جلد نخست کتاب «اقتصاد سیاسی ایران» (ساختارهای پیشاسرمایهداری در اقتصاد ایران) به قلم کاووس واضحی منتشر شد. شناخت «ساختارهای پیشاسرمایهداری» و چگونگی شیوه «تولید دهقانی» در اقتصاد ایران، موضوعات محوری این کتاب را تشکیل میدهند.
«مفهوم شیوه تولید سرمایهداری»، «مقدمهای بر ساخت کشاورزی ایران» و «شیوه آسیایی تولید یا فئودالیسم» به ترتیب عناوین جلد دوم تا چهارم این مجموعه هستند که از سوی این نویسنده در دست انتشار قرار دارند.
این کتاب در هفت فصل با عناوین «نگرش کلی»، «مفهوم دهقان در تاریخ ادبیات ایران»، «مفهوم شیوه تولید دهقانی»، «منشا تاریخی شیوه تولید دهقانی(کالایی ساده)»، «تولید دهقانی به مثابه شیوه تولید مستقل»، «جایگاه سیاسی شیوه تولید دهقانی» و «مسئله گذار و فرجام شیوه تولید دهقانی» تنظیم شده است و سعی در شناخت «ساختارهای پیشاسرمایهداری» و چگونگی شیوه «تولید دهقانی/تولید کالایی ساده» در اقتصاد ایران دارد.
در فصل نخست این اثر، موضوع پژوهش، مساله و مولفههای کمتوسعهیافتگی و اهمیت مطالعه شیوه تولید در راستای درک قانونمندی تکامل جامعه مورد بحث و بررسی قرار میگیرند.
در ارتباط با بررسی مفهوم شیوه تولید دهقانی و تفکیک این شیوه تولید از مفهوم تاریخی دهقان، «مفهوم دهقان در تاریخ ادبیات ایران» و سیر دگرگونی در معانی و موارد استفاده آن، موضوعاتی هستند که در فصل دوم مورد بررسی قرار گرفته است.
برخورد جامعهشناسی روستایی ایران با مساله دهقانی، فراز و فرود مطالعات دهقانی و نظریههای مربوط به شیوه تولید دهقانی و تعریف و مولفههای «شیوه تولید دهقانی» از مباحث محوری فصل سوم این اثر است.
در فصل چهارم با عنوان «منشا تاریخی شیوه تولید دهقانی»، نویسنده منشا و سرآغاز شیوه تولید دهقانی در اروپای غربی (مورد انگلستان، بین سده های 15-17 میلادی) و ایران (مقارن سده 20 میلادی) را مورد بحث قرار داده و میکوشد شباهتها و تفاوتهای سرآغاز این شیوه تولید را روشن کند.
«تولید دهقانی(کالایی ساده) به مثابه شیوه تولید مستقل»، عنوان فصل پنجم این کتاب است که نگارنده، شیوه تولید دهقانی را به مثابه یک «دوره تاریخی» معرفی میکند. در این فصل از شیوه تولید دهقانی به عنوان یک «دورهبندی مستقل تاریخی» دفاع و نظریههای مربوط به آن به طور خلاصه بررسی شده است. همچنین تفاوتهای شیوه تولید کالایی ساده با شیوههای تولید سرمایهداری و مقایسه تولید دهقانی ایران در تاریخ معاصر و اروپای غربی مباحث دیگر این فصل بهشمار میآیند.
در فصل ششم مباحثی چون جایگاه سیاسی طبقه دهقانان، تجربه دهقانان در انقلاب روسیه و مشارکت سیاسی دهقانان در تاریخ معاصر ایران مورد بررسی قرار میگیرد. در این فصل، دهقانان به عنوان یک طبقه اجتماعی در نظر گرفته میشوند که دارای ویژگیهای خاص در رفتارهای اجتماعی و اقدامات سیاسی هستند.
«مسئله گذار و فرجام شیوه تولید دهقانی» عنوان فصل پایانی این کتاب است که سرانجام اقتصاد دهقانی و دگرگونیهای مربوط به آن و شرایط رخنه تولید سرمایهداری در تولید دهقانی مورد بحث قرار میگیرد. همچنین نویسنده در این فصل، نظریه دهقانی «الکساندر چایانف» را در مورد آینده اقتصاد دهقانی و نظریه «ولادیمیر لنین» را در ارتباط با تولید دهقانی و چگونگی تحقق تولید سرمایهداری از بطن این شیوه تولید، مورد بررسی و نقد قرار میدهد.
در بخشی از این کتاب میخوانیم: «مفهوم دهقان، ویژگیهای شیوه تولید دهقانی و همچنین جایگاه تاریخی آن دارای ابهام است.... . مفهوم دهقان در نوشتههای تاریخی ایران، چندمنظوره و چندپهلو استفاده شده است. در حوزه جامعهشناسی، به «برزگران» دوره هخامنشی، «زارعان» دوره اسلامی (از ساسانیان تا اصلاحات ارضی، دهقانان و روستاییان بعد از اصلاحات ارضی و حتی کشاورزان دوره معاصر که دارای تولید به شیوه سرمایهداری هستند) دهقان گفته میشود؛ در صورتی که مفاهیم «برزگر»، «زارع»، «دهقان» و «کشاورز» از جنبه ویژگیهای تولید، متفاوت از هم بوده و متعلق به دوران خاصی از تاریخند. کاربرد کلمه دهقان، برای تمامی مفاهیم و دوران گفته شده، شبههای را به وجود میآورد که گویا دهقان همیشه بوده و خواهد بود... . تلقی ابهام آمیز از مفهوم دهقان، تفکیک دورهبندیهای تاریخی را نیز با مشکل مواجه میکند.»
چاپ نخست جلد اول کتاب «اقتصاد سیاسی ایران» نوشته کاووس واضحی در 336 صفحه، شمارگان یکهزار نسخه و بهای 17 هزار تومان از سوی انتشارات صمدیه چاپ و در اختیار علاقهمندان قرار گرفته است.
نظر شما