خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)-مسعود میرعلایی: 19 اسفند، از روزهای فراموش نشدنی و به یاد ماندنی برای ادبیات نمایشی و تئاتر کودکان ایران است، چرا که در این روز، نخستین کتاب نمایش‌نامه برای خردسالان و کودکان ایران انتنشار یافت و توانست نویسنده‌ آن را در جایگاه «پدر ادبیات نمایشی کودکان ایران» ماندگار سازد.

19 اسفند 1307، در شهر شیراز کتابی منتشر شد که بر روی جلد آن آمده بود: «خانم خزوک یا خود انتخاب رفیق». ابعاد این کتاب کوچک و کم حجم بیست صفحه‌ای، 16 در 9 سانتی‌متر بود و به روش چاپ سنگی چاپ شده بود. این نمایش‌نامه‌، «اثر میرزاجبّار عسگرزاده، معلم بچگان کر و گنگ و مدیر کودکستان شیراز» بود. کسی که در میانه‌ فصل بهار سال 1307، به دعوت «ابوالقاسم فیوضات»، رئیس «ادارۀ معارف ایالت فارس»، همراه با همسرش «صفیه میربابایی» و دو فرزندش، «ثمین» و «ثمینه» به این شهر آمده بود و در «خیابان دومیل» (انوری کنونی) این شهر، «کودکستان شیراز» را پایه‌گذاری و مدیریت می‌کرد.

اکنون جبار عسگرزاده 43 ساله بود و سال‌های میانی عمرش را سپری می‌کرد. او در این ده سالی که به ایران آمده بود، به استخدام رسمی وزات معارف درآمده بود و به آموزگاری کودکان دبستانی می‌پرداخت. او با سخت‌کوشی و سر پرشور و «هزار پیشه‌« و کارهای نوآورانه‌اش، توانست در سال 1303 پایه‌گذار نخستین کودکستان دولتی در شهر تبریز با نام «باغچۀ اطفال» باشد و به مدت سه سال این کودکستان را همراه با همسرش مدیریت کند. او همچنین توانسته بود برای نخستین‌بار به شماری از کودکان کر و گنگ تبریز خواندن و نوشتن بیاموزد، و ... .
جبار عسگرزاده اکنون در شیراز، کودکستان شیراز را راه‌اندازی کرده بود و در روزهای پایانی سال 1307 برای نخستین‌بار در تاریخ ادبیات کودکان ایران، نمایش‌نامه «خانم خزوک یا خود انتخاب رفیق» را برای «کودکستانیها و اطفال کلاسهای ابتدائی» چاپ و منتشر ساخت.

او اکنون متن یکی از نمایش‌هایی را که در باغچه‌‌ی اطفال تبریز برای خردسالان کودکستانی و با بازیگری آن‌ها روی صحنه برده بود، همراه با تصویرگری آن منتشر کرد.
کتاب خانم خزوک یا خود انتخاب رفیق، دربرگیرنده‌ی نمایش‌نامه‌ای در یک پرده است که جبار عسگرزاده آن را در «مطبعۀ اسلامی» شیراز منتشر ساخت.

مهم‌ترین ویژگی‌های این اثر ارزشمند:
1. با آن که پیشینه‌ی تئاتر کودکان ایران به ده‌ها سال پیش‌تر از چاپ نمایشنامه خانم خزوک یا خود انتخاب رفیق بازمی‌گردد، تا سال 1307 هیچ نمایشنامه‌ای برای کودکان ایران چاپ و منتشر نشده بود، و این کتاب، نخستین نمایش‌نامه‌ی‌ چاپ شده در تاریخ ادبیات کودکان و ادبیات دراماتیک کودکان ایران است.

2. این نمایش‌نامه تألیفی است و همه‌ ویژگی‌های یک اثر ادبی دراماتیک را در خود دارد.
3. پدیدآورنده‌ی نخستین نمایش‌نامه‌ی خردسالان و کودکان ایران، با بهره‌گیری هوشمندانه از روایت عامیانه‌ی افسانه-متل کودکانه‌ی «خاله سوسکه»، آن را بازآفرینی و دگرگون ساخته و روایتی نو، با رویکرد و ساختاری مناسب برای کودکستانی‌ها و کودکان دبستانی پدید آورده است؛
4. میرزا جبار عسگرزاده به‌جای بهره‌گیری از کاراکتر‌های انسانی و بزرگ‌سال در روایت عامیانه‌ی افسانه-متل خاله سوسکه، همچون بقّال، قصّاب، و علّاف، شخصیت‌های جانوری و آشنای خردسالان و کودکان، همچون گاو، غوک، خر، زنبور و موش را در پی‌رنگ نمایش‌نامه‌‌‌ی خود به‌کار گرفته است تا نه همچون روایت عامیانه با خاله سوسکه ازدواج کنند، بلکه رفیق سفر خانم خزوک شوند تا او بتواند به جشن عروسی موش پهلوان برود و در آن‌جا شادی کند.

5. خانم‌خزوک یا خود انتخاب رفیق، نمایش‌نامه‌ای‌ کامل برای اجرای صحنه‌ای و خوانش آن از سوی کودکستانی‌ها و کودکان دبستانی است.

6. جبار عسگرزاده (باغچه‌بان) با آگاهی و دانش از ادبیات کودکان، تئاتر و ادبیات نمایشی نو، توانسته است بسیار پیش‌تر از زمانه‌ی خود گام بردارد و اثری ماندگار به‌جا بگذارد.
 
این نمایش‌نامه سرآغازی شایسته در تاریخ ادبیات نمایشی و تئاتر کودک ایران است که جبّار باغچه‌بان را در جایگاه «پدر ادبیات نمایشی کودکان ایران» نمایان و استوار می‌سازد.(1)
 
1. نگاه کنید به مقاله‌ی «جایگاه حقیقی جبار باغچه‌بان و نخستین نمایش‌نامه‌ی خردسالان و کودکان او؛ با نگاهی به نخستین نمایش‌نامه‌ی چاپ شده‌ی تاریخ ادبیات نوین نمایشی کودکان ایران: «خانم خَزوک یا خود انتخاب رفیق»، ماهنامه «کتاب ماه کودک و نوجوان»، اسفند 1392، شماره 197، صفحه 49 - 56.