به گزارش خبرگزاري كتاب ايران (ايبنا)، دكتر «محمدرضا ابويي مهريزي» يكي از دو مصحح كتاب در هفتادمين نشست از سلسله نشست‌هاي تخصصي مركز پژوهشي ميراث مكتوب گفت: «از جمله ويژگي‌هاي نوشتاري متون كهن استفاده از «دال»هاي با نقطه است اما كتابت تاريخ هرات فاقد چنين مشخصه‌اي است و به جز موارد بسيار معدود مانند «خذاي» و... دال‌ها بدون نقطه هستند.»
وي افزود: «شمس قيس رازي» در «المعجم في معايير اشعار العجم» در اين باب نكته‌هاي جالبي مطرح كرده است و برخلاف آن‌‌چه در قالب ولايات عجم مرسوم است از ماوراءالنهر، ولايات شرق خراسان، سيستان، بلخ و غزنه ياد مي‌كند و در اين ولايات دال‌ها با نقطه كتابت نمي‌شود.»
اين استاد دانشگاه يادآور شد: «علامه فقيد قزويني نكته جالبي را در تاريخ جهانگشاي جويني مطرح كرده است كه كتابت در سال‌هاي 685 هجري قمري و اواخر قرن 7 هجري در بسياري از تقاطع تاريخي از اعمال هرات محسوب مي‌شود و اين نمونه بسيار جالبي است كه ارتباط مستقيمي با تاريخ تقريبي كتابت آن دارد.»
وي در ادامه سخنانش افزود: «در حاشيه نسخه تاريخ جهانگشاي جويني در كتابخانه ملي پاريس يادداشت‌هاي تملك بالغ بر 5 يا 6 مورد ديده مي‌شود كه تاريخ آن نزديك به كتابت تاريخ هرات است و اين يادداشت‌ها هر گونه شبهه را برطرف مي‌كند و تأييدي بر اين مدعاست كه نسخه به قرن 7 يا 8 هجري تعلق دارد.»
وي به نكته ارزشمند ديگري اشاره كرد و گفت: «نكته ديگر تأليف يا ترجمه بودن آن است كه آيا اساسا نسخه به شيخ عبدالرحمن فامي تعلق دارد و به زبان فارسي كتابت شده يا ترجمه از متني عربي است. بر حسب برخي شواهد مي‌توان استدلال كرد كه ترجمه بودن آن ضعيف‌تر است.»
ابويي به مقدمه ملك الشعراي بهار بر كتاب «تاريخ سيستان» اشاره كرد و گفت: استاد بهار در حوزه متن‌شناسي و سبك‌شناسي از صاحب‌نامان و پيشكسوتان به‌شمار مي‌آيد، وي اين پرسش را مطرح كرده كه تاريخ سيستان تأليف است يا ترجمه و در پاسخ اشاره كرده كه چون نثر قدما غالبا متأثر از زبان عربي بوده رسيدن به پاسخ روشني در اين زمينه دشوار است.»
وي افزود: «اما گذشته از عدله، نكته جالبي كه احتمال تأليف فارسي بودن آن را تقويت مي‌كند اين است كه مولف زماني كه مي‌خواهد نكته‌اي را از حوادث هرات و ابنيه هرات بيان كند مستقيما از قول خود مي‌نويسد و اين سنتي است كه در گذشته در زبان عربي و تازي مشاهده مي‌شود.»
وي به كتاب «التفهيم» ابوريحان بيروني نيز اشاره كرد و گفت: «ابوريحان بيروني اين كتاب را به زبان عربي نوشته بود و خود آن را به فارسي برگردانده است. با اين شواهد اثر به شيخ عبدالرحمن فامي هروي تقريبا بدون اشكال است هرچند هنوز جاي بررسي‌هاي بيشتري در اين زمينه وجود دارد.»
وي تأييد كرد: «در كتاب‌هاي تاريخي و ادبي نظير «تذكره هفت اقليم» امين‌احمد رازي مطالبي از تاريخ هرات شيخ عبدالرحمن فامي نقل شده كه با مقايسه آن مطالب و مندرجات در نسخه نويافته تاريخ هرات شبيه همان عبارات را مشاهده مي‌كنيم .بنابراين تقريبا شكي باقي نمي‌ماند كه اين كتاب همان تاريخ هرات شيخ عبدالرحمن فامي است.»
وي در پايان سخنانش يادآور شد: «اساس استدلال ما بر اين باب مقايسه ارجاعاتي است كه ساير متون تاريخ هرات بعد از قرن 6 هجري قمري به اين اثر تاريخي داده و حلقه‌هاي گمشده‌اي را پيش روي ما قرار داده‌اند.»
سه‌شنبه ۱۵ بهمن ۱۳۸۷ - ۱۶:۲۳
تاريخ هرات يك اثر تأليفي است كه ذكر احوال حكام، واليان خراسان و شهر هرات در اين اثر مشاهده مي‌شود كه از حيث مطالعات تاريخ اجتماعى، اقتصادى و جغرافياى تاريخى از ارزش فراوانى برخوردار است و ترديدي در تاريخ كتابت آن وجود ندارد._
نظر شما