خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)،‌ میزگرد آسیب‌شناسانه «طرح‌های حمایتی موسسه خانه کتاب؛ پاییزه کتاب 98» با حضور ابوالفضل رفیع، مدیرکل فرهنگی شهرداری تهران؛ آزاده نظربلند، معاون فناوری اطلاعات موسسه خانه کتاب و حسین قوامیان، مدیر کتاب‌فروشی «دنیای کتاب» استان قم در اتاق گفت‌‌و‌گوی خبرگزاری کتاب ایران برگزار شد.

در این میزگرد، درخصوص آسیب‌ها، چالش‌ها و موانع پیش‌روی برگزاری طرح‌های فصلی خانه کتاب، به‌ویژه طرح پاییزه کتاب 98 بحث و گفت‌وگو شد که مشروح این پاسخ‌های کارشناسان در ادامه آمده‌است.

مشارکت شهرداری تهران از طرح پاییزه کتاب دائمی می‌شود

از آنجایی که برگزاری پاییزه امسال با اما و اگرهایی همراه بود و برگزاری در گام اول، با مشارکت شهرداری تهران (در تهران) محقق شد، درباره جذب مشارکت سازمان فرهنگی شهرداری تهران در طرح پاییزه کتاب 98 توضیح بدهید.

رفیع: مجموعه شهرداری تهران به‌عنوان نهاد یا سازمانی که ماموریت‌های فرهنگی بسیاری برای خود قائل است، در سه دهه گذشته، به‌عنوان پیشگام در حوزه فرهنگی اقدامات بسیاری انجام داده‌ و نقش اصلی، تسهیل‌گری را در مسائل جامعه برعهده گرفته‌است. البته در حوزه انجام اقدامات فرهنگی، شهرداری هیچ مسئولیت مستقیمی برعهده ندارد؛ اما ما در تمامی حوزه‌های فرهنگی، با همکاری دستگاه‌های مسئول، آماده خدمت‌رسانی به مردم تهران هستیم و در راستای این خدمت‌رسانی، طبیعی‌ا‌ست که در هفته کتاب، خدماتی را در حوزه کتاب و کتابخوانی ارائه بدهیم.
  باید بگویم تا قبل از برگزاری طرح پاییزه کتاب 98، مشارکت و همکاری سازمان شهرداری با موسسه خانه کتاب سابقه نداشت؛ اما این طرح، برای اولین‌بار این مشارکت گسترده را برای هردو سازمان رقم زد.

همانطور که گفتم، شهرداری تهران در بحث فرهنگ و کتاب و کتابخوانی پیشگام است. نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در شهر تهران، 38 کتابخانه دارد؛ درحالی‌که شهرداری 100 کتابخانه عمومی در شهر تهران دارد که برخی از آن‌ها بالغ بر 15هزار عضو دارد. شهرداری شبکه قوی کتابخانه‌های عمومی در تهران را دارا است. در حال حاضر 200 کتابخانه عمومی در سرای محلات مشغول فعالیت هستند و ما در تلاش‌ایم تا این تعداد را به 352 کتابفروشی در محلات شهر تهران برسانیم. 

همانطور که می‌دانید مطابق با مقررات، نیم‌درصد از بودجه شهرداری‌ها به نهاد کتابخانه‌های عمومی شهرها اختصاص پیدا می‌کند. توجه داشته باشید که ریالی از بودجه اقدامات صورت گرفته از سوی شهرداری، از آن نیم‌درصد تامین نمی‌شود و به شهرداری بازنمی‌گردد؛ بلکه هزینه‌ اقدامات و مشارکت‌های شهرداری در حوزه کتاب از بودجه این سازمان تامین می‌شود.

