سه‌شنبه ۷ مرداد ۱۳۹۹ - ۰۸:۴۰
کتابی انتقادی درباره سووشون سیمین دانشور منتشر شد

«پنجاه سال بعد، سووشون» کتابی انتقادی است که واقعگرایی رمان سووشون را به پرسش می‌کشد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) نویسنده ابتدا نشان می‌دهد در تاریخ ادبیات فارسی معاصر این رمان در دسته ادبیات واقعگرا جای گرفته است و به باور او این دسته‌بندی نادرست است و سووشون رمانی غیرواقعگراست. در این اثر ما با نقد رادیکال یکی از مهمترین و محبوب‌ترین آثار ادبی کلاسیک فارسی مواجه می‌شویم. نویسنده کتاب را با این جمله آغاز می‌کند: «این نوشتار نقد ادبی نیست، نقدی جامعه‌شناختی است بر پدیده‌ای ادبی.» نگاه جامعه‌شناختی نویسنده در این اثر آشکار است. او از یک سو به ساختار رمان، جایگاه شخصیت‌ها و گروه‌های سیاسی در رمان می‌پردازد و از سوی دیگر به ساختار جامعه، اشخاص حقیقی و گروه‌های سیاسی در واقعیت می‌پردازد.

در وهله اول چنین تطبیقی عجیب و غیرضروری به نظر می‌رسد، اما، همان‌طور که نویسنده در این نقد نشان داده است، از آنجایی که هم سیمین دانشور و هم بسیاری از منتقدان ادبی دست به این‌همانی شخصیت‌های رمان با اشخاص حقیقی دست زده‌اند و نیز بارها گفته شده است رمان سووشون راوی تاریخ ایالت فارس در دهه بیست شمسی است، نویسنده مقایسه اسناد و متون تاریخی و بررسی کارنامۀ اشخاصی که با آنها این‌همانی صورت گرفته است را ضروری می‌داند.
به تعبیر افراد اثرگذاری همچون جمال میرصادقی، فرزانه میلانی، حسین سناپور و شمار زیادی از نویسندگان و منتقدان ادبی رمان سووشون تصویر جامعۀ ایران و به‌خصوص ایالت فارس را در دهۀ بیست شمسی ترسیم می‌کند. حسن عابدینی سووشون را «مژثرترین گزارش ادبی از سال‌های آغازین دهۀ بیست» می‌داند و به زعم محمد کشاورز «رمان سووشون بر بستر وقایع سیاسی و اجتماعی شکل گرفته است و بخشی از تاریخ یک شهر و مردمان آن در برهۀ حساس تاریخی» در آن نوشته شده است.

کتاب «پنجاه سال بعد، سووشون» با بررسی اسناد و مدارک تاریخی، به‌خصوص تاریخ‌های محلی مربوط به روایاتی که در رمان سووشون به آنها اشاره شده است نشان می‌دهد این رمان لغزش‌ها و تناقض‌های اساسی دربارۀ اشخاص حقیقی و گروه‌های سیاسی و وقایع تاریخی دارد، دانشور طرف‌های جنگ در نبرد سمیرم را برعکس تشخیص داده است و  خرده‌روایت‌های غیرواقعگرا در رمان فراوان است. این اولین باری نیست که چنین نقدی به رمان سووشون می‌شود. هوشنگ گلشیری در دهۀ هفتاد در «جدال نقش با نقاش» به عدم تشخیص طرف‌های نبرد سمیرم در رمان سووشون اشاره کرد. کاوه بیات مورخ در کتاب «نبرد سمیرم» روایت سووشون از این نبرد را غیرواقعگرا و داستان‌پردازی می‌داند. اما کتاب «پنجاه سال بعد، سووشون» علاوه بر نبرد سمیرم موارد دیگری نیز طرح می‌کند و با مصادیق بیشتری ویژگی واقعگرایی یا راوی واقعیت‌بودنِ رمان سووشون را رد می‌کند.

«پنجاه سال بعد، سووشون» نوشتۀ شیرین کریمی است. او در رشته جامعه‌شناسی در دانشگاه تهران تحصیل کرده است، مترجم و پژوهشگر سیاسی‌اجتماعی است و اهل شیراز. او مقاله‌نویس و مترجم همکار با گروه نقد اقتصاد سیاسی است. کتاب «جوانی در سیاست فقط یک کلمه است» نوشته حمیدرضا جلائی‌پور و شیرین کریمی در سال 1396 از سوی نشر کویر منتشر شد که نویسندگان در آن به بررسی مفهوم «جوانی» در میدان سیاست ایران پس از انقلاب مشروطه می‌پردازند. کتاب جدید شیرین کریمی «پنجاه سال بعد، سووشون» در حوزه جامعه‌شناسی ادبیات و تاریخ سیاسی جای می‌گیرد.

به باور شیرین کریمی رمان سووشون علاوه بر تناقض در روایت نبرد سمیرم، آدرس‌ها و نشانه‌های سرراست از اشخاص حقیقی و شناخته‌شده می‌دهد، اشخاصی که یافتن اطلاعات دربارۀ آنها اصلا دشوار نیست ولی روایت‌هایی ناراست و غیرواقعی و تخیّلی دربارۀ آنها می‌نگارد. او نشان می‌دهد دو شخصیت ملک‌رستم و ملک‌سهراب و شخصیت‌های وابسته به این دو، از اشخاص حقیقی، فرزندان صولت‌الدوله قشقایی، ناصرخان و خسروخان اقتباس شده است و روایت رمان سووشون محدود به دهۀ بیست نمی‌شود، چراکه نویسنده وقایع مربوط به دهه‌های سی و چهل را هم وارد رمان می‌کند و همچنین سرنوشت ملک‌سهراب اقتباسی ناروا از سرنوشت بهمن بهادری قشقایی است و چنین نشانه‌های سرراست و چنان روایت‌های ناراستی در رمان سووشون ویژگی واقعگراییِ این اثر را به‌کلی منتفی می‌کند. کریمی نویسندۀ رمان سووشون را به چیزی متهم نمی‌کند و در سراسر کتاب با احترام از سیمین دانشور یاد می‌کند و ثبت روایت‌های غیرواقعی در رمان سووشون را «ناآگاهانه» می‌داند چراکه اسناد و مدارک مربوط به نبرد سمیرم و اسناد فاش‌شده از سوی سفارت آلمان و بریتانیا و نیز تاریخ‌های محلی، خاطرات و کتاب‌های پژوهشی مربوط به ایلات و عشایر فارس اغلب در دهه‌های هشتاد و نود شمسی منتشر شدند. بنابراین امیدوار است «این نقد تقلیل داده نشود به دفاعی تعصب‌آمیز از ایلات و عشایر ایران یا تعبیر نشود به سناریویی مخوف دربارۀ دعواهای خاندانی در ایالت فارس دهه‌های بیست، سی و چهل شمسی.» او ادبیات را در قبال جامعه و در قبال خود مسئول و نقد رادیکالِ آثار کلاسیک و مدرن را ضروری می‌داند.

«پنجاه سال بعد، سووشون» نوشتۀ شیرین کریمی، از سوی نشر نگاه معاصر، در تیر ماه 1399، در 244 صفحه با قیمت 44000 تومان منتشر شده است.
 
 
 

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 9
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • ایرج کاشانی ۱۵:۱۸ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۷
    نام کامل نویسنده را که بدانیم 《 شیرین تاج شش بلوکی کریمی》 قصد و غرض ایشان از نوشتن این کتاب محتمل می شود : پدرکشتگی با رضاشاه پهلوی بخاطر اسکان اجباری ایلات و عشایر , وگرنه ژانر کتاب سووشون که رمان است ، کتاب مستند تاریخی نیست
    • آرمین ۰۱:۱۲ - ۱۳۹۹/۰۷/۰۳
      خود خانوم دانشور و بسیاری از اطرافیانشون ادعای واقع‌گرایی دارند در این رمان، و بعضاََ به این کتاب استناد کرده‌اند. و اینکه جملهٔ اول کتاب اینه: «این نوشتار نقد ادبی نیست، نقدی جامعه‌شناختی است بر پدیده‌ای ادبی.»
  • کارامد ۱۶:۱۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۸
    سلام خانم دانشور به دلیل افکارمدرن موافق اسکان عشایر و ایلات بختیاری و قشقایی بودند . طبیعی است اگر کتاب ایشان این عقیده را تقویت کرده باشد. اگر کتاب مشکل عمده ای داشت در همان سال چاپ شد نقد میشد نه پس از پنجاهدسال !
    • رضا عباس زاده ۱۲:۳۱ - ۱۳۹۹/۰۵/۰۹
      در تایید نطر آقای کار آمد آن زمانها باندبازی و دسته کشی بین نویسنده ها رواج داشته . سیمین دانشور هم دوست و دشمن زیاد داشته لااقل بخاطر جلال ال احمد . اگر این کتاب رمان ادعای کذبی کرده بود فردای روز انتشار خوابونده بودنش !!!!
  • فرزاد ۱۰:۵۶ - ۱۳۹۹/۰۵/۱۰
    با این حساب علت گرانی دلار مشخص شد😂
  • آهنچی ۱۵:۲۷ - ۱۳۹۹/۰۵/۱۶
    قورمه‌سبزی، هزارسال بعد! خانم نویسنده کتاب، در اینستاگرام خود، نظرات مطرح‌شده در اینجا را گزارش کرده‌اند ولی امکان کامنت‌گذاری برای همگان موجود نیست، برای پاسخگویی. فلذا، جواب به ایشان: منظور کسی که اسم کامل شما را نوشته، ذکر اصل و نسب شماست، نه‌اینکه در حال حاضر روی کارت ملی شما چه نوشته‌اند. بلخره برای انتخاب این موضوع مشخص، انگیزه‌هایی داشته‌اید. کسی که امکان کامنت‌گذاشتن در ایستاگرام شما را داشته، مدعی شده که سیمین‌دانشور پول داده تا مسعود بهنود این کتاب را بنویسد و شما با صورتک‌هایی به نشانه‌ی تایید، پاسخ ایشان را داده‌اید: شرمی از مظلمه‌ی خون سیاووشت باد! همان‌شخص، برای این خدمتی که به شما کرده، یک نسخه از کتاب شما را هم دست‌خوش گرفته. توصیه‌ام به شما اینست که اگر، باری به‌هر جهت، نیاز مبرمی به کتابسازی دارید، لااقل موضوعاتی را انتخاب کنید که همین مدنیّت نیم‌بند موجود را تقویت کند و پیش ببرد، نه اینکه لِرد بدویّت ده‌هزارساله را هم بزند. .
  • ناشناس ۱۷:۲۰ - ۱۳۹۹/۰۵/۱۶
    خوب نیست پشت سر متوفی حرف زدن . ولی مطمئن هستم که اگر خانم دانشور در قید حیات بودند در یک جمله جوابی به این دخترخانم نویسنده میدادند که خودشان و حامیانشان که همین دیروز فارغ التحصیل شده اند سه بار دور شیراز میدویدند تا انرژی همان یک کلمه را هضم کنند چه رسد به کتاب سوووشون.
  • آشنا ۱۹:۲۱ - ۱۳۹۹/۰۵/۱۷
    کمتر کسی می‌داند. من هم به کسی نمی‌گویم که شمارگان کتاب شما "هزار" تاست. در بازار چاپ و نشر، آوازه‌ای نداشته‌اید. لذا، ناشر به جای حق‌التالیف و حق چاپ بعدی و غیره، به شما پول نقد نمی‌دهد. یکصد جلد از کتاب‌تان به ازای همه‌ی حقوق، سهم شما می‌شود. اگر فروش‌رفتنی‌ست، صدتای آنرا خودتان بفروشید به‌جای پول! ده-بیست جلد از ان صد جلد، که یادگاری به اقوام و آشنایان می‌رسد. بقیه هم در شهرتان و شهرهای خطّه‌ی سرسبز شمال، در هر کتاب فروشی پنج جلد، به‌‌صورت امانت‌فروشی، بیست تا سی‌درصد قیمت پشت جلد، تا ببینیم خدا چه می‌خواهد. فعلن که استوری‌های اینستاگرام پُربار شده‌اند، من هم که به کسی نمی‌گویم. .

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها