«فیپا» باعث انبار کتاب میشود
مطلبی در پاسخ به این سوال امیرخانی که هم‌اکنون چند درصد کتابداران برای فهرست‌نویسی به کتاب رجوع می کنند؟ عنوان کرد: 60 درصد.
امیرخانی در واکنش به این پاسخ مطلبی گفت: اما الان هشتاد درصد ازکتابداران و کتابخانه‌های عمومی برای فهرست‌نویسی از سایت کتابخانه ملی ایزو میگیرند و اطلاعات را راحت منتقل می‌کنند. بحث ما بر سر فیپا است و اینکه کتابداران بعد از ایزو کتاب‌ها را دپو نکنند. در این سال‌ها این اتفاق افتاد، آن‌قدر فیپا استرس به همکاران ما وارد کرده که «فاپا» را تحت‌الشعاع قرارداده است. هنوز کتاب‌ها کارتن شده است که «فاپا» نشده است و موجودی کتاب‌های کتابخانه ناقصی می‌خورد. آیا انگلستان که فیپای مختصر می‌دهد چه ضرری می‌کند؟ تنها تفاوت این است که ما هم باید مانند آنها فیپای تحلیلی بدهیم.
کتاب‌های در انبار مانده ربطی به فیپا ندارد
مطلبی در پاسخ به امیرخانی گفت: سال‌هاست به نوعی با کتابخانه ملی ارتباط دارم . شاید گفتنش مخاطره‌آمیز باشد اما کتاب‌هایی که در انبار است ربطی به «فیپا» ندارد. سیستم کتابخانه ملی سیستمی بوده است که کارایی را باید مرور کند و مبتنی برآن تعریف دوباره کند، من نگران این هستم، ببینید ما یک زمانی کاری را شروع کنیم حالا می‌خواهیم فرایند آن را کوتاه کنیم و در کتاب اثری از فیپا نباشد منِ خواننده بروم کتابخانه فلان کتاب را از کتابدار بخواهم و علم به این موضع داشته باشم که کتاب خریداری شده است اما در مجموعه نیست. اعتقاد دارم که کتابخانه‌های بزرگ ایزو نمی‌گیرند.
راهکارهای اصلاح صدور فیپا
سرپرست معاونت کتابخانه ملی اظهارکرد: به کتابخانه مساجد اشاره کردید. کتابخانه‌های آنجا متمرکز و استاندارد نیستند و بعد از نماز دو ساعت کتابخانه را باز می‌کنند این باعث نمی‌شود همه را زیر سوال ببریم. برای کتابخانه ملی فرصت 48 ساعته گذاشتند. چرا کتابخانه بریتانیا چهارماه زودتر اطلاعات را می‌خواهد؟ کتابخانه انگلستان و استرالیا در ارائه فیپای مختصر رده کنگره نمی‌دهند و دیویی را صادر می‌کند و تحلیلی است. اشتباه کتابخانه ملی این بود که نباید وارد صدور کاتر دادن می‌شد ما هیچ راهی نداریم جز اصلاح این روند که برای آن دو راه داریم یک راهکار کتابخانه کنگره امریکا یعنی این که فهرست‌نویسی فیپا را تحلیلی بدهیم که ناشران باید حداقل 15 روز مهلت بدهند البته اگر فیپای کامل یا تحلیلی مهم است که البته نمی‌دانم چرا مهم است؟ الان حجم زیادی از کار ما را کتاب‌های کمک درسی میگیرند که هیچ کتابداری به این موضوع اعتراض نمی‌کرد. الان هم اعتراض و نگرانی شما بد نیست. ما (کتابخانه ملی) به هرنوشته‌ای که متقاضی باشد فیپا می‌دهددر حالی‌که کتابخانه کنگره صراحتا می‌گوید من فقط به کتاب‌هایی فیپا می‌دهم که به طور گسترده توزیع شود. ما ابتدا آمدیم فیپا را اجباری کردیم که درست بود چون اطلاعات از نشر نداشیم اما هم‌اینک ظلم به ناشر و کتابخانه‌ها است.
امیرخانی ادامه داد: ایرادی را که به آن اشاره می‌کنید وارد می‌دانم در مجموع نگرانی شما را داشتم و درک می‌کنم که ممکن است کتاب‌ها در کارتن‌ها بماند اما قصدمان این است که کتاب‌ها دپو نشود. برای اصلاح روش فیپای مختصر چند راه‌حل وجود دارد، نخست اینکه درباره فیپای توصیفی و تحلیلی باید بگویم اگر ناشران به کتابخانه ملی 15 روز وقت بدهند به جای فیپای توصیفی که کاربردی ندارد فیپای تحلیلی می‌دهیم. درج فیپا در صفحه کتاب چه ضرورتی دارد؟ دوم این که امروزه کتابخانه‌ها از سایت استفاده کنند اگر هم الان برای آنها مقدور نیست در آینده نزدیک از آن استفاده می‌کنند. راه سوم راه فعلی است که کتابخانه فیپای کامل بدهد. کتابخانه ملی «فیپای مختصر»را تصویب کرد که مصوبه هیات وزیران بر هم نخورد زیرا فیپا خاصیتی جز فهرست‌نویسی کتابخانه ندارد.
فیپای کمک‌درسی را از کتاب مستقل جدا کنید
علیرضا رییس‌دانا، مدیر نشر نگاه به برهم‌خوردگی نظم در کتابخانه ملی اشاره کرد و خطاب به امیرخانی گفت: به نظرم حجم بالای کاری صدور فیپا در کتابخانه ملی به دلیل کتاب‌های کمک‌درسی است که کتابخانه ملی می‌تواند موضوع کتاب‌های کمک‌درسی را از کتاب‌های دیگر جدا کند. به‌عنوان مثال برای یک کتاب کمک‌درسی اعطای فیپا کافی است، چون باقی کتاب‌های کمک‌درسی با یک موضوع مانند ریاضی به همان موضوع دلالت دارد و کتابی با موضوع مستقل نیست.
امیرخانی در این‌باره گفت: کتاب‌های کمک‌درسی باری مضاعف بر دوش کتابخانه ملی است که باید در این‌باره فکر کرد، البته این را بگویم که 6 ماهی است که کتابخانه ملی به کتاب‌های کمک‌درسی فیپای مختصر صادر می‌کند.
فیپا سند یک کتاب است
دکتر منصوریان در اظهار‌نظری گفت: نیاز به اصلاح و بازنگری در فیپا داریم بازهم تاکید می‌کنم اصلاح و بازنگری نباید به قیمت مخدوش شدن اهداف فیپا باشد آن‌هم اهدافی که در سایت کتابخانه منتشر شده است. باید به این نکته توجه کرد که هدف فیپا یکدستی کتاب‌ها در سطح کشور است که باید مورد توجه باشد دوم اینکه فیپا در راستای تسهیل امر فهرست‌نویسی در تمام کتابخانه‌ها صادر میشود یکی از اشکالات اساسی آن این است که توان ما صرف امور فنی شده و در راه اطلاع‌رسانی نقص داشتیم.
فیپا باید کاربردی باشد
مطلبی، در واکنش به اظهارات امیرخانی گفت: طرح تحول نباید به این معنی باشد که طرح قبلی را زیرسوال ببریم. کتابخانه ملی باید جلساتی می‌گذاشت و روی کم و کیف آن کار می‌‌کرد و تصمیم حاضر را مبتنی بر یکسری جلسات کارشناسی می‌گرفت. حرف من این است کتابی که به دستم می‌رسد باید فیپای کاربردی داشته باشد. پیشنهاد من این است که فهرست‌نویسی باید تحلیلی باشد. برای اینکه ناشران هم راضی باشند باید کارهای اساسی انجام داد درباره این موضوع پیشنهاد می‌کنم یک راه بینابین در نظر بگیرید. یک: اینکه با فیپای مختصر ناشر برای اخذ مجوز اقدام کند و طی مدت زمانی که ناشر در انتظار مجوز است شما کار کیفی بکنید و فیپای تحلیل که شامل رده و موضوع است را آماده کنید، زیرا باید بپذیریم که فیپای توصیفی به درد کتابدار نمی‌خورد. دومین پیشنهادم این است که بیایید تحت فرایندی این اجازه را به ناشران و کتابداران بدهیم که خودشان فهرست‌نویسی کنند و به شما (کتابخانه ملی) ارجاع بدهند و پرسنل شما آن را مرور کرده و تایید یا رد کنند.