و آیا پس از این دوره، همکاری و مشارکت شهرداری و شورای شهر با موسسه خانه کتاب در برگزاری طرح‌های حمایتی ادامه‌دار خواهد بود؟

رفیع: بله؛ قرار شده که شهرداری تهران سالی یک‌بار در طرح‌های فصلی خانه کتاب و مشخصا طرح پاییزه کتاب که در هفته کتاب برگزار می‌شود، مشارکت داشته باشد و بودجه در شهر تهران را تامین کند. البته تاکید می‌کنم که قانون از پیش نوشته‌شده‌ای برای مشارکت و فعالیت شهرداری در مقوله برگزاری طرح‌های حمایتی وجود ندارد که برای شهرداری الزام‌آور باشد؛ اما سازمان فرهنگی شهرداری تهران در سرفصل بودجه و اعتبارات سازمان فرهنگی شهرداری تهران هرساله بخشی از بودجه خود را برای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی پیش‌بینی می‌کند. در 15 سال اخیر نیز مبلغ مصوب سالانه‌ای تحت‌عنوان ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی در بودجه و اعتبارات حوزه اجتماعی درنظر گرفته‌شده‌است که می‌توانیم از محل این بودجه، سالی یکبار در هفته کتاب برای برگزاری طرح پاییزه با موسسه خانه کتاب مشارکت کنیم.

آینده طرح‌های فصلی در گرو مشارکت سازمان‌ها

نخستین تجربه برگزار مشارکتی طرح‌های فصلی چطور ارزیابی شد و چه‌اندازه مفید و تاثیرگذار بود؟

نظربلند: همانطور که می‌دانید طرح‌های فصلی در سه بخش؛ عیدانه، تابستانه و پاییزه در سال‌های اخیر برگزار شده و در سه دوره اخیر، روال کاهشی بودجه را در آن‌ها شاهد بوده‌ایم. طرح عیدانه سال 98 به‌دلیل کمبود بودجه برگزار نشد، طرح تابستانه نیز به شکل مختصر اجرا شد و برای طرح پاییزه کتاب 98 نیز چشم‌انداز روشنی از بودجه طرح‌ وجود نداشت؛ اما در آخرین روزهای قبل از برگزاری طرح، طی نامه‌نگاری‌های انجام شده با سازمان‌ها و نهادهای مختلف، ضمن معرفی طرح از آن‌ها خواستیم که در برای بالابردن فرهنگ عمومی شهر و ترویج مقوله کتاب و کتابخوانی با ما مشارکت کنند و حتی اگر امکان تهیه بودجه نسبتا بالایی را برای اجرای طرح سراسری ندارند، استان و یا منطقه‌ خود را پوشش مالی بدهند که باز هم محقق نشد.
  در آخرین اقدام، مجددا نامه‌نگاری‌هایی با شورای شهر تهران انجام دادیم  که خداراشکر با حمایت احمد مسجد جامعی، عضو شورای شهر تهران و با وسعت نظر و همت شهردار تهران، موفق به تامین بودجه نسبتا بالایی برای اجرای طرح پایییزه کتاب در شهر تهران شدیم. برگزاری طرح حمایتی پاییزه کتاب در تهران سبب شد که این طرح در راستای سیاست‌گذاری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی «ایران فقط تهران نیست» به شکل سراسری در کل کشور آغاز شود. اتفاق خوبی دیگری که در این دوره اتفاق افتاد؛ مشارکت شهرداری مشهد در برگزاری طرح بود که به‌صورت جداگانه بودجه‌ و یارانه بالایی را برای شهر مشهد درنظر گرفت تا بتوانیم دو طرح حمایتی را در این شهر برگزار کنیم.

حقیقت این است که با توجه به وضعیت بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و اعتباراتی که از ابتدای امسال از وزرات‌خانه دریافت کرده‌ایم، تخصیص بودجه به طرح‌های فصلی دیگر امکان پذیر نیست و اگر حمایت‌ها و مشارکت‌های این‌چنینی محقق نشود، دیگر نمی‌توانیم این طرح را برگزار کنیم.

برگزاری مشارکتی طرح‌ها و محدودیت‌های اجرایی

برگزار کردن طرح‌های فصلی با الگوی مشارکتی، محددیت‌هایی را هم به‌همراه خواهد داشت؟

نظربلند: باتوجه به اینکه مشارکت‌ها و همکاری‌ها شهرداری‌ها در برگزاری طرح بسیار خوب است؛ اما اجرای طرح را ناحیه‌ای و منطقه‌ای می‌کند؛ چراکه معمولا تنها مراکز استان‌ها هستند که توان تخصیص بودجه‌ برای حمایت و برگزاری طرح دارند و شهرهای دیگر استان منابع مالی لازم را برای برگزاری طرح در دست ندارند. این در حالی است که ما در اجرای طرح‌ باید به‌غیر از مراکز استان‌ها، به شهرستان‌های کوچک و بزرگ دیگر نگاه ویژه داشته باشیم و آن‌ها را به‌دلیل محرومیت و فقر فرهنگی بیشتر مورد حمایت و توجه قرار بدهیم تا بودجه مناسبی به آن‌ها برسد. البته در بسیاری از شهرهای بزرگ که به‌عنوان قطب صنعت و نشر کشور شناخته می‌شوند هم امکان جذب مشارکت وجود ندارد.

یکی از دغدغه‌ها درباره طرح‌های فصلی در سال اخیر، مساله افزایش قیمت کتاب‌ها بود. افزایش 60 درصدی قیمت کتاب و افزایش 20 درصدی تخفیف طرح پاییزه(از 20هزار به 24هزار تومان) تاثیری بر میزان استقبال مردم و خرید کتاب در پاییزه داشت؟

قوامیان: ابتدا بنا دارم کمی درباره ضرورت برگزاری و تداوم طرح‌های فصلی صحبت کنم. شهرداری تهران در بحث‌های فرهنگی همیشه پیشتاز بوده‌است؛ اما سوال من از مسئولان و متولیان این حوزه این است که؛ آیا می‌خواهیم که کتاب‌فروشی‌ها در چرخه نشر باقی بمانند؟ در ابتدای طرح نزدیک به 1000 کتاب‌فروشی‌ در طرح مشارکت داشتند اما در این دوره 600 کتابفروشی، یعنی بیش از نیمی از کتاب‌فروشان در طرح شرکت نکرده‌اند و ما باید ببینیم چه‌شده‌است که نیمی کتابفروشان در طرح‌ها حضور پیدا نمی‌کنند. آیا این باور را نداریم که کتاب‌فروشی‌ها، ولی نعمت چرخه نشر هستند؟

کتاب‌فروش سهم بزرگی در معرفی صنعت نشر و منابع مالی دارد. تعداد ناشران دو برابر کتاب‌فروشان است، ویترین کتاب در کشور محدود است و این یک فاجعه برای صنعت نشر به‌شمار می‌آید. البته، کتاب‌فروشی‌های بزرگی هم در کشور وجود دارد که امکان عرضه بیشتری دارند؛ اما غالب این کتاب‌فروشی‌ها، تنها 40 درصد از فضای خود را به کتاب اختصاص داده‌اند و باقی آن به مسائل غیر از مطالعه و کتاب اختصاص دارد که اتفاق خوشایندی هم در کشور نیست.
  در چنین شرایطی، طرح‌های فصلی، تسکینی بر درد کم‌درآمدی کتاب‌فروشان است؛ چراکه بسیاری از کتابفروشان در هزینه‌های اصلی خود مانده‌اند و باید به شکل اساسی به حل مشکلات آن‌‌ها پرداخت. برگزاری طرح، بهانه‌ای برای حضور مردم و کسانی که عموما کتاب نمی‌خوانند، در کتاب‌فروشی‌ها است؛ چراکه کتابخوان‌های حرفه‌ای به هرطریقی کتاب‌ خود را تهیه خواهند کرد.

اما در پاسخ به سوال شما باید بگویم؛ به‌نظرم افزایش قیمت، تاثیری در خرید کتاب اهالی کتابخوان نخواهد داشت چراکه قشر کتابخوان در هر شرایطی کتاب خود را تهیه خواهد کرد. مشکل ما، مردمی هستند که کتاب نمی‌خوانند و ما می‌خواهیم با این حرکت آن‌ها را به سمت کتاب و کتابخوانی تشویق کنیم. گرانی کتاب قطعا روی میزان مشارکت این دسته از افراد جامعه تاثیر منفی داشته است. البته ناشران بسیاری نیز در این گرانی کتاب، کتاب‌های خود را با قیمت مناسب‌تری در اختیار کتاب‌فروشی‌ها قرار دادند. همچنین، ناشران شهرستان و پخش‌کنندگان کتاب استانی نیز طی ارسال نامه‌ای به کتاب‌فروشی‌ها اعلام آمادگی کردند که اگر طرح پاییزه کتاب برگزار نشود، خودشان حاضر به ارائه تخفیف به مخاطبان هستند.

