خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، احمد تهوری، مدیر انتشارات آفتابکاران: «به‌نظر من کرونا یک فرصت نبود، بلکه تهدیدی بود که به یک فرصت تبدیل شد. ما به فرصت تبدیلش نکردیم؛ بلکه شیوع این ویروس شرایطش را به ما تحمیل کرد. اینکه می‌گویند باید تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد، حرف خوبی است اما لطفاً این را به حساب خودمان نگذاریم؛ چراکه در شرایط عادی و نرمال جامعه ما، زمان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در تاریخ 26 فروردین اصلاً زمان مناسبی نبود. حالا اینکه یک بیماری واگیردار به نام کرونا بخواهد شرایط جدیدی را به ما تحمیل کند و زمان برگزاری این نمایشگاه را تغییر و تحت‌الشعاع خود قرار دهد، بحث دیگری است.

تجربه سال‌های قبل معمولاً به ما یادآوری می‌کند که تصمیم‌گیران و دست اندرکاران برگزاری نمایشگاه، همیشه و در بهترین حالت، بهترین و مناسب‌ترین تصمیم‌ها را نمی‌گیرند. موضوعاتی از قبیل تغییر مکان برگزاری نمایشگاه کتاب از مصلای تهران به شهر آفتاب و مجدداً بازگشت به مصلی و واگذاری اداره امور نمایشگاه به دست‌اندرکاران نشر نیز از مسائلی بود که هر سال برگزاری نمایشگاه کتاب تهران را با چالش‌ها و سؤالاتی از این قبیل مواجه می‌کرد. حال چرا می‌گویم بهترین تصمیم‌ها گرفته نشد؟ چون برای گفته خود دلایلی هم دارم.

معمولاً تعطیلات نوروزی در کشور ما به تعطیلات فرسایشی و خسته‌کننده‌ای تبدیل شده است و هر سال این روند در حال تکرار است. یعنی از اواخر اسفند تا اواخر فروردین سال بعد همه چیز به‌اصطلاح تق‌و‌لق می‌شود. از مراکز آموزشی گرفته تا اداره‌‌ها و مراکز اقتصادی. یعنی اگر شما هم بخواهید کار خود را انجام دهید، کسان دیگری هستند که کار شما و کار خودشان را انجام نمی‌دهند و این اصلاً برای جامعه‌ای که می‌خواهد فعال باشد و به تولید رونق ببخشد، خوب نیست. این چرخه موجب می‌شود که اصلاً کار مفیدی در این میان صورت نگیرد.

من روز پنجم فروردین سال 1398 در یک اداره دولتی در تهران بودم و توسط کارمند مربوطه مؤاخذه شدم که «اصلاً، چه‌کسی شما را راه داده که بیایید به اتاق من!! بروید بعد از چهاردهم-پانزدهم فروردین مراجعه کنید.»

این‌ها را نوشتم تا بگویم که با این شرایط، تقویم زمانی شروع نمایشگاه کتاب تهران از نظر بازه زمانی و با توجه به شرایط روحی مردم، بعد از عید نوروز اصلاً مناسب نبود و کسانی که برای تعیین زمانی این تقویم کاری تصمیم گرفتند، خیلی موارد و عوامل را در نظر نگرفتند. به همین علت، شیوع یک بیماری واگیردار ما را به سمتی سوق داد که گمان کنیم، کرونا فرصتی شد برای بازنگری درباره برگزاری زمان نمایشگاه کتاب.  خوشبختانه یک تهدید(کرونا) در کشور ما بالاخره به یک فرصت تبدیل  شد! درحالی‌ که می‌توانستیم زمان برگزاری را به‌ وقت مناسب‌تری موکول کنیم و نیازی به این شرایط اضطراری نباشد که این تغییرات به این شکل و به‌خاطر شیوع ویروس کووید 19 بر ما تحمیل شود.

به‌طور معمول همه‌ساله مشتریان و بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب تهران را دانش‌آموزان و دانشجویان و کتابخوان‌ها تشکیل می‌دهند؛ بنابراین با دلایلی که در ذیل می‌آورم، بازه زمانی اواخر فروردین نمی‌توانست زمان مناسبی برای شروع این نمایشگاه باشد:

 یکم- بسیاری از مردم به واسطه شروع تعطیلات نوروزی قاعدتاً خریدهای ضروری‌تر از کتاب دارند که این خریدها را در همان اسفند و فروردین انجام می‌دهند و چون کتاب معمولاً اولین کالایی است که در شرایط بحران اقتصادی و  تورم موجود و عدم رونق کسب و کار، به‌حق از سبد کالای خانوار ایرانی خارج می‌شود، قاعدتاً دیگر پولی برای خرید کتاب در جیب متقاضیان نمایشگاه کتاب باقی نمی‌ماند که با آن کتابی بخرند. البته همین‌جا موضوع دیگری را مطرح می‌کنم که از دایره بحث ما خارج است و مجال دیگری را می‌طلبد و آن اینکه، آمار فروش هر کتابی مترادف با خواندن آن کتاب و بالا رفتن سرانه مطالعه نیست.

دوم- پایان تعطیلات نوروزی در ایران هر ساله با موجی از کسالت و بی‌حالی و حتی افسردگی طبیعی برخی از هموطنانمان همراه است که به‌اصطلاح تا این افراد بخواهند روی غلتک بیفتند، زمان می‌برد و مطمئناً بیست‌و‌ششم فروردین‌ماه اصلاً زمان روی غلتک افتادن این افراد نبود؛ چه رسد به آغاز نمایشگاه کتاب!

سوم- معمولاً بسیاری از مردم قبل از شروع ماه رمضان نسبت به ورود به این ماه مقدماتی را آغاز و لوازمی را تهیه می‌کنند. خیلی‌ها برنامه‌هایشان را در این ماه به‌طور موقت تعدیل و تعطیل می‌کنند و از روزها قبل به استقبال این ماه می‌روند؛ حتی سفر هم نمی‌روند. شاید گفته شود با توجه به آغاز اولین روز این ماه در ششم اردیبهشت، نمایشگاه کتاب قرار بود پنجم اردیبهشت پایان پذیرد اما اشکال اصلی این بود که آمادگی روحی و روانی مردم برای ورود به این ماه از روزها قبل شروع می‌شود و این مستلزم کسب شرایطی است که همگان از نظر روحی، آمادگی یک رویداد بزرگ فرهنگی را که پایانش شروع این ماه باشد، ندارند و این مهم حتماً و باید در تصمیم‌گیری برای زمان‌بندی شروع این نمایشگاه مد نظر قرار می‌گرفت.

چهارم- طبیعی است که ما در حال حاضر و از اردیبهشت‌‌ماه 1397 با توجه به بالا رفتن قیمت ارز، وارد دوره بحرانی صنعت نشر شده‌ایم؛ آن‌چنان‌که چه از نظر هزینه‌های تولید یک کتاب و چه از نظر فقر شمارگان و چه موضوع کتاب و کتابخوانی در شرایط چندان مناسبی نیستیم. من همواره دوره رکود و بحران نشر را به قبل و بعد از سال 97 تقسیم می‌کنم؛ بنابراین باید در تصمیم‌گیری‌هایمان درباره کتاب و نیز نمایشگاه کتاب بهترین موقعیت‌ها را برای آن فراهم کنیم و همه عوامل را در نظر بگیریم؛ که نگرفتیم تا اینکه سر و کله ویروس کرونا پیدا شد.  

با توجه به دلایلی که عنوان شد، گمان من این است که برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی مستلزم شرایطی است که بتوان علاقه‌مندان و مردم را به سمت این نمایشگاه سوق داد تا آن‌ها بتوانند به سهولت نیازهای خود را از این نمایشگاه برطرف کنند. حتی می‌توان تقویم جدیدتری برای زمان این نمایشگاه تعیین کرد؛ البته مواردی از این دست، چون رویدادهای غیرمترقبه همواره می‌توانند به فرصت‌هایی این‌چنینی تبدیل شوند اما بهتر است شرایطی فراهم کنیم که دست ما را نه برای تصمیم‌گیری که برای تصمیم‌سازی نبندند؛ چرا‌که تصمیم‌سازی مرحله‌ای مهم‌تر و حیاتی‌تر از تصمیم‌گیری است.