وی ادامه داد: این اقدام در درجه اول باعث میشود که فیپای کامل مخدوش نشود و دوم اینکه ناشران با کتابداران وارد تعامل بشوند، زیرا ناشرانی حاضرند برای دریافت به‌موقع فیپا خودشان آن را آماده کنند.
امیرخانی در واکنش به این پیشنهاد مطلبی اظهار کرد: قبول کنید صنعت نشر کشور ضعیف است و فیپا‌نویسی می‌تواند باری مضاعف بر دوش ناشران باشد.
فیپا‌نویسی را به ناشران بسپارید
رئیس دانا با استقبال از طرح پیشنهادی مطلبی گفت: با این پیشنهاد موافقم. ما(نگاه) ده سال پیش این کار را انجام می‌دادیم.توجه داشته باشید که تعداد ناشران باسابقه و حرفه‌ای انگشت‌شمار هستند و به‌راحتی می‌توانند فهرست‌نویسی کنند.
سرپرست معاون کتابخانه ملی دراین‌باره گفت: اگر قرار باشد این اجازه را به ناشران معتبر بدهیم کار ما هم آسان‌تر میشود اما ناشران کوچک و کم‌سابقه اعتراض می‌کنند و اذعان می‌کنند که روابط در جریان است و مصوبه هیات وزیران ملغی شده است.
رییس‌دانا گفت: این موضوع هم راه‌حل دارد و آن این است که به ناشران اعلام کنید هر ناشری پذیرفت، که فیپا را می‌نویسد اگر نپذیرفت هم کتابخانه ملی فیپا می‌نویسد.
فیپا اولویت اصلی کتابخانه ملی نیست
امیرخانی ادامه داد: در دنیا کتابخانه‌های مرجع داریم. وظیفه اصلی کتابخانه‌های مرجع و ملی گردآوری کتاب و اطلاع‌رسانی است، من صدور فیپا را اولویت بعدی کتابخانه ملی می‌دانم. مثلا اگر انجمن کتابداری فیپا انجام می‌دهد، بدهد. سازماندهی و اطلاع‌رسانی وظیفه کتابخانه ملی است که باید بگویم دراین‌باره هم موفق نبودیم داشته‌های ما در مقابل نداشته‌های ماست. مجموعه اصلی کتابخانه ملی به دوران دارالفنون برمی‌گردد. کتابی در کتابخانه ملی موجودی ندارد اما فیپا گرفته و در بانک اطلاعاتی کتابخانه ذخیره شده اما منتشر نشده که این موضوع به وفور دیده میشود. رکوردهای تکراری یک کتاب در بانک اطلاعاتی درج شده است. معتقدم فیپا تحول اساسی می‌خواهد وهمه از روی دلسوزی به این موضوع توجه کردند.
رئیس دانا درباره درج کتاب‌های منتشر نشده در بانک اطلاعاتی کتابخانه ملی گفت: نشر ما چند کتاب از دولت قبل دارد که مجوز نگرفته اما در کتابخانه ملی درج شده است. تکلیف این کتاب‌ها چه میشود؟
امیرخانی گفت: برخی کتابخانه‌های معتبر گزینه‌ای دارند که با فعال کردن آن جست‌و‌جو امکان‌پذیر نمی‌شود که ما هم باید این اقدام را انجام بدهیم.
منصوریان در ادامه این نشست گفت: مطالب نوشته شده درباره فیپا را مرور کردم که روندی مثبت است است ما الان با بحث بازیابی اطلاعات مواجه هستیم و باید اطمینان از صحت و درستی فیپا داشته باشیم زیرا اطلاعات فیپا باید مرجع باشد و از طرفی صرفه‌جویی درنیروی انسانی است، که کتابخانه ملی باید در این امر پیشرو باشد. ایران جزو معدود کشور‌هایی است که فیپا را به‌طور کامل صادرمی‌کند، حالا چون برخی کشورها آن را اجرا نمی‌کنند پس ما هم نباید اجرا بکنیم؟ فیپا به کتاب سندیت می‌دهد همراه کتاب است و به‌طور قطع درج آن در ابتدای کتاب فوایدی دارد.
امیرخانی در پاسخ گفت: ناشران معتبر این کار را نمی‌کنند. من یک کتاب کمک‌درسی عربی خریدم که ان را در رده qc که مختص فیزیک است رده‌بندی کرده بود.
نظر شما