نظربلند: نقطه قوت طرح‌ها، زمانی که در قالب طرح‌های فصلی اجرا می‌شوند، این است که یک شرایط یکسانی را برای همه کتاب‌ها به‌جز کتاب کمک درسی و کتاب‌های دانشگاهی فراهم می‌کند و فارغ از اینکه چه ناشری کتاب را چاپ کرده و کتاب‌ها چه ویژگی‌ای دارند، تخفیف‌های یکسانی درنظر گرفته می‌شود؛ اما اگر هر ناشری برای کتاب‌فروش تخفیف متفاوتی قائل شود، ضمن اینکه اعمال آن برای کتاب‌فروش زمان‌بر است، برای مخاطبان نیز سردرگمی بسیاری ایجاد می‌کند.

قوامیان: بودجه طرح‌های فصلی باید دوباره به وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی بازگردد و غیر از این بودجه نیز، باید از مشارکت دیگر نهادها چون شهرداری استفاده شود. ناشران نیز باید در این طرح مشارکت کنند و در هفته کتاب برای مشتریان خود تخفیفی درنظر بگیرند. حتی موزعان نیز باید در این پروسه فعال شوند تا یک جریان فعال با مشاکت تمامی اهالی صنعت نشر و متولیان فرهنگی شهرها شکل بگیرد تا در مدت برگزاری هفته کتاب، تحولی در حوزه کتاب و کتابخوانی ایجاد شود.

برگزاری طرح‌های فصلی، تاثیرات مثبتی را بر کتاب‌فروشی‌ها گذاشته است؛ مثلا کتاب‌فروشی‌های سنتی و قدیمی تحت تاثیر برگزاری این ‌طرح‌ها به امکانات و تجهیزات یارانه‌ای تجهیز شدند؛ اتفاقی که در عرصه کتاب و کتابخوانی بسیار موثر است و یکی از متولیان این جریان نیز خانه کتاب است. 

به‌نظرم در بحث انتخاب پایتخت کتاب، باید این معیارها را در نظر داشته‌باشیم تا بتوانیم فعالیت‌های بسیاری را در این حوزه شاهد باشیم؛ یعنی شهری به‌عنوان پایتخت انتخاب شود که کتابفروشی‌های مجهزی داشته باشد. همچنین مقوله تابلوی نشان کتابفروشی‌ها یکی از اتفاقات جدید و بسیار موثر حوزه کتاب است که به‌تازگی در تهران آغاز شده و باید در شهرهای دیگر نیز اجرایی شود. این طرح مخاطبان را به حضور در پاتوق‌های فرهنگی کتاب‌فروشی‌ها ترغیب می‌کند.
  خانه کتاب به شهرداری طرح بدهد و مشارکت جلب کند

شهرداری تهران به‌غیر از مشارکت در تهیه بودجه و تامین یارانه طرح‌های حمایتی، چه مشارکت‌های دیگری می‌تواند در راستای ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی داشته باشد؟

رفیع: ظرفیت‌های مدیریت شهری، ظرفیت‌های خوبی است که می‌توان بهره بسیاری از آن‌ها برد. به‌عنوان نمونه، سامانه مترو روزانه 2میلیون نفر را جابه‌جا می‌کند که می‌توانیم از این فرصت در ایجاد ظرفیت‌هایی چون پخش کلیپ‌های آموزشی، نصب پوستر و برگزاری ایونت‌های مرتبط با حوزه کتاب در ایستگاه‌های پرتعدد استفاده کنیم. از نظر من، خانه کتاب می‌تواند طرح‌های جذابی را طراحی کند و برای اجرایی شدن به سازمان مدیریت شهری پیشنهاد کند. خصوصا اینکه شهرداری‌ها؛ به‌ویژه شهرداری تهران الگویی برای سازمان‌ها و نهادها در دیگر شهرها است و اگر طرحی در شهرداری تهران انجام شود، خیلی‌ از سازمان‌ها الگوبرداری می‌کنند. مهم این است که خانه کتاب این هدف را با توجه به تخصص سهم مشارکتی برای خود درنظر بگیرد تا برای دیگر نهادها نیز انگیزه ایجاد شود.

مدیریت شهری، ماموریت دارد تا میان مردم اعتمادسازی کند و اگر نویسندگان و مولفان با شهرداری همکاری کنند، می‌توانند برای شهرداری سرمایه اجتماعی ایجاد کنند. ظرفیت‌های مدیریت شهری چه در شهرداری تهران و چه در کلان شهرها ظرفیت‌های خوبی است که می‌توان از آن‌ها استفاده کرد. 352 محله، 122 ناحیه و 22 منطقه در تهران وجود دارد و اگر طرحی در تهران به شکل مستمر اجرا شود، تمام مردم به شکل ملی در آن سهیم خواهند شد.

اداره‌کل‌ها در استان‌ها پیگیر مطاله‌گر نیستند

به‌نظر می‌رسد خانه کتاب به دلیل داشتن یک سری از وظایف و ماموریت‌های خاص در حوزه کتاب و کتابخوانی، نتواند به‌دنبال جذب اسپانسر باشد. آیا راهکار جایگزینی درحد مشارکت ملی برای اجرا شدن طرح وجود ندارد؟

نظربلند: حمایت از کتابفروشی‌ها جزء الزامات کار شهرداری‌ها نیست و نمی‌توان از شهرداری یا استانداری‌ها، طلب کمک در حوزه کتاب کرد اما می‌توانیم از وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی یا اداره کل ارشاد هر استان توقع انجام این کار را داشته‌باشیم. ساز‌وکار ما در خانه کتاب نیز به صورتی نیست که بتوانیم از اسپانسر و منابع مالی استفاده کنیم و شاید بهتر باشد که این کار، توسط اداره ارشاد استان‌ها انجام شود. در سالیان گذشته، بودجه‌ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی معطوف به ناشر بوده‌است. این طرح جزء معدود طرح‌هایی است که غیر از ناشر در زنجیره تولید و توزیع کتاب قرار گرفته‌است. البته بخشی از آن دیدگاه وزراتخانه و بخشی مطالبات صنفی است که بسیار اهمیت دارند.

کتاب‌فروشان هم‌صدا نیستند

مساله بعدی این است که یک صدایی و درخواست صنفی مشترک در میان کتابفروشان وجود ندارد. اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان تنها در تهران و قم فعال است و در دیگر شهرها اگر اتحادیه‌ای باشد، تنها ناشران را پوشش می‌دهد. در کمتر استانی، تمرکز اتحادیه کتاب‌فروشان را شاهد هستیم و به همین دلیل، کتاب‌فروشی‌ها کمتر دیده شده‌اند و مطالبات صنفی‌شان نیز بسیار کم است. علت اصلی این روند، ابتدا در میان صنف کتاب‌فروشان و عدم درخواست مشترک میان آن‌ها و دیگری اهمیت ناشران استانی نسبت به کتاب‌فروشان استانی در ادارات کل استان‌ها است؛ چراکه ناشر به‌واسطه کار خود با اداره ارشاد استان‌ها درارتباط است و به همین دلیل، اداره ارشاد استان‌ها پیگیر مطالبات کتاب‌فروشان نیست.

قبل از برگزاری طرح، ما با چند کتاب‌فروش بزرگ و سراسری کشور صحبت کردیم که بستری را برای تبلیغات و اطلاع‌رسانی تخفیف‌های کتاب‌فروشان آماده کنیم؛ ولی در برگزاری این طرح نیز موفق نشده‌ایم و اتفاق نظر نداشتیم. این مراتب سازوکارهایی را طلب می‌کرد که از عهده خانه کتاب خارج است و همکاری و همیاری صنفی را طلب می‌کند.

قوامیان: به‌نظر من دغدغه فعالیت‌های اهالی حوزه نشر، میان مدیران استان‌ها و شهرداری‌ها هم وجود ندارد و خیلی از مدیران استان‌ها در جریان این طرح و فواید آن نیستند.

کمبود زمان برای اطلاع‌رسانی و تلبیغ

رفیع: محتوای این طرح قابل دفاع است و مکانیزمی که برای این طرح درنظر گرفته شده‌است قابل بررسی است. ما به‌دنبال این هستیم که عدالت را در خدمات به شهروندان رعایت کنیم و این طرح، طرح عادلانه‌ای برای بهره‌مندی اهالی حوزه نشر از خرید کتاب است. شهرداری‌ها را می‌توان به این طرح ترغیب کرد. پایه حمایت از طرح پاییزه در شهرداری تهران گذاشته‌شد و من در پیشنهادهایی که برای بودجه سال آینده دارم این طرح را پیشنهاد می‌کنم.
  قوامیان: از نظر من، باید قوانینی برای انجام فعالیت در متروها وجود داشته‌باشد تا ضمن معرفی آثار مفید و فعالیت‌های ثمربخش در مترو به مخاطبان، بتوانیم کتاب‌های زرد را از این راه شناسایی کنیم.

رفیع: ارتباط خانه کتاب با شهرداری و مدیریت شهری باید مستمر باشد و به بهانه‌های مختلف هر فصلی کارهای پیشنهاد و اجرایی شود. اگر این کارها مستمر باشد، این بحث‌ها در دل آن شکل می‌گیرد. همچنین، سعی می‌کنیم که آثار مفاخر ایرانی و آثاری که در باب آن‌ها نوشته شده‌است را خریداری کرده و در باغ‌موزه‌های تحت حمایت شهرداری این شخصیت‌ها قرار بدهیم تا مورد توجه اهالی کتاب و کتابخوان قرار بگیرد.
فکر می‌کنم اشکالات و چالش‌هایی به برگزاری طرح پاییزه کتاب 98 وارد است که یکی از این نقص‌ها، مدت زمان ناکافی برای اطلاع‌رسانی طرح و تبلیغات کتاب‌فروشی‌ها برای آگاهی مردم از برگزاری طرح بود.

نظربلند: برای برگزاری طرح‌های حمایتی در هر فصل، دو یا سه هفته زمان ثبت‌نام اعلام می‌شد اما به‌دلیل اینکه تا سه روز قبل از برگزاری طرح چشم‌انداز روشنی از اجرای طرح نداشتیم، نتوانستیم مدت زمان اطلاع‌رسانی به کتاب‌فروشی‌ها را زیاد کنیم. البته با وجود این شرایطی که وجود داشت؛ استقبال از طرح خوب بود و با کاهش حضور کتاب‌فروشي‌ها نسبت به طرح تابستانه کتاب 98 مواجه نشدیم.

طلب کتاب‌فروشان از پاییزه98 کِی پرداخت می‌شود؟

یکی دیگر از این چالش‌ها، توزیع کم پوستر طرح‌ پاییزه کتاب 98 به کتاب‌فروشی‌ها بود.

نظربلند: ما از سال 97 به دلیل اینکه مصرف و دورریز کاغذ در طراحی پوستر طرح‌های فصلی بسیار زیاد بود، تصمیم گرفتیم تا پوستر چاپی برای مخاطب چاپ نکنیم و فایل پوستر را در در سایت هفته کتاب و خانه کتاب بارگذاری کنیم تا کتاب‌فروشی‌ها بنابر استفاده و نیاز خود چاپ و منتشر کنند. البته به‌دلیل اینکه زمان اطلاع‌رسانی اجرای طرح به کتاب‌فروشی‌ها کم بود، تنها توانستیم تعداد محدودی از کتاب‌فروشی‌های راسته انقلاب، کریم‌خان و برخی از دانشگاه‌ها را پوشش بدهیم. اگر در طراحی پوستر طرح‌های حمایتی بتوانیم به یک نماد ثابتی دست پیدا کنیم که در هر طرح از آن استفاده کنیم، قطعا می‌توان با یک بار طراحی، چند بار از آن استفاده کرد و ضمن جلب توجه مخاطب، کاغذ کمتری مصرف بشود.

طلب کتاب‌فروشی‌های حاضر در طرح پاییزه کتاب 98 چه زمانی واریز خواهد شد؟

نظربلند: درحال حاضر مشغول انجام نامه‌نگاری‌های واریز حق کتاب‌فروشان با سازمان شهردای تهران و مشهد هستیم و پس از واریز پول به حساب خانه کتاب، مبلغ یارانه تا 24 ساعت بعد به حساب کتاب‌فروشان واریز خواهد شد. البته موسسه خانه کتاب این آمادگی را نیز دارد که در پایان هرروز مانند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، حق کتاب‌فروشان را واریز کند اما این مساله مستلزم این است که بودجه طرح پیش از آغاز، تامین و دراختیار باشد.