به گزارش خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا)، نشست «سهم نشر ایران در صنعت نشر جهانی» از سلسله نشست‌های تخصصی نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران با حضور علی فریدونی، مدیرکل دفتر مجامع تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی و دبیر طرح گرنت، علی عسگری، کارشناس نشر بین‌الملل و دبیری علیرضا نوری‌زاده، معاون طرح گرنت برگزار شد.
 
نگارندگان کتاب‌ها، حاملان فکر و اندیشه
در ابتدای این نشست علی فریدونی،  ضمن بیان این که جای خوشحالی دارد که فضای فرهنگی ایران یک‌بار دیگر به یک رویداد فراگیر ملی که صحبت از کتاب و رسانه و ابزار رسانه‌ای به نام کتاب است روی آورده، درباره اهمیت انتقال ادبیات ایران در بازار جهانی اظهار کرد: ابتدا باید نگاه گذرایی به فرهنگ، تمدن و تمدن‌سازی داشته باشیم. فرهنگ و تمدن ایرانی و اسلامی، پیش و پس از اسلام همواره فراز و فرودها و دوره‌های رو به زوالی داشت. در ادواری تا قرن پنجم هجری قمری، تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی متاثر از فرهنگ ایرانی رشد و اعتلای خوبی داشت. تا این دوره تاریخی اندیشه‌های فرهنگ ایرانی حتی بر حوزه تمدنی غرب نیز تاثیر گذاشت.
 
 
 
فریدونی همچنین بیان کرد: این امر نشان‌دهنده این است که عناصر تاثیرگذار در فکر و اندیشه در دل فرهنگ و تمدنی ایران و اسلام وجود دارد که جهان را متاثر کرده است. گرچه بعد از این تاریخ، حوزه تمدنی ایران و اسلام به دلیل شرایط و محدودیت‌ها، به‌ویژه از بعد فکری و حاکم شدن نوعی تنگ‌نظری‌ها، جهان اسلام و تاثیرگذاری آن را در حوزه تمدنی محدود کرده است؛ اما همواره تلاش بر این بود با توجه به خمیرمایه‌های فرهنگی و تمدنی، فرهنگ پویایی همانند تمدن ایران، از این دوره‌های زوال کوتاه‌ مدت و گاه بلند‌مدت بیرون بیاید.
وی افزود: این امر نشان دهنده وجود خمیرمایه‌های تاثیرگذار فکری و اندیشه‌ای در فرهنگ و تمدن ایران قبل از اسلام و ایران بعد از اسلام بود. وقتی به تاریخ تمدن ایرانی نگاهی کنیم، همواره دگرگونی‌های فکری، سیاسی و اجتماعی، متاثر از عنصری به نام فکر و اندیشه است که حاملان این فکر و اندیشه دانشمندان، عالمان و نگارندگان کتاب‌ها هستند.
کتاب، عامل مهم تاثیرگذاری
دبیر طرح گرنت ضمن بیان این که در دوران مدرن به ویژه پس از تحولات تمدن غربی مفهوم نوگرایی و مدرنیته شکل گرفت عنوان کرد: تاثیرگذاری، روند یا مسیر عکسی را ایجاد کرده و جهان شرق از جمله ایران نیز به همین صورت درگیر تحولات بعد از دوران مدرن غرب شده است. در همین دوران مفهوم دیپلماسی فرهنگی شکل گرفت که به دنبال راه‌حلی است تا در خدمت منافع و اهداف ملی، ارزش و تاثیرگذاری‌های ارزشی بر حوزه جغرافیای فکری، ملی یا ایدئولوژیک باشد.
وی در ادامه بیان کرد: در اینجا کتاب به عنوان عنصر اصلی و ابزار رسانه‌ای بسیار مهم در حوزه دیپلماسی فرهنگی محسوب می‌شود. مخصوصا از ۲۰۰ سال پیش، کتاب عامل مهم تاثیرگذاری و تاثیرپذیری در مقوله رابطه تعاملی و فکری جغرافیای فکری شرق و غرب بود. این مفهوم به نیازهای ارزشی و تمدنی توجه می‌کند که کتاب را محور اصلی عنصر تاثیرگذاری می‌داند.
 
 
 
برای حضور در حوزه تمدنی باید به کتاب توجه کرد
وی با اشاره به این که هر آن چیزی که با عنوان ابزارهای محتوایی تاثیرگذار نام می‌برید از مفهومی به نام کتاب ریشه گرفته است اظهار کرد: عنصر اصلی تمدن تاریخی پر فراز و‌ نشیب ما کتاب است؛ حتی تجربه پیش روی ما برای حوزه تمدنی غرب نیز فکر و اندیشه بود که نماد آن کتاب است‌. در دوره‌های تاریخی جدید اهتمام دولت‌ها به حضور در عرصه تمدنی در معنای عام از طریق فکر و اندیشه بوده که عنصر اصلی آن کتاب است.
 
فریدونی در ادامه گفت: اگر دولتی به فکر حضور گسترده در حوزه تمدنی است باید به عنصر اندیشه توجه داشته باشد. فیلم، سینما، تئاتر و کتاب دربرگیرنده نوعی اندیشه است. دولت‌ها به این جهت حرکت کردند تا بتوانند حضورشان را در بازار فکر‌ و اندیشه از طریق حضور در فرهنگ، نشر و اندیشه با عنصر کتاب تثبیت کرده و از قافله تاثیرگذاری دور نباشند.
 
وی ضمن بیان این که همواره دولت‌ها به دنبال طرح‌ها، برنامه‌ریزی‌ها یا سازماندهی‌های راهبردی و اجرایی بودند تاکید کرد: که بدین دلیل است تا به‌ویژه از طریق کتاب در حوزه اندیشه جهانی حضور داشته باشند. دولت جمهوری اسلامی ایران نیز  در  اکنون و آینده نباید خود را از این امر مستثنی بداند.  درواقع ضروری است برای این که از قافله شنیدن حرف دیگری و‌ نشر سخنان خود به دیگران از طریق بازاری به نام نشر دور نبود.
فریدونی  نماد حضور در بازار نشر، فکر‌ و اندیشه یا تعامل جهانی را فکر و اندیشه دانست و اظهار کرد:  طرح‌هایی همچون گرنت، دیر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز شده، باید پیش از این شروع می‌شد و در آینده نیز باید بیش از این به آن توجه کرد؛ همانطور که در همه کشورها نسبت به این موضوع اهتمام‌ وجود دارد. گرچه تمام هم و غم طرح گرنت زیرمجموعه معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ‌ و ارشاد اسلامی از زمانی که بنیان‌گذاری شده این است که بتواند به گونه‌ای ضرورت یا خلا مربوط به حمایت از طریق کتاب در قالب مفهومی بنام حمایت‌های حاکمیتی را از دل فرهنگ فکر و اندیشه ایجاد کند.
 
 
 
وی استقبال از طرح‌ گرنت را خوب تلقی کرد و گفت: این خوشبینی وجود دارد که برای ترویج و رونق فکر، اندیشه، ارزش‌های اعتقادی از طریق کتاب در بازارها جهانی طرح گرنت ارتقا‌ء پیدا کند و سطح تعاملات با ناشران خارجی و ارتباط با ناشران و نویسندگان ایرانی و توجه نسبت به تامین هزینه‌های مالی بیشتر خواهد شد.
 
 
 
ادبیات و فرهنگ به حمایت نیاز دارد
علی عسگری از دیگر میهمانان نشست «سهم نشر ایران در صنعت نشر جهانی» درباره الزامات و موانع ورود به بازار جهانی نشر عنوان کرد: ما نیاز داریم از جنبه دیپلماسی فرهنگی و موارد مشابه، در عرصه بین‌الملل حضور داشته باشیم و کتاب‌هایمان به زبان‌‌های دیگر ترجمه شود، اهمیت این موضوع واضح است. کتاب‌ها و محتوایی که در ایران تولید می‌شود چند شاخه دارد، برخی علمی و برخی ادبی هستند.
وی افزود: در بحث علمی نیز آثاری در حوزه علوم انسانی و علوم تجربی داریم، از این جهت که در بحث علوم تجربی به زبان انگلیسی اثری تولید می‌شود؛ در علوم دینی نیز از این رو که با برخی کشورهای دیگر اشتراکات دینی و زبانی داریم در بازار جهانی حضور داریم. اما در بخش علم انسانی، ادبیات و فرهنگ به حمایت و ‌معرفی آن‌ها به کشورهای دیگر نیاز داریم. در این حوزه فعالیت‌های خوبی صورت گرفته و کارهایی نیز  انجام می‌شود.
ضرورت حمایت از ناشر، نویسنده و مترجم
 
وی با اشاره به این که برای ورود به بازار جهانی دیر شروع به فعالیت کردیم و از کشورهای هم‌رده خود عقب هستیم بیان کرد: مصر، عربستان، امارات متحده و ترکیه حضور پررنگی در عرصه جهانی دارند و توانستند فرهنگ خود را به راحتی صادر کنند. البته در کشور ما موانعی نیز وجود دارد که حاکمیت باید به بررسی ضررها و مزایای آن توجه کرده و در نهایت تصمیم بگیرد.
 
 
عسگری افزود: ناشران و نویسندگان برای حمایت از حقوق مولف بین خود قراردادی دارند. ولی می‌توانیم بدون اجازه از نویسنده خارجی کتابی ترجمه کنیم. به این دلیل که نویسنده خارجی حقوق نویسنده ایرانی را در مجموعه قوانین ما ندارد. همین اتفاق درباره نویسنده ایرانی نیز رخ می‌دهد؛ یعنی نویسنده ایرانی نیز این حق را درکشور  مثلا انگلیس ندارد‌ و ناشر می‌تواند بدون اجازه از نویسنده، اثر او را ترجمه و‌ منتشر کند.
 
 
 
وی ضمن بیان این که ما به طور مستمر در این بازار حضور داشتیم ولی سیستماتیک نبود گفت: ابتدا شرق‌شناسان با ادبیات کهن ما آشنا شدند و علاقه‌مندان آن را ترجمه کردند، ادبیات معاصر ما نیز از سوی مترجمان علاقه‌مند در کشورهای دیگر ترجمه شد از این رو در بازار اصلی نشر نبود و با تیراژ محدود منتشر می‌شد به همین جهت نمی‌توانیم ادعا کنیم که فرهنگ خود را صادر کردیم چون آثار، چندان در دست مردمان عادی نمی‌رسید.
عسگری افزود: اتفاقی که از حدود 15سال پیش رخ داد و ادبیات  معاصر ما به شکل جدی وارد بازار نشر جهانی شد به واسطه حضور بیشتر نهادهای حکومتی و ‌غیر حکومتی چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ناشران در نمایشگاه‌های بین‌المللی و آشنا شدن با سازو کار نشر بین‌المللی بود. در واقع تازه متوجه پتانسیل عظیم موجود در نشر جهانی شدیم.
وی همچنین بیان کرد: در این میان حرکت‌های فردی رخ داد و ناشران سعی کردند وارد قرارداد با ناشران خارجی شوند؛ مراودات پراکنده‌ای رخ داد و بدین صورت برخی ناشران ما به عرصه بین‌الملل ورود پیدا کردند. همچنین کم کم از برخی طرح‌های موفق در سایر کشورها چون طرح گرنت الگوبرداری شد. چنین طرحی در کشورهای مختلف دنیا چون ترکیه، اسپانیا و … وجود دارد.
 
 
 
او در توضیح طرح گرنت اظهار کرد: ما متعهد شدیم هر ناشر خارجی که قصد دارد اثری از ایران را ترجمه کند، اگر ترجمه در قالبی درست صورت گرفته باشد و قرارداد نوشته و حق و حقوق اثر در خارج از کشور رعایت شود، مبلغی برای کمک به انتشار اثر صورت می‌گیرد. این امر خود عاملی محرک است. در این میان آژانس‌های ادبی می‌توانند واسطه بین ناشران ایرانی و خارجی یا نویسندگان ایرانی و ناشران خارجی باشند.
 
 عسگری گفت: یکی از موانع حضور ما در بازار بین‌الملل عدم آگاهی ناشران ما از ساز و کار نشر جهانی است از این رو‌که تجربه چندانی در این زمینه نداریم و باید آموزش دید. همچنین آژانس‌های ادبی می‌توانند در این زمینه کمک کنند. در حال حاضر ناشران زیادی به این موضوع گرایش پیدا کردند‌. در طرح گرنت، حمایت از ترجمه منوط به چاپ است به همین دلیل ناشران جدی‌ خارجی وارد قرارداد می‌شوند که حداقل بتواند هزار نسخه از کتاب را منتشر کرده و در بازار همان کشور پخش کند.
در پایان این نشست، علیرضا نوری‌زاده به بیان آماری در خصوص میزان حمایت انجام شده در سالیان اخیر پرداخت و کارنامه ای از فعالیت های طرح گرنت را ارائه داد.
 
در نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران، کتاب‌ها رایگان ارسال می‌شود و علاقه‌مندان می توانند برای تهیه کتاب تا ششم بهمن‌ماه به سامانه tehranbookfair.ir  مراجعه کنند.