خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)- مهتاب دمیرچی: هواشناسی یعنی توصیف شرایط لحظه‌ای هوا. اینکه شما بدانید دمای شهرتان در چند روز آینده چقدر کاهش یا افزایش می‌یابد؟ آیا فردا روز بارانی را سپری خواهید کرد یا آسمانی آفتابی؟ و یا اینکه آیا طوفانی در راه است و باید ایمن باشید یا خیر؟ همه این پیش‌بینی‌ها در زمره علمی قرار می‌گیرد که رابرت هوک در قرن هفده آن را بنیان نهاد.

امروز سیزدهم اسفند ماه برابر با سوم مارس در سال 1702 جهان شاهد درگذشت دانشمندی شد که نه تنها بنیانگذار علم هواشناسی بود، بلکه زمینه‌ساز کشف جاذبه از سوی نیوتن هم شد.
 
رابرت هوک در سال 1635 در جنوب انگلستان به دنیا آمد و در هجده سالگی وارد دانشگاه آکسفورد شد. ابتدا به آواز و حکاکی اشتغال داشت اما چندی نگذشت که استعدادش یک به یک شکوفا شد. ارایه نظریه‌ها و ساخت ابزارهایی در مکانیک، زیست‌شناسی، فیزیک و بنیان دانشی به نام هواشناسی همگی مرهون تلاش و استعداد این دانشمند بریتانیایی است.  
یک شاهکار علمی
مهم‌ترین کتاب هوک «میکروگرافیا» یکی از شاهکارهای علمی قرن هفدهم بود و خیلی زود نامش به عنوان یکی از مشهورترین مردان علم در جهان پیچید. وی در این اثر تصویرهای جالبی درباره وضع ساختمانی بدن حشرات رسم کرد و با این اثر، در شمار بنیان‌گذاران مطالعات میکروسکوپی در زیست‌شناسی درآمد.  
 
هوایی که هوک به ما داد
همواره زمین تحت تاثیر دو عامل اصلی، آب و هوای خود را شکل داده است. در واقع جایگاه زمین در منظومه شمسی باعث شده به میزان معینی از خورشید انرژی دریافت کند و از طرفی با حرکت وضعی خود این انرژی را به جای جای خود تقسیم کند. در حقیقت این سیاره آبی و خاکی ما با توجه به فاصله‌ای که از خورشید دارد، سوخت حیات خود را تامین می‌کند و با چرخشش به دور خورشید و خودش جریان‌های سیال آب در اقیانوس‌ها و باد در اتمسفر را به وجود می‌آورد و همین جریان‌های سیال نوید باران، دمای مناسب و انرژی را می‌دهند. این همان یافته‌ای بود که مقدماتش را رابرت هوک، پایه‌گذاری کرد.
 
شاید اگر این دانشمند در قرن هفدهم هواسنج منحصر به فرد خود را اختراع نمی‌کرد و پی به این امر نمی‌برد که وضع هوا معلول نیروهایی است که تحت تأثیر تشعشع خورشید و گردش زمین هستند و شاید در علم هواشناسی بسیار عقب‌تر از امروزمان بودیم. رابرت هوک رابرت هوک، در زمینه علم هواشناسی نیز یافته‌های جدیدی به دست آورد که در ارتقاء سطح دانش بشری تأثیر نهاد.
 
در علم هواشناسی باد به جریان هوایی گفته می‌شود که حاصل اختلاف فشار در دو مکان است. به عبارت دیگر هوا از یک منطقه پرفشار به سمت مکان کم‌فشارتر در جریان است حال اگر این اختلاف فشار زیاد باشد قطعا سرعت جریان هوا هم زیادتر می‌شود. در واقع طوفان‌ها در نتیجه افت شدید فشار هوا به وجود می‌آیند هوک اولین فردی بود که پی به این اصل برد و فهمید که پایین آمدن ناگهانی فشار هوا نشانه توفان است.
 
در واقع هوا سنجی که هوک اختراع کرد دارای سوزن متحرکی بود که فشار هوا را روی آن ثبت می‌کرد. دمای انجماد آب را نقطه صفر بر روی دماسنج پیشنهاد کرد و دستگاهی برای تنظیم دماسنج‌ها طرح‌ریزی کرد.
 
این دانشمند با اختراع دستگاه‌های اندازه‌گیری و سایر وسایل، خدمات بزرگی به جهان علم کرد. دیگر اختراعات وی، بادسنج، هواسنج ساعتی، باران سنج و رطوبت‌سنج است که شاید به دلیل اختراعاتش باشد که علم هواشناسی را مدیون خود ساخته است.
 
و اما دیگر چه می‌دانست؟
اما هواشناسی تنها علم تسخیر شده توسط هوک نبود وی خدمات زیادی به علم عرضه کرد که شايد مهمترين آن در زمینه ساخت و كاربرد ابزارها باشد. اختراع تلسكوپ دريچه ديافراگم، پاندول ساعت، دستگاه سنجش انكسار نور در مايعات، بارومتر (هواسنج و غلظت‌سنج الكلی) و رطوبت‌سنج از جمله اقدامات علمی بنيانگذار هواشناسی علمی است.
 
کتابی درباره مویینگی
علاوه‌بر موارد گفته شده وی کتابی درباره خاصیت مویینگی مایعات نوشت. وی دریافته بود که حركت اجسام ريز و كوچک روی سطح مايعات و بالا رفتن نفت از فتيله و حركت شيره خام و پرورده گياهان، بر اثر خاصيت لوله‌های موئين است. وی در مکاتبه مشهورش با نیوتن زمینه ساز کشف جاذبه توسط این دانشمند شد در آن نامه این عقیده را بیان کرد که نیروی ثقل متناسب با مجذور فاصله کاهش می‌یابد؛ نظریه ای که نیوتن را به راه درک رابطه عکس مجذور کشاند و او را در مسیر کشف جاذبه عمومی قرار داد.
 
هوک در سال 1662 محفل علمی در آکسفورد تاسیس کرد که منجر به سیل نتایج درخشان علمی در سال آتی شد. سرانجام این دانشمند بزرگ در سال 1702 در سن 67 سالگی در لندن در گذشت.