منصوره معینی: کتاب «گل‌واژه‌های سهراب» به معرفی و شرح گیاهان در شعر سهراب سپهری پرداخته است. نام این گیاهان از مجموعه‌های «هشت کتاب» و «هنوز در سفرم» گرفته شده که شامل شعرها و برخی از یادداشت‌های سهراب است.
سهراب سپهری شاعری ژرف‌اندیش است که با چشمانی نافذ و نگاهی دقیق به طبیعت می‌نگرد. او با اندیشه‌ای روشن، مفاهیم بکر و پویا را از دامان طبیعت برمی‌گیرد، با آنها شعر می‌سراید و پنجره‌ای از احساس و معنا را در برابر مشتاقان می‌گشاید. سهراب به جلوه‌های گوناگون طبیعت مانند آب، باران، حشرات، جانوران، کوهستان، دشت، چشمه و دریا توجه دارد؛ ولی اشاره او به نام هفتاد گیاه، نشانگر جایگاه ویژه گیاهان در اندیشه و شعر سهراب است. سهراب معانی نهفته در برگ‌ها، گل‌ها و شاخه‌های انبوه درختان را جست‌وجو می‌کند و یافته‌هایش را با لطافتی شاعرانه در هم می‌آمیزد و شعر می‌سراید. گرچه مقالات متعددی پیرامون مظاهر طبیعت در سروده‌های سهراب نوشته شده است؛ ولی تاکنون به موضوع گیاهان در شعر او به‌طور ویژه و مستقل پرداخته نشده بود. از آنجا که معرفی و شرح ویژگی‌های گیاهان در شعر سهراب می‌توانست زمینه‌ساز آشنایی بیشتر با برخی از مفاهیم در سروده‌های او باشد، ایده پرداختن به این موضوع شکل گرفت. تحصیلات نگارنده در رشته گیاه‌شناسی، آشنایی با ادبیات و تجربه در سرودن شعر، زمینه تألیف این کتاب را فراهم کرد.
در ابتدای کتاب و به منظور افزایش بهره‌مندی خوانندگان، واژه‌های تخصصی گیاه‌شناسی -که در متن کتاب آمده است- توضیح داده شده و به تصویر کشیده شده است. فصل اول کتاب با عنوان «گیاهان در شعر سهراب» شامل معرفی و شرح هفتاد گیاه در شعر سهراب است که نام برخی از این گیاهان مانند انار، سیب و ریحان برای همگان آشنا است؛ اما ممکن است گیاهانی مانند چوبه، تیغال و گل حسرت چندان شناخته شده نباشند. برای گیاه‌شناسان و علاقه‌مندان در متن کتاب افزون بر نام فارسی، به نام علمی و خانواده گیاهان نیز اشاره شده است. پس از شرح هر گیاه، تصویر آن و تمام بخش‌هایی از شعر سهراب که نام گیاه در آن وجود دارد، آورده شده است. در این فصل سعی شده است به صفات عمومی گیاهان بیش از ویژگی‌های تخصصی آنها پرداخته شود تا برای غیر گیاه‌شناسان نیز قابل استفاده باشد.
«گل‌آرایی‌های سهراب» عنوان فصل دوم کتاب است. سهراب با نگاهی دقیق به طبیعت توانسته است از ویژگی‌های گیاهان در کاربرد واژه‌ها، انتقال مفاهیم و بیان احساس خود بهره گیرد. بی‌تردید به دلیل آشنایی مردم با برخی از گیاهان، مفاهیم برگرفته از آنها نیز قابل درک است، اما ممکن است رابطه منطقی بین برخی از واژه‌ها مانند اقاقیا و لالایی یا نیلوفر و بیداری در شعرهایی مانند
«درخت اقاقیا در روشنی فانوس ایستاده/ برگ‌هایش خوابیده‌اند، شبیه لالایی شده‌اند»
یا
«با غبار آبی گل‌های نیلوفر/ باز شد درهای بیداری»
برای دوستداران شعر سهراب ناشناخته باشد. از این‌رو به رابطه معنایی و درونی برخی از واژه‌ها با گیاهان در شعر سهراب نیز پرداخته شده است؛ واژه‌هایی که بن‌مایه اصلی آنها برگرفته از ویژگی گیاهان است.
با توجه به اینکه هر گیاه دارای نام علمی و خانواده است که نام‌هایی بین‌المللی هستند و در سراسر جهان به این نام شناخته می‌شوند، در بخش پیوست‌ها، فهرست‌های الفبایی بر اساس نام فارسی و علمی گیاهان و نیز نام فارسی و لاتین خانواده آنها آمده است. این فهرست‌ها می‌تواند دربردارنده سایر اطلاعات برای پژوهشگران و علاقه‌مندان باشد که به عنوان نمونه، سهراب به گیاهان کدام خانواده بیش از سایر خانواده‌ها اشاره کرده است. در پایان کتاب، عکس رنگی تمام گیاهان معرفی‌شده نیز ارائه شده است.
امید است این کتاب بتواند گلستانی از مفاهیم تازه را به دوستداران شعر سهراب هدیه کند و آشنایی بیشتر با این گیاهان، به درک بهتر اشعار سهراب منتهی شود.
نظر شما