یکشنبه ۷ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۱:۳۲
آیا سونامی دیجیتال نظام آموزشی فرانسه را شکست خواهد داد؟

دیودنکوف در کتاب «سونامی دیجیتال» به این پرسش می پردازد که آیا آموزش و پرورش ملی نیز همچون کداک _ غول عکاسی که در سال 2012 میلادی عملاً اعلام ورشکستگی کرد_ به دلیل تطابق نیافتن با دوران خود به زودی محو خواهد شد؟

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا) به نقل از نوول آبزرواتور، کتاب «سونامی دیجیتال» (Le Tsunami numérique) توسط انتشارات «استوک» منتشر شده است. نویسنده آن امانوئل دیودنکوف (Emmanuel Davidenkoff)، مدیر ماهنامه «اتودیانت» (دانش آموز) و ستون‌نویس رادیو «فرانس اینفو» (France Info) است.

می‌توان این کتاب را تحت عنوانی دیگر  «چرا مدارس فرانسوی در خطر سقوط قرار دارند؟» نیز نامید زیرا کتاب فقط به تأثیر انقلاب دیجیتال بر روش تدریس محدود نمی شود،  دیودنکوف در سایه این انقلاب دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که «آیا این ماموت فرانسوی (آموزش و پرورش سنتی)در حال انقراض زنده خواهد ماند؟»

در حقیقت اینترنت روش‌های نوین دسترسی به تمامی دانش ها را در اختیار بشر قرار می دهد و عقاید نخبه گرایی نظام آموزشی فرانسه را به چالش می کشد. این نویسنده فرانسوی در مقدمه کتاب خود می گوید: «اکوسیستمی که در عرض چند دهه میلیاردها انسان را برده گوشی های هوشمند و اینترنت ساخته، اکنون تمام توان و ابتکار خود را برای رسیدن به یک هدف قرار داده است: نوآوری در آموزش و پرورش.»

فرانسه در ابتدای راه آنلاین شدن آموزش
از این پس یادگیری با شیوه ای متفاوت و بدون مرز انجام خواهد شد. گسترش «کلاس های آنلاین رایگان» به اختصار «موک» (MOOC) لزوم نوآوری در ارتباط با استادان را مطرح می کند.

در این کلاس ها، دانش آموزان از طریق تالار گفت و گوی مجازی(Forum)به صورت دو جانبه آموزش می بینند. به همین طریق دانشگاه های دیجیتالی همچون دانشگاه «مینروا»ی کالیفرنیا، یا مدارس دیجیتالی همچون «آکادمی خان» در حال پیدایش هستند.

اینترنت به زودی برخی دانشگاه ها و مدارس را جهانی خواهد کرد و بسیاری از استعدادهای برتر در آن جا به تحصیل خواهند پرداخت. به اعتقاد دیودنکوف «مدارس عالی این کشور، هنوز در این زمینه در مراحل ابتدایی قرار دارد. فیلم ها و ویدئوها موجب شده اند که امروز یک نوجوان فرانسوی در مورد زندگی روزانه در یک دانشگاه آمریکایی بیشتر بداند تا آنچه در کلاس های آمادگی کالج یا دبیرستان های فرانسه می گذرد.»

و آموزش و پرورش ملی، به طور کلی؟ نویسنده وضعیت کلی آموزش و پرورش ملی فرانسه را محصور در کهنگی و سنت‌ها، به ویژه سندیکاها، توصیف می کند: «مدارس آموزش از نزدیک و تکرار طوطی وار در همه جای جهان وجود داشته است.»

اما آیا آموزش و پرورش ملی و دانشگاه به موقع اقدام خواهند کرد؟ مدارس، که در برابر اسطوره برابری طلبی کاملاً فلج شده اند، هرگز قادر به حل و فصل چالش دانش آموزان مناطق محروم _دانش آموزانی که به حمایتی واقعاً متفاوت نیازمند هستند_ نبوده است. همچنین مدارس هرگز قادر نبوده اند روش کاری کنونی را که با وضعیت فعلی معلمان متناسب نیست، اصلاح کنند؛ روشی را که به دهه 1950 تعلق دارد و در سال 2014 میلادی تنها کمی رنگ و لعاب گرفته‌اند.

نویسنده کتاب معتقد است که این مساله تنها مشکل فرانسه نیست بلکه در فرانسه بسیار حادتر است.

«سندرم کداک»؛ سناریوی سیاه برای خدمات عمومی
دیودنکوف سرگذشت آموزش و پرورش فرانسه را به سرگذشت تراژیک غول عکاسی «کداک» تشبیه می کند. «کداک» فقط کمبود ایده داشت: این شرکت 19000 اختراع ثبت کرده بود.

با وجود این، شرکت مذبور مجبور شد اعلام ورشکستگی کند، چرا که قادر نبود در زمان مناسب به شیوه ای دیگر فکر کند. شرکت «کداک» به این دلیل که نتوانست با صنعت چاپ دیجیتال همسو شود، ناچار شد عناوین شغلی خود را از 140000 به 8500 کاهش دهد.

بر اساس مشاهدات نویسنده، بدون شک تهدیداتی که علیه مدارس وجود دارند، برای همه چنین سرنوشت شومی را به دنبال نخواهد داشت بلکه بخش خصوصی در همه جا پیروز خواهد بود.

ویژگی منحصراً نخبه گرای آموزش متوسطه و کلاس های پیش دانشگاهی تنها برای حدوداً 10 درصد از دانش آموزان موثر است. 90 در صد باقی مانده به طور فزاینده در بازار خصوصی مطلوب است.

هنگامی که «زاویه نیل»، رئیس شرکت ارتباطاتی «فری» (FREE) به اخراجی های مدارس پیشنهاد کرد که در «مدرسه رایگان 42» به نخبگان دیجیتال تبدیل شوند، 50000 فایل درخواست ثبت نام را دریافت کرد. گروه آموزش عالی خصوصی «ایونیس اجوکیشن» (Ionis Education) در 20 مدرسه خود (همچون «اپیتا»، «اپیتچ»، «سوپ اینترنت»، «آی اس جی» و...) در مجموع 20000 دانشجو دارد. شایان ذکر است که اعتبار این مدارس در سطح دانشگاه است.

آموزش خصوصی پررونق
دیودنکوف در کتاب خود، «سونامی دیجیتال»، این‌گونه پیش بینی می کند که «روزی بسته های پیشنهادی خصوصیِ آموزش رایگان یا کم هزینه افزایش خواهند یافت.» به گفته «دیودنکوف» از سال 2000 تا سال 2010 میلادی، سهم آموزش خصوصی در آموزش عالی فرانسه 50 درصد افزایش داشته است. در حال حاضر صدها هزار نفر از جوانان در سراسر جهان در مدارسی که توسط صندوق های سرمایه گذاری و صندوق های بازنشستگی تأمین مالی شده اند، ثبت نام می کنند.

به عقیده دیودنکوف «آنچه که امروز در فرانسه به عنوان کوچکترین مشکل شناخته می شود، قبر خدمات آموزش و پرورش عمومی در بخش آموزش عالی را خواهد کَند. این اتفاق روزی به وقوع خواهد پیوست که کارفرمایان برای ارزیابی مهارت کارمندان خود به چیزی بیش از مدرک تحصیلی اکتفا خواهند کرد، روزی که کلاس های بهترین استادان در دسترس آزاد همگان قرار خواهند گرفت، روزی که هزینه بخش خصوصی به لطف صنعت دیجیتال کاهش خواهد یافت و تمامی این تحولات هم اکنون در حال رخ دادن هستند.»

آموزش ملی ناتوان در ارائه نوآوری
کتاب «سونامی دیجیتال» به ارائه نمونه های مختلف از سکون مدارس می پردازد. به عنوان مثال می توان به سیستم آموزشی La main à la pâte (به معنای «دست در خمیر») که توسط جرج چرپک تأسیس شده است، اشاره کرد. این روش بسیار عملی، که از مدارس شیکاگو در دهه 90 میلادی برگرفته شده، تا حدی موثر به نظر می رسد که یک سوم از مدارس ابتدایی آن را به کار می بندند و در آن هزاران مدرس، اما متأسفانه مورد حمایت قرار نمی گیرند.

آموزش و پرورش ملی برای ترویج این رویکرد چه کرده است؟ آموزش معلم؟ سرمایه گذاری خارجی؟ تقریبا هیچ! این پروژه، حتی اعتبارات مالی آن، تقریباً به طور انحصاری توسط "آکادمی علوم" پشتیبانی می شود. مشکل آموزش و پرورش عمومی فقدان نوآوری داخلی نیست، بلکه عدم توانایی در اعمال، ترویج و پاداش به آن هاست.

نوآوری استادان در تمامی مقاطع
دیودنکوف تأکید می کند که با وجود این مسائل، تلاش های بسیاری برای مقابله با شکست مدارس صورت گرفته است اما تمامی این تلاش ها به اتخاذ ده‌ها تدبیر و اقدام در طی سالیان دراز منجر شده است و در نهایت نتیجه آن سرکوب و سرزنش هزاران حسن نیت شد: توضیحات ناکافی، فقدان آموزش، روش های محدود و عدم ارزیابی.

کل کتاب این دیدگاه را می دهد که یک نظام آموزشی از نفس افتاده که هرگز نتوانسته مساله دانش آموزان مناطق محروم را حل کند. نوآوری هایی که در فرانسه با موفقیت همراه بوده اند هرگز نتوانستند آموزش و پرورش ملی این کشور را متقاعد به تصویب اصلاحاتی کنند که با تکیه بر آن ها بتوان این آسیب ها را محدود ساخت.
با این حال، معلمان در تمام مقاطعِ این سیستم اقدام به نوآوری می کنند. به نظر می رسد که آن ها تنها امیدهای این نظام آموزشی هستند؛ نظام آموزشی ای که در بازاندیشی راهکاری برای نجات خود ناتوان است و از آن بدتر آنکه فضائل آموزش را باور ندارد:
«یک معلم می تواند 40 سال کار کند، بدون آنکه برای به روزرسانی دانش و مهارت خود دستاویزی غیر از بحث و گفت‌وگو با همکارانش داشته باشد.»

«کاست های کوچک» سدی برای نظام آموزشی
چرا با وجود استادان به شدت با انگیزه، دستگاه آموزش و پرورش تا این حد دچار رخوت شده است؟ "دیودنکوف" فرضیه ای در حد تئوری توطئه (تئوری توطئه، تئوری ای است که رویدادی کنونی یا تاریخی را نتیجه نقشۀ مخفیانۀ گروهی دسیسه گر می داند) مطرح می کند:
نباید یک مدل کسب و کار کوچک را که به کاست های شایسته سالاری امکان رشد می دهد، مدلی که به مدیران، مقامات ارشد و معلمان برجسته اجازه می دهد با ممانعت دسترسی به افراد غیر خودی از قلمرو خود محافظت کنند به چالش کشید. این فرضیه در تمام مطالعات جامعه شناختی مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد.
دلیل دیگر: اجتناب سندیکاها از اقدامات ضروری ای که عقاید مساوات طلبانه را به چالش می کشد.

وینسنت پیلون آغازگر یک تغییر واقعی
آیا این کتاب بی دلیل به سخت گیری نسبت به آموزش و پرورش نمی پردازد؟ می توان چنین امیدوار بود. آینده همه چیز را روشن خواهد کرد. درست است که این ماموت در حال انقراض دیر از خواب برخاسته اما هنوز حرکت می کند.

در سال 2012 میلادی، وزارت آموزش و پرورش فرانسه مطالعه‌ای، موسوم به «پرافتیک»(Profetic) را  روی 6000 معلم دوره متوسطه انجام داد. این تحقیق نشان داد که کمتر از یک چهارم معلمان دوره متوسطه از صنعت دیجیتال برای ارزیابی، برقراری ارتباط و یا دادن تکالیف به شاگردان خود استفاده می کنند. که 87 درصد از این افراد شخصاً و یا با راهنمایی همکارانشان با دنیای دیجیتال آشنا شده بودند. 92 درصد آن ها نیز معتقد بودند که صنعت دیجیتال وسیله مناسبی برای تنوع بخشیدن به شیوه های تدریس و آماده سازی کلاس ها است.

«وینسنت پیلون» از نزدیک این مساله را بررسی کرده و در ماه ژوئیه سال 2013 میلادی، در قانون بازسازی مدارس، مصوبه ایجاد یک سرویس عمومی آموزش های دیجیتال را به تصویب رساند. وی اطمینان حاصل کرد که معلمان از طریق و با استفاده از صنعت دیجیتال در «مدارس عالی تربیت معلم»" آموزش خواهند دید. «پیلون» همچنین برای آموزش آنلاین 370.000 معلم مدرسه، سایت M@gistère را ایجاد کرد.

«ژنویو فیوراسو» نیز به نوبه خود برای توسعه دانشگاه های دیجیتال ابتکار عمل داشته است. وی سکوی «دانشگاه دیجیتالی فرانسه» (France université numérique) را ایجاد کرده که جای امیدواری دارد.

از طرفی برخی از کسانی که «کلاس های آنلاین رایگان» در مدارس عالی را توسعه داده اند، هنوز درباره نتایج حقیقی این دسته از کلاس ها مردد هستند. «برنارد رامانان سوآ» مدیر مدرسه عالی بازرگانی پاریس می گوید: در حال حاضر هیچ کس دقیقاً نمی داند «کلاس های آنلاین رایگان» در آینده به کدامین مدل کسب و کار گرایش پیدا خواهند کرد؟» از نظر او «برخی معتقدند «کلاس های آنلاین رایگان» تا 10 یا 15 سال آینده موجب ناپدید شدن مدارس بازرگانی خواهند شد اما من شخصاً به این امر اعتقاد ندارم.»
زنگ هشداری که دیودنکوف به صدا درآورد، بسیار به موقع بود. وی ما را به بازخوانی کامل چالش های کنونی صنعت دیجیتال در حوزه آموزش فرا می خواند. نمی توان گفت که این ماموت در حال انقراض، قادر به رفع این چالش نیست، اما نباید فراموش کرد سنگینی از چابکی آن می کاهد.

شایان ذکر است که در وزارت آموزش و پرورش ملی فرانسه، طی هفده سال، هشت وزیر آمده و رفته اند؛ یعنی هر 24 ماه یک وزیر عوض شده است. هر یک اصلاحاتی را پیشنهاد کرده اند و همگی سرافکنده این وزارت خانه را ترک گفته اند. فرانسه امیدوار است که وزیر بعدی، تدابیر اتخاذ شده وزیر اخیر، «پیلون» را ادامه دهد.-

ترجمه از: ندا خنده رو

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.

برگزیده

پربازدیدترین

تازه‌ها