به‌گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، همه‌گیری بیماری کووید19 موجب توجه بیشتر بر فضای مجازی، امکان خرید و رفع نیازها در این دنیای گسترده شد. از طرفی بسیاری از ناشران کتاب‌هایشان را در فرمت الکترونیک و صوتی تهیه می‌کنند تا مخاطبان بتوانند از راه‌های مختلف به این کالا دسترسی داشته‌باشند. سهولت در دسترسی موجب شکل‌گیری امکان بارگذاری و دانلود فایل کتاب‌ها به شکل غیرقانونی شده‌است. پیگیری تخلفی که در فضای مجازی اتفاق می‌افتد، مشکلات زیادی به همراه دارد که بسیاری از ناشران را از پیگیری این موارد بازمی‌دارد. یکی از ناشرانی که در این حوزه اقدامات موثری انجام داده، نشر ققنوس است.
 
مهدی حسین‌زادگان، مدیر فروشگاه نشر ققنوس با تاکید بر اینکه قانون از حقوق ناشرانی که کسب و کار آن‌ها در خطر سوء‌استفاده در فضای مجازی قرار گرفته‌است، حمایت نمی‌کند، به دسترسی ساده و بی‌توجه برخی از مخاطبان به حقوق بسیاری مولفان و ناشران در دانلود رایگان فایل کتاب اشاره می‌کند.
 
ققنوس یکی از مراکز نشری است که تا کنون چندین مورد از کتاب‌های پرفروشش سر از بازارهای غیرقانونی در آورده و تا جایی که اطلاع داریم، یکی از پیگیر‌ترین نشر‌ها برای استیفای حقوق خود نیز بوده است. بخشی از این موارد، به انتشار غیرقانونی نسخه‌های الکترونیک و صوتی کتاب‌ها مربوط می‌شود. آیا در این زمینه، نتایج رضایت‌بخشی حاصل شده است؟
متاسفانه قانون در این زمینه از ناشر حمایت چندانی نمی‌کند. در مورد کتاب الکترونیک بیشتر سعی می‌کنیم راه تعامل و گفت‌وگو را با افرادی که این کار را می‌کنند، باز کنیم؛ یعنی پیشنهاد می‌کنیم که اگر می‌خواهند به گسترش فرهنگ کتاب‌خوانی کمک کنند، 20 تا 30 صفحه از کتاب را بارگذاری کنند و فایل کل کتاب را در دسترس نگذارند. خیلی از افراد توجه می‌کنند و فایل کامل کتاب را از سایت خود بر می‌دارند؛ اما برخی که از قِبل  این کار، تبلیغات میلیونی می‌گیرند و حتی برخی کتاب‌ها را به فروش می‌رسانند. در برخی موارد به پلیس فتا شکایت کردیم، اما فقط به دادن تذکر به افراد خاطی بسنده شده است. البته گاهی سایت متخلف نیز فیلتر می‌شود، اما اگر هم فیلتر شوند، خیلی سریع آی.پی را تغییر می‌دهند یا مخاطبان با استفاده از فیلترشکن به سایت دسترسی خواهندداشت.

در حوزه کتاب‌های صوتی هم مشکلاتی وجود دارد. برای مثال «ایران صدا» وابسته به سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران با هزینه‌های هنگفت، گویندگان حرفه‌ای و موسیقی خیلی خوب، کارهایی را تولید کرده‌، اما تنها کاری که نکرده‌ و نمی‌کند عقد قرارداد با ناشران ‌است. در نتیجه تمام هزینه‌هایی که صرف تولید این آثار شده‌، به صورت غیرقانونی بوده‌، زیرا هیچ قراردادی با ناشران نداشته‌اند. سعی کردیم جلوی عرضه این کتاب‌ها را بگیریم؛ برخی از عناوین را موفق شدیم و برخی هنوز باقی مانده‌است.

فکر می‌کنید برای بهبود شرایط، نقش تقویت قانون، اجرا و نظارت بر آن تاثیرگذارتر است یا این مساله باید برای مردم فرهنگ‌سازی شود؟
اکثریت مردم دسترسی به کالای سهل‌الوصول و رایگان را دوست دارند. متاسفانه بسیاری از مردم اطلاع ندارند که این اتفاق به صورت غیرقانونی می‌افتند و افرادی از قِبل این اقدامات سود می‌برند. برای مثال فکر می‌کنند اگر در گروه خانوادگی کتاب‌ها را در دسترس نزدیکان خود قرار بدهند، لطف کرده‌اند. فکر می‌کنم اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در این حوزه خیلی مهم است؛ چراکه بسیاری از مردم به حرام و حلال معتقد و پایبندند؛ اما عده‌ای هم هستند که از سهل‌الوصول بودن این کالا استفاده می‌کنند. به همین دلیل باید فعالیت دو سویه انجام بشود؛ یعنی هم به فرهنگ‌سازی نیاز داریم و هم خلأ‌های قانونی باید پر بشود تا بتوان با اقدامات غیرقانونی در این حوزه برخورد کرد.
 
آیا اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی هم اقداماتی را صورت داده‌اند؟
اتفاق‌های خوبی در ابتدای فعالیت گروه صیانت از حقوق نشر افتاد اما این کار رها شد؛ چرا که متوجه شدند عملا نمی‌توانند تغییری ایجاد بکنند و فعالیت در این حوزه نتیجه‌ای ندارد. تا جایی که می‌دانم با پاول دورف، مدیرعامل تلگرام چندین مکاتبه انجام شد و خواستار حذف کانال‌هایی بودند که کتاب‌