چهارشنبه ۱۰ مرداد ۱۳۹۷ - ۱۸:۱۴
​چرا عده‌ای نگران انتشار فهرست پرفروش‌ها هستند؟

حاشیه‌های ایجاد شده در هفته‌های گذشته پیرامون بازار پرفروش‌های کتاب‌ باعث شد تا در یادداشتی به ضرورت انتشار چنین گزارشی بپردازیم که در ادامه می‌خوانید.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، شهاب دارابیان: فهرست پرفروش‌های بازار نشر مدت‌ها در خبرگزاری ایبنا منتشر می‌شد؛ اما به دلیل برخی تصمیمات و بر اساس اعتراض عده‌ای این فهرست برای مدتی منتشر نشد.

با توجه به این موارد در حال حاضر نزدیک به دو ماه است که این فهرست هر هفته با ذکر نام کتابفروشی‌ها گرفته می‌شود و در خروجی این رسانه قرار می‌گیرد. تفاوت این دوره از گزارشات با دوره‌های گذشته در این است که بنا بر تصمیم مسئولان خبرگزاری در این دوره قسمت نظرات (کامنت‌ها) باز است و مخاطبان می‌توانند آزادانه نظرات‌شان را اعلام کنند؛ در همین راستا شاهد اتفاقات جالبی بودیم و برای برخی از این گزارش‌ها بیش از 90 کامنت گذاشته شد که درواقع یک آمار منحصر‌ به فرد محسوب می‌شود و نشان از میزان توجه مخاطبان به این گزارش‌ها دارد. با این حال نکاتی درباره این فهرست و انتقادات مطرح شده وجود دارد که در ادامه به برخی از این موارد می‌پردازیم.
 
انتشار فهرست پرفروش‌ها در تمام دنیا رایج است
یکی از اتفاقاتی که در سراسر دنیا در حوزه کتاب رایج و مرسوم است، اعلام فهرست پرفروش‌هاست؛ چراکه با یک بازدید ساده از کتابفروشی‌ها می‌بینیم که هر کتابفروشی‌ معمولا فهرستی از کتاب‌‌های پرفروش دارد و آن را به مخاطب ارائه می‌دهد تا مخاطب بتواند در خرید کتاب از انتخاب‌های دیگران کمک بگیرد. علاوه بر این بخش قابل توجهی از آثاری که در جهان ترجمه می‌شود بر اساس همین فهرست پرفروش‌هاست و حتی ما می‌بینیم که برخی ناشران روی جلد کتاب خود می‌آورند، که «کتاب پرفروش از نظر سایت فلان» و این موضوع برای ناشران بسیار اهمیت دارد؛ چراکه تا حدودی خیال‌شان راحت می‌شود که حداقل بر اساس همین جمله کوچک چاپ نخست روی دست‌شان نمی‌ماند. بنابراین تا اینجای کار می‌توان نتیجه گرفت که اعلام فهرست پرفروش‌ها اتفاق رایجی در تمام دنیاست و این نکته را یادآور می‌شود که نمی‌توان از یک رسانه برای انتشار چنین فهرستی ایراد گرفت.
 
پرفروش بودن دلیلی بر باارزش بودن اثر نیست
متاسفانه یکی از ایرادات ما ایرانی‌ها در فضای مجازی، نقد بدون مطالعه اثر است. یعنی همه ما نقدکردن را خوب بلدیم و به راحتی دست به نقد آثار نخوانده می‌زنیم. این موضوع البته زمانی جذاب‌تر می‌شود که ما حوصله خواندن یک گزارش 700 – 800 کلمه‌ای را نداریم و هنوز گزارش را نخوانده دست به انتقاد از آن می‌زنیم. همانطور که در گزارش اول ذکر شد. این فهرست نشان از کتاب‌های پرفروش دارد و هیچ تضمینی نیست که کتاب پرفروش، ارزش ادبی بالایی داشته باشد؛ البته این نکته برای عکس این قضیه نیز صدق می‌کند. یعنی با قرار گرفتن کتابی در این فهرست نمی‌توان گفت که آن اثر عامه‌پسند، زرد یا بازاری است؛ چراکه اگر نگاهی به این فهرست بیندازیم، متوجه خواهیم شد که نام نویسندگانی در این فهرست‌‌ها دیده می‌شود که بدون شک اعتبار داستان‌نویسی معاصر هستند و نمی‌توان از آنها ایرادی گرفت.
 
سیستم چرخشی کتابفروشی‌ها
هرچند که تعداد کتابفروشی‌های فعال کشور، آمار خنده‌داری دارد و تعدادشان به زحمت از عدد 1000 عبور می‌کند اما باید توجه داشت که طبیعتا نمی‌شود از تمام این کتابفروشی‌ها آمار پرفروش گرفت؛ چراکه در این صورت این گزارش از حالت خبری خارج و به یک آمار سازمانی تبدیل می‌شود. از طرفی بر اساس اصول آماری وقتی ما می‌خواهیم درباره یک موضوع تحقیقی آماری انجام دهیم، مناسب‌ترین راه انتخاب یک جامعه آماری متنوع است. در همین راستا ما هر هفته 10 کتابفروشی شامل پنج کتابفروشی از شهرستان‌ها و پنج کتابفروشی از پایتخت را انتخاب می‌کنیم و بر اساس آن آمار هر هفته را تهیه می‌کنیم. البته در این میان سه کتابفروشی پردیس مشهد، دنیای کتاب قم و محام اهواز به‌عنوان بزرگ‌ترین، مدرن‌ترین و مهم‌ترین کتابفروشی‌ها غیرپایتختی کتاب در بیشتر گزارش‌ها آمده‌اند اما هفت کتابفروشی باقی‌مانده در تمامی این مدت چرخشی بوده است و سعی شده تا کتابفروشی‌های بزرگ و مهم شهرهای مختلف کشور در آمار آورده شود.
 
آمار شفاف و روشن است
زمانی می‌توان به یک بررسی، غیرشفاف و غیرواقعی گفت که اطلاعات مشخصی از جامعه آماری وجود نداشته باشد اما از آنجایی که هدف از انتشار این آمار شفاف‌سازی بیشتر در این حوزه بوده است؛ فهرست تمام کتابفروشی‌ها در گزارش درج شده و با یک تماس کوتاه می‌توان مطلع شد که این آمار به چه میزان صحت دارد.
 
باید تحمل خودمان را بالا ببریم
کارشناسان قرن بیستم را قرن اطلاعات می‌دانستند اما همین افراد معتقدند که قرن بیست و یکم قرن ارتباطات است؛ بنابراین با توجه به این موضوع طبیعی است که هر هنرمندی که بتواند ارتباطات بیشتر و بهتری با جامعه خود داشته باشد، می‌تواند موفق‌تر عمل کنند. در دوره حاضر بسیاری از دوستان شاعر، نویسنده و مترجم حضور فعالی در رسانه‌ها دارند؛ مصاحبه می‌کنند، یادداشت می‌نویسند، به جلسات ادبی می‌روند و از شبکه‌های مجازی به نحو احسن استفاده می‌کنند. حتی برخی از این افراد نگران آثارشان هستند و کتاب‌شان را در کتابفروشی‌ها دنبال می‌کنند تا متوجه شوند که کتاب‌شان در فلان کتابفروشی چه وضعیتی دارد. با همه این تفاسیر طبیعی است که فروش کتاب‌های این افراد نسبت به دیگر افراد متفاوت باشد و وضعیت بهتری داشته باشند. در مقابل متاسفانه عده‌ای از دوستان نویسنده و شاعر یک جا نشسته‌اند و منتظر هستند که مخاطب از میان ده‌ها هزار کتابی که در سال منتشر می‌شود، اثرشان را کشف کند و به تعریف و تمجدید از کتاب‌شان بپردازد. از این رو این افراد که اسم خودشان را در لیست نمی‌بینند، تلاش می‌کنند تا با حذف چنین گزارش‌هایی اسم دیگران نیز شنیده نشود. به عبارتی این دوستان معتقدند که «دیگی که برای من نمی‌جوشه، ...»
 
تفاوت بین پرفروش و پرفروش‌ترین
عده بسیار زیادی از دوستان در کامنت‌ها معتقدند که فلان کتاب در کتابفروشی محله ما پرفروش است اما چرا در این لیست نیست. در جواب این عزیزان باید گفت که بدون شک کتاب‌های بسیار زیادی وجود دارد که پرفروش هستند اما در این فهرست نیامده و آن دلیلی بر پرفروش نبودن آن اثر نیست. اگر دوستان به فهرست هر کتابفروشی که در گزارش آمده نگاه کنند متوجه خواهند شد که ما پرفروش‌های هر کتابفروشی را مجزا اعلام می‌کنیم و درنهایت به یک جمع‌بندی می‌رسیم. شایان ذکر است که در هر گزارش نام 100 کتاب پرفروش می‌آید و در نهایت از میان این آثار پرفروش، پرفروش‌ترین‌ها اعلام می‌شود.

رسالت خبرنگار اطلاع‌رسانی است
این گزارش یک کار خبری است و طبیعتا معیار و ملاکی برای خرید کتاب نیست. یعنی مخاطب با نگاهی به این لیست متوجه می‌شود که مردم بیشتر چه کتاب‌هایی می‌خوانند. چنین آمارهایی معمولا در تمامی حوزه‌ها وجود دارد و ایبنا به‌عنوان تنها رسانه تخصصی کتاب بر خودش واجب می‌داند که این خلاء موجود در حوزه کتاب را پر کند تا مخاطب کتاب نیز از وضعیت فروش آثار اطلاع داشته باشد؛ به همین دلیل این رسانه هر هفته گزارشی را در این رابطه منتشر می‌کند.
 
سخن پایانی...
بدون شک انتشار این آمار در دو ماه گذشته تحرک ویژه‌ای را در حوزه کتاب به وجود آورده است و نشانه‌‌های این اتفاق را در بحث‌هایی که زیر این گزارش‌ها انجام می‌شود، می‌توان دید. با این حال این انتظار می‌رود که علاقه‌مندان به کتاب و کتابخوانی با سعه‌صدر بیشتر شرایط را برای شفاف‌سازی بازار کتاب فراهم کنند.

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 16
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • آیدین امامی ۱۱:۲۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    یک طرف به قاضی رفتن خوب نیست. منتقد انحراف در بازار کتاب هستیم نه نگران. من خودم کتابفروشم در شهری دور از تهران. در کتابفروشی من هیچ کدام از این کتاب ها پرفروش نییستند. من کتاب های خوب معرفی می کنم و هیچ وقت به خریدار نمی گویم این کتاب پرفروش شده بلکه می گویم این کتاب خوب است. این همه وقتی که می گذاری زنگ بزنی به کتابفروش ها و امار سازی کنی زنگ بزن و نظرخواهی درباره کتاب های خوب بکن.
    • ۱۲:۴۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۳
      به نظر من دقیقا علتِ تفاوتِ پرفروش‌ها در کتابفروشی‌های مختلف، همین است: خوب از نظرِ شما، با خوب از نظرِ کتابفروشی دیگر در شهری دیگر، قطعا متفاوت است.
  • نیوشا شرقی ۱۴:۵۰ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    مشکل اساسی این جاست که بسیاری از کتابفروشها آمار درست ارائه نمی دهند. بسیار بسیار کتابفروشانی هستند که هر هفته اسم دوست و رفقای خودشان را جزو پرفروشها اعلام میکنند غافل از اینکه آن کتاب اصلا پرفروش نبوده است. شما بروید قفسه پرفروشهای کتاب فروشی «د.ب» را ببینید. تماماً مترجمها و نویسندگان این فهرست دوستان صمیمی کتابفروش هستند. کسانی که کتابهایشان هیچ کجای دیگر پرفروش نیست. مثلا نسیم مرعشی چون دوست این کتابفروش نیست هرگز اسمش در فهرست نبوده ولی آقای ک. ا یا خانم مترجم با آثار ضعیف چون م.ط هر هفته بلااستثنا در قفسه پرفروشها حضور دارند. همه جای دنیا حداقل طرف با زد و بند کتابها را پرفروش اعلام نمی کند. تقصیر شما هم نیست. مقصر روابط اند که جای ضوابط را گرفته اند.
    • بابایی ۱۵:۰۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
      کسانی را پرفلروش اعلام می‌کنند در کتابفروشی ها پرفروش اند. اما مشکل این است که واقعیت پرفروش ها گفته نمی‌شود. کتاب های ناشران خاص در این لیست قرار می گیرند. باور کنید اگر قهوه سرد آقای نویسنده را مثلا کتابفروشی البرز منتشر می کرد و پرفروش بود در این لیست نبود. کتاب های زردی در این لیست ها پرفروش اند که چند ناشر خاص منتشرشان می کنند.
    • رضايي ۱۸:۵۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
      منم مثل شما هر هفته گزارش پرفروشاي اين كتابفروشيو مي بينم و مي خندم:)) دقيقا بر اساس دوستي كتابفروش با نويسنده اون كتابهاس
    • رياضى ۱۹:۱۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
      دقيقاً: خانومه كتابفروشي زده والا نمي فهمم چرا همه هفته ها كتابايي كه توي هيچ فهرستي پرفروش نيستن و اصلا كتاباي شاخصي نيستن توي قفسه پرفروشاشن!!! احتمالا دوست و آشناها هستند ديگه؛ كساني كه براي كتابفروشيش تبليغ ميكنن و كمك ميكنن و مجاني براش كار ميكنن و دوستايي كه با هم ميرن گردش و ... كل كتابفروشيشو چند خانم مترجم سر و سامان دادن كه حالا هر روز جزو پرفروشان! تا وقتي آماري كه ارائه ميشه از طرف كتابفروشيا اينه، همون بهتر بهشون اعتماد نكنيم و به عقل خودمون بيشتر اطمينان داشته باشيم
  • رضا رضايي ۱۸:۵۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    مخاطب اين گزارشا حق داره شك كنه چون بر فرض كتابهاي روز مثل كتاب مرعشي، حسينيان يا خليلي فرد ممكنه واقعا پرفروش باشن ولي يهويي اون وسط اسم كتابايي مياد كه از انتشارشون زمان زيادي گذشته يا اصلا اسمشون به گوش مخاطب نخورده؛ قبول كنين كه در اون شرايط پذيرش اين آمار اصلا آسون نيست
  • مخاطب ۱۹:۰۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    برادر عزيز من، همين ديگه، مشكل همين جاست؛ خيلي از اين كتابفروشياي شهرستانها حتي بزرگها و مدرن هاشون خيلي از كتاباي روزُ ندارن. من قزويني هستم و واقعا بهترين كتابفروشياي شهر ما خيليييي از كتابا رو ندارن كه يا بايد بي خيالش بشيم و بيايم از تهران تهيه كنيم يا بايد سفارش بديم كه با قيمت بالاتر برامون بيارن پس اين جامعه آماري عادلانه نيست. ضمناً من حاضرم با شما شرط ببندم اين كتابفروشيا آمار درستي ارائه نمي دن به دليل اين كه اگر ميخواستن آمار درست بدن قاعدتا كتاباي زرد ناشراني مثل على و بركه خورشيد و آراسپ و .... بايد در صدر اين گزارش مي بودن! كه نيستن! مي ماند كتابهاي ميانمايه ناشران معروف مثل كتابهاي نسيم مرعشي و رهش اميرخاني و كتاب زردي مثل قهوه سرد ... نشر نيماژ كه بواسطه نام و اعتبار ناشر به فروش بالا مي رسند و در عمل فرقي با همان كتابهاي نشرهاي بازاري ندارند. پس تقصير شما نيست؛ تقصير از كتابفروشهاست كه رسماً كتابها را طبق اعتبار و نوع ناشر دسته بندي ميكنند و در ارائه آمار صداقت ندارند
    • ۱۲:۵۲ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۳
      واقعا وقتی سفارش میدین، با قیمتِ بالاتر براتون میارن؟ قانونیه یعنی؟ جداً دارم میپرسم! بحثم انتقادی نیست! به هیچ‌وجه! برام عجیب و جدید بود این قضیه...
  • شیرین ۱۹:۴۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    ۱- جامعه ادبی بیماری داریم که شکی درش نیست. با این نکته از فرمایش شما موافق هستم که خود نویسنده و مترجم در دیده شدن کتابشان نقش دارند. نه تنها ایران ک در همه جای جهان. شما باید برای محصول فرهنگی خودت تبلیغ کنی چون ناشر ها سیاست خاص خودشونو دارن و عملاً روی یکی دو کتاب خاص خودشون تبلیغ می کنند که براشون مهمتره؛ مثل «هرس» در نشر چشمه یا کتابهای عباس معروفی در نشر «ققنوس» که اگر دقت کنید نود درصد فضای مجازی این نشرها اختصاص به این کتابها داده شده پس نویسنده های کتاب های دیگر باید خودشان تلاش کنند برای معرفی کتابشان. شماها ارنست همینگوی و‌ دولت آبادی نیستید که خبرنگارها صف بکشند برای مصاحبه با شما. خودتان باید کاری کنید که کتابتان دیده شود. صفحات مجازی چه دوست داشته باشیم چه دوست نداشته باشیم در دیده شدن هر محصولی مهم اند. ۲- بعضی چیزها را باید قبول کنیم. همان طور که عرض کردم، هر نشری سیاستهای کاری و استراتژیک خاصی دارد. بپذیریم که خانم م. ح همسر م. ی است. خیلی طبیعیست اگر از برخی امتیازاتی در نشر چ برخوردار باشد که دیگران نیستند؛ شاید کتابش خارج از نوبت منتشر شود یا مثلا تبلیغات اینستاگرامی اش چند برابر کتابهای دیگر باشد. در نشریات مختلف با او مصاحبه کنند و دوستان همسرشان نقد مثبت بر کارشان بنویسند. این یک امر بدیهی است. اگر هر یک از شما آشنایی در یک نشر معتبر داشتید حتما کارتان در مواردی راه می افتاد چه برسد به همسر که بهر حال از موقعیتش در نشر چ برای دیده شدن کار همسرش استفاده میکند. پس حسادت نکنید. یک کتاب اگر بخواهد ماندگار شود در طول زمان این اتفاق برایش می افتد و فروش آن با توسل به راه های میانبر موقتی خواهد بود. ۳- می رسیم به کتابفروشها. من با آقای دارابیان اختلاف نظری در روش آمارگیری اش ندارم. ایشان کار درستی می کنند و شاید در همه دنیا برای دریافت آمار همین روش در پیش گرفته شود آنچه مسئله است این است که این جا ایران است؛ سوییس و فرانسه و کانادا نیست. این جا کشور روابط است و پارتی بازی ها و حق را ناحق کردنها. این فرمایش بعضی از دوستان درباره کتابفروشی خاص‌ِ میدان ونک که بحث همه محافل ادبی است این روزها و کسی نیست که درباره اش صحبت نکند. حتی ما پیش پیش کتابهای پرفروش آن را حدس می زنیم که در ۷۰ درصد موارد هم حدسمان درست از آب درمی آید چون دوستان خانم کتابفروش مشخص اند و همانها در هفته های متوالی پرفروش می شوند. این مسئله اما مختص کتابفروشی میدان ونک نیست. میتوانم دست کم ده کتابفروشی دیگر را با همین استراتژی برای شما نام ببرم. یکی با نویسنده ای دوست است، یکی‌از نویسنده کادو کرفته، یکی با ناشر رفاقت دارد و ... در نتیجه آماری که ما میگیریم با آماری که خبرنگار یک کشور اروپایی به دست می آورد فرق زیادی دارد؛ از حیث صداقت و رعایت عدالت در انتقال اطلاعات. ۴- به نظر من این گزارشها تنها و تنها باعث بحث و‌ جدال می شود در این عرصه نیمه جان و رو به زوال و جز‌ این در کشور ما سودی ندارد جز بر هم خوردن همان دوستی های ظاهری و نهایتا هم پاره شدن پرده ها و شکسته شدن حرمت ها
  • ۱۹:۵۴ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    “از آنجایی که هدف از انتشار این آمار شفاف‌سازی بیشتر در این حوزه بوده است؛ فهرست تمام کتابفروشی‌ها در گزارش درج شده و با یک تماس کوتاه می‌توان مطلع شد که این آمار به چه میزان صحت دارد.” - شهاب جان مخالفم چون اشکال همینجاس که گمون نکنم برادران محترم کتابفروش امار درستی بدن/ اومدم بگم کاش می شد امار را از خود ناشران بگیری بعد دیدم این جوری دیگه به مراتب بدتر میشه چون اونا که علناً قصدشون فروش و بولد کردن چن تا از کتابای خاصشونه. بعدم قطعا اونام بین نویسندگانشون تبعیض میزارن. یک نویسنده یی گل می فرسته برای ناشر ناشر یهو ذوق میکنه اونو پرفروش اعلام میکنه. یکی دعواش میشه سر پول و قرارداد اونو کم فروش اعلام میکنن. کلاً اوضاع خر تو خریه
    • ۱۲:۵۶ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۳
      جداً تفکر بر اینه که کنابفروش‌ها به راحتی به شما دروغ میگن؟
  • علی فاطمی ۲۰:۱۱ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    اتفاق خوبی است که ایبنا گزارش پرفروش‌ها را می‌زند. تا حالا هفتاد کتابفروشی آمارگیری شده و اگر ادامه پیدا کند همه کتابفروشی ها را لابد در برمی گیرد. خود این گزارش ها سندی است که هر کتابفروشی کدام کتاب را پرفروش اعلام می کند. آسیب جدی را کتابفروشی های وابسته به ناضران ایجاد می کنند. آن ها کتاب های خودشان را پرفروش اعلام می کنند. خوب است که این دست کتابفروشی ها از آمارگیری حذف شوند.
  • بخشی ۲۱:۰۸ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    اقای دارابیان توجه نکنید به حسادتها من بدون خوندن این مطلب پاسخ سوال شما رو میدم: اینها نگران چیزی نیستند جز عدم توانایی در کنترل حسادت خودشون
  • راضيه ۲۱:۵۳ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۱
    بعضي ها چشم ديدن موفقيت عده ديگر را ندارند. زيرآب زني دليلش فقط همين ميتواند باشد
  • فاطمه خليلي ۰۴:۵۹ - ۱۳۹۷/۰۵/۱۲
    نميدونم دليل حساسيت بعضيا روي اين گزارش چيه! نه آيه اي هست كه ار طرف خدا نازل شده باشه و نه به كسي عزت مي بخشه به يكي ديگه ذلت! كاش كمي مهربان بوديم

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها