محمدرضا توکلی ‌صابری در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، درباره کتاب «سرگذشت شگفت‌انگیز حیات» نوشته ریچارد داوکینز با ترجمه خودش، بیان کرد: روی زمین شرح دلایل، مدارک و شواهد مربوط به نظریه تغییر و تحول جانداران، یا نظریه فرگشت است که توسط چارلز داروین؛ زیست‌شناس انگلیسی، ارائه شد. داروین یکی از بزرگترین مردان علم است که با ارائه نظریه تغییر و تحول انواع جانداران و برانداختن نظریه ارسطویی مبنی بر ثابت بودن شکل جانداران، زیست‌شناسی و پزشکی را برای همیشه تغییر داد و تأثیر عظیمی بر دانش و فلسفه گذاشت. بسیاری او را هم‌طراز نیوتون می‌دانند، زیرا کاری را که نیوتن در فیزیک انجام داد، داروین در زیست‌شناسی انجام داده است.
 
وی با اشاره به نظریه تکامل افزود: داروین، نظریه تغییر و تحول جانداران را در کتاب منشأ انواع منتشر کرد. در این کتاب که هنوز هم منتشر و خوانده می‌شود، شيوه تغییر جانداران به موجودات پیچیده‌تر طی تاریخ زیست‌شناسی توضيح داده شده است. بر طبق این نظریه، گونه‌های جانداران پیوسته تغيير می‌کنند و با محیط خویش سازگاری می‌یابند. عامل این تغییر نیز انتخاب طبیعی است. مبنای نظریه تکامل آنقدر بدیهی بود که وقتی داروين آن را در کتابش توضیح داد، بسیاری از زیست‌شناسان زمانش با تعجب ان خود پرسیدند که چرا ما متوجه آن نشده بودیم. این پرسش نیز بدیهی بود زیرا همه به تجربه دیده بودند که وقتی دانه گیاهی مانند سیب را می‌کارند، پس از مدتی به نهال کوچکی تبدیل می‌شود، سپس طی زمان رشد کرده به درخت بزرگی تغییر شکل می‌دهد، پس از آن شکوفه داده شکوفه تبدیل به میوه سبز کوچکی شده، آن میوه نیز بزرگتر و به سیب سرخی تبدیل می‌شود كه حاوی دانه‌هایی است که هریک درخت سیب دیگری را به‌وجود می‌آورند و به این ترتیب حیات درخت ادامه می‌یابد. این پژوهشگر تأکید کرد: در جهان جانوران نیز این تغییر و تحول را ديده بودند. کرم ابریشم از تخم‌های‌ ریزی سر بیرون می‌آورد و به تدریج تحول می‌یابد و به کرمی تبدیل می‌شود که از برگ توت تغذیه می‌کند. پس از چندی با آب دهانش پیله‌ای در اطراف خود می‌تند و در آن پنهان می‌شود. چند هفته بعد با هیبتی جدید به شکل پروانه پيله را سوراخ كرده به بيرون پرواز مى‌كند و با تخم‌ريزى نسل جديدى از كرم ابريشم را به‌وجود مى‌آورد. داروين اين حركت و تغيير دائمى حيات را قانون‌بندى كرد و نشان داد عواملى كه در يک مدت كوتاه سبب تغيير يک دانه سيب به درخت و يا ميوه سيب و كرم ابريشم به يک پروانه و يا يک نطفه ذره‌بينى به يک انسان بالغ و متفكر تبديل مى‌شود، طى صدها ميليون سال تغييرات مشابهى را در جانداران ایجاد کرده است.
 
توکلی ‌صابری خاطرنشان کرد: طی تاریخ، افراد زیادی، چه در اروپا و چه در جهان اسلام، به تغییر‌پذیری جانداران اشاراتی کرده بودند، ولی هیچکدام به آزمایش‌های علمی روی نیاورده، سازوکاری برای علت تغییر جانداران طی چهار میلیارد سال تاریخچه حیات ارائه نداده و مدارک مستند و انبوهی در زمینه‌های مختلف زیست‌شناسی در تأیید این تغییر و تحول فراهم نکرده و نظریه جامعی برای توضیح این تغيير و تحول ارائه نداده بودند.
  به گفته وی؛ نظریه داروین همانند نظریه نیوتون، جهانی بسیار شگفت‌تر، پیچیده‌تر و زیباتر از جهان  ارسطویی را به ما نشان داد. اینکه جهان زنده نیز تغییر و تحول می‌یابد، تغییر عظیمی در دیدگاه بشر نسبت به طبیعت داد.
 
این مترجم گفت: شاید بتوان بیان کرد که مخالفت بعضی‌ها با نظریه داروین به علت مشکل زبان‌شناسی باشد تا زیست‌شناسی؛ یعنی سردرگمی در مورد معنی تکامل. واژه تکامل در زبان فارسی معادل مناسبی برای مجموعه نظریات داروین نیست، زیرا تکامل یعنی چیزی که رو به کمال است، چه طبیعی و چه اخلاقی. درحالی‌که منظور داروین تغيير شكل طبیعی جانداران و پیچیده‌تر شدن آن‌ها طی مدت طولانی بود. شاید بهتر باشد به جای تکامل، واژه تطور، تغییر و تحول، برشدن و یا فرگشت را به‌کار برد.

توکل صابری افزود: بدون نظریه تغییر و تحول جانداران، هیچ‌چیزی در زیست‌شناسی معنا و مفهومی ندارد؛ همان‌طور که بدون نظریات گالیله و نیوتون و اینشتین، فیزیک بی‌معناست و بدون پذیرش و کاربرد نظریات آن‌ها ساخت هواپیما و لوکوموتیو امکان‌پذیر نیست. از آنتی‌بیوتیکی که می‌خوریم تا میکروب‌ها را از بین ببرد تا واکسنی که بر ضد آن‌ها می‌زنیم، از دانه‌ای که می‌کاریم تا به گیاهی تبدیل شود تا سلول‌های بنیادینی که دستکاری می‌کنیم، فقط با توجه به این نظریه قایل توضیح‌اند.

وی با اشاره به کتاب «سرگذشت شگفت‌انگیز حیات»، بیان کرد: این کتاب به توضیح نظریه تغییر و تحول جانداران می‌پردازد و دلایل علمی آن را ارائه می‌کند و گوشه کوچکی از این جهان عظیم را به ما می‌نمایاند. این نظریه به ما نشان می‌دهد که تغییر و تحول جزو ذاتی خمیره حیات است و این خمیره پیوسته در حال تغییر است و برگ گلبرگ، بال یک پروانه، چشم انسان، همگی ساختار واحدی دارند و در اثر تغییر و تحول از شکل‌های ابتدایی‌تر به‌وجود آمده‌اند و یکسان عمل می‌کنند. بااین‌حال این تنوع عظیم وحدت یگانه‌ای دارد. پس فقط به عطر و زیبایی ظاهری گل کفایت نکنیم و راز درونی‌اش را از هر صفحه گلبرگش بیرون بکشیم و از زیبایی کشف این راز لذت ببریم.

کتاب «سرگذشت شگفت‌انگيز حيات» در 600 صفحه از سوی انتشارات معین راهی بازار کتاب شده است.