به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، «سرسخن» شماره 189 از «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» با مطلبی از حسن حضرتی با عنوان «میراث تاریخ‌نگاری شیعه» آغاز شده است. در بخشی از این مطلب آمده است: «گویا در قرون نخستین اسلامی، شیعیان چندان با مشکلات و موانع معرفتی و غیرمعرفتی در عرصه تاریخ‌ورزی روبه‌رو نبوده‌اند و از ورود به این حوزه استقبال می‌کردند، اما رفته‌رفته ایجاد شکاف‌های عمیق در جامعه مسلمانان و شکل‌گیری نحله‌های فکری که در قامت احزاب سیاسی در سطح اجتماع به ایفای نقش می‌پرداختند و عرصه را برای فعالیت‌های علمی و اجتماعی مخالفان فکری خود تنگ می‌کردند، آرام آرام شیعیان را خواسته یا ناخواسته از ورود در ساحت تاریخی‌ورزی به‌صورت فعال باز داشت.» 

خاورشناسان اسراییلی به‌دنبال زوایای تشیع با جهان اسلام هستند
نشست «میراث فکری تشیع» در گفت‌وگو با محمدکاظم رحمتی و محمد حاجی‌تقی در این شماره انعکاس یافته است. رحمتی معتقد است که «جریان شیعه‌شناسی تشیع امامی به‌صورت خاص و نیز جریان‌های دیگر توسط خاورشناسان اسراییلی به‌طور جدی و پررنگ دنبال می‌شود. تعبیر من رد مورد شیعه‌شناسی اسراییلی‌ها، آسیب‌شناسی تفکر شیعه است، یعنی آن‌ها بیشتر از این‌که دنبال این باشند که بخواهند بفهمند تاریخ تشیع چیست، دنبال زوایای تشیع با جهان اسلام و برجسته کردن آن هستند. این باعث می‌شود که شیعه‌شناسی به‌نوعی آسیب‌شناسی تبدیل شود و این به عدم فهم تاریخ تشیع منجر می‌شود.» 

حاجی‌تقی نیز می‌گوید: «در عصر اول عباسی شیعیان در دیوان‌سالاری نقش فعال دارند، حتی در همان عصر اول عباسی خلیفه‌ای به اسم مامون داریم که گرایش زیدی ـ معتزلی دارد. این‌ها مسایل کم‌اهمیتی نیست. طیف‌های وسیع تشیع مثل اسماعیلی، از شرق تا غرب جهان اسلام وجود دارد، دعوت کرده و تمام روشنفکران را جذب کرده است و می‌بینیم که نصر دوم امیر سامانی و وزیرش اسماعیلی می‌شود.» 

«نظرگاه» این شماره از دو مقاله روح‌اله بهرامی با عنوان «میراث شیعیان چهار امامی» و سید محمدباقر آقایی‌نیارکی با نام «کتاب‌شناسی الکافی» تشکیل شده است. در نخستین مقاله به بررسی میراث فکری شیخ مفید و شیخ طوسی در رد آرای یکی از فرقه‌های منقرضه تشیع که نخستین انشعاب سیاسی و عقیدتی را در کالبد شیعیان طی قرن نخست هجری‌قمری پدید آورد، پرداخته است. دومین مقاله نیز به کتابشناسی «الکافی» اثر ابوجعفر محمد بن یعقوب کلینی‌رازی (متوفای 329 ق) می‌پردازد که نویسنده آن 20 سال را صرف نگارش آن کرده است. 

«کنکاش» دربردارنده مقاله‌هایی در نقد و بررسی چهار کتاب است. «عقل و وحی در اسلام» به‌قلم یحیی شعبانی درباره کتاب «کلام، فلسفه و عرفان در اندیشه اسلامی (مقالاتی در بزرگداشت هرمان لاندولت)» نوشته شده و «زمینه‌های چهارگانه هنر کتاب‌آرایی» نوشته علی سلطانی‌شایان به کتاب «کتاب‌آرایی در تمدن اسلامی» اختصاص دارد. محمدابراهیم باسط در مقاله «شیعه دوازده امامی در عصر مدرن» به نقد کتابی با همین نام که جلد 72 از «مجموعه مطالعات اجتماعی، اقتصادی، سیاسیِ خاورمیانه و آسیا» است، می‌پردازد و مقاله پایانی این بخش نیز اثر رحیم شبانه با عنوان «تشیع در تاریخ ایران»، کتاب «ریشه‌های تاریخی تشیع در ایران» را بررسی کرده است.

«تاثیر کوفه بر تشیع» نوشته محمد قرآنی‌نوشاد، «صدر اسلام و اقتصاد» به‌قلم عباس بصیری، «اسلام در آفریقا» با پژوهش محبوبه پریزان و «هنر و فرهنگ مادی در شیعه ایرانی» به‌همت یاسر ابراهیمی چهار مقاله بخش «بازتاب» این شماره به‌شمار می‌آیند. در بخش «یاد ماندگار» نیز سید علی مزینانی به ترجمه بخش «ملل و نحل هند» از کتاب «طبایع‌الحیوان» اثر «شرف‌الزمان طاهر مروزی» دامپزشک دربار سلطان ملکشاه سلجوقی پرداخته است. 

ارزیابی فصلنامه «تاریخ‌های محلی ایران»
بخش «رهاورد» به «پژوهشنامه تاریخ‌های محلی در بوته نقد و نظر» به‌قلم محسن رحمتی اختصاص دارد که به بررسی فصلنامه‌ای تخصصی در حوزه تاریخ می‌پردازد و در بخشی از آن آمده است: «متاسفانه در جامعه علمی ما آیین‌نامه مدون و منظمی که به صراحت همه ویژگی‌های یک مقاله و یک مجله علمی ـ پژوهشی را بیان کند وجود ندارد، با این حال دست‌اندرکاران نشریات علمی ـ پژوهشی دقت دارند تا با ارزیابی دقیق مقالات از طریق داوران، مقالات واجد شرایط را برگزینند و در این راستا هر کدام فرم ارزیابی مقالات مخصوص به نشریه خود را طراحی کرده‌اند و در ارزیابی مقالات به آن توجه دارند.»

مقاله‌های محمود ذکاوت با عنوان «نظریه‌هایی درباره تاریخ» درباره کتاب «تاریخ؛ بررسی نظریه‌هایی درباره تاریخ» در بخش «پرتوهای تلاش» این شماره آمده است. در ادامه نیز مقاله «مبانی تاریخ اجتماعی» نوشته بهناز قائد شرقی و مینا معینی و «ایران میان ملی‌گرایی اسلامی و سکولاریسم» تالیف بهمن سراحیان به ترتیب کتاب‌های «مبانی تاریخ اجتماعی» اثر فریدون اله‌یاری و «ایران میان ملی‌گرایی و سکولاریسم: انقلاب مشروطه 1285» نوشته «وانسا مارتین» را معرفی کرده‌اند.

«همین ماه» این شماره به معرفی تازه‌های کتاب در حوزه تاریخ تشیع اختصاص دارد و در پایان نیز «چکیده انگلیسی» برخی مقاله‌ها آورده شده است. 

شماره 189 از «کتاب‌ماه تاریخ و جغرافیا» ماهنامه تخصصی اطلاع‌رسانی و نقد و بررسی کتاب ویژه بهمن‌ماه در 104 صفحه و بهای دو هزار تومان از سوی موسسه خانه کتاب در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.