر نسبت به زبان سهل گرفته، توجه‌ و تاکید او بر موضوع بوده است. 

میرجعفری: مصادره امکانات شعر سنتی به نفع شعر امروز
در ادامه میرجعفری، دیگر منتقد جلسه عنوان كرد: تاکنون از دیکتاتوری مخاطب یا شاعر سخن گفته‌ایم، اما به‌نظر من دیکتاتوری نشر در انتشار این کتاب قابل مشاهده است. بخش نخست این کتاب که دربرگیرنده اشعاری درباره سفر حج است، خود به تنهایی کتابی مستقل بود، اما در کنار دیگر اشعار کامرانی ارایه شده است.

وی افزود: اگر این دفتر که «ناگهانی از اذان و نسیم» نام دارد به‌صورت مستقل منتشر می‌شد با یک مجموعه مستقل مذهبی روبه‌رو بودیم، که برای فهم بهتر تمامی اشعار دست به دست هم داده‌اند.

این منتقد درباره زبان شعری کامرانی توضیح داد: منظورم از زبان همان کلمات و نحو جملات کامرانی‌ است. نحو و کلماتی‌ که کامرانی در اشعارش به‌کار گرفته است در کنار یکدیگر زبان فخیمی را به وجود آورده‌اند. در اشعار او کلمه نادلپذیر یا نحوی که با نحو سنتی فاصله زیادی داشته باشد، دیده نمی‌شود.

وی در بخش دیگر با تاکید بر این موضوع‌ که اغلب شعرهای این مجموعه کوتاه هستند تشریح کرد: در این مجموعه شعرهای کوتاه، که اغلب چند سطری هستند، پیرامون یک موضوع و به تعداد زیاد آمده است. اما طبق تعریف یک شاعر درباره شعر کوتاه مبنی بر این‌که، هر شعر بلند، مجموعه‌ای از شعرهای کوتاه است، پرسشی این‌جا مطرح می‌شود و آن این‌که، اگر این شعرهای کوتاه از یک شعر بلند بیرون می‌آمدند به خودی خود باز هم شعر بودند؟

میرجعفری ادامه داد: همچنین این پرسش مطرح می‌شود، که آیا بهتر نبود تمامی این شعرهای کوتاه یک منظومه یا شعر بلند را تشکیل می‌دادند. به عبارت دیگر هنگامی‌که شعر موضوعی با یک نگاه و ایدئولوژی ویژه کار می‌کنیم، آیا شعرها نمی‌توانند شکل منظومه به خود بگیرند.

وی در صحبت‌هایش بر این موضوع تاکید كرد که این پرسش‌ها یا مسایل را به عنوان یک پیشنهاد مطرح می‌کند.

این شاعر در ادامه با تاکید بر این امر که کشف یک مضمون، بستر اصلی شعر را فراهم می‌کند، گفت: نگاه کامرانی در اشعار کوتاهش از همین جنس است؛ به عبارت دیگر قرار است در تمامی این اشعار یک کشف شاعرانه اتفاق بیفتد.

وی در پایان افزود: نکته مهم دیگر در شعر کامرانی این است که شاعر از امکانات سنتی شعر دست نکشیده و آن‌ها را به نفع شعر امروز مصادره کرده است. از سوی دیگر نگاه به مضمون در شعر او بسیار متفاوت است.

در ادامه این جلسه کامرانی در پاسخ به برخی از مسایل مطرح شده درباره شعرهایش گفت: به‌طور کلی روش و هدف من در شعر این است که به حرف‌های اطرافیانم گوش کنم و در بسیاری از مواقع سوژه‌های شعرهایم برگرفته از صحبت‌های آن‌هاست. شاید علت نزدیکی و آشنایی مضامین برای مخاطب در این مجموعه نیز همین باشد.

وی در ادامه توضیح داد: همان‌طور که میرجعفری گفت در ابتدا قصد داشتم مجموعه اشعارم درباره سفر حج را به صورت مستقل منتشر کنم، اما مجموعه‌ای از عوامل سبب شد که پیشنهاد ناشر برای چاپ کتاب به شیوه فعلی آن‌را بپذیرم.

سپس کامرانی به قرائت چند نمونه شعر دیگر از آثارش پرداخت. سه نمونه از این اشعار از میان سه دفتر متفاوت سومین مجموعه شعر او که با عنوان «شاعر یاغی» در دست انتشار است، انتخاب شده بودند.

نشست نقد و بررسی دومین مجموعه شعر شراره کامرانی با عنوان «خاطرات بی‌تاویل» عصر دیروز (17 آبان) از ساعت 17 تا 19 در سرای اهل قلم برگزار شد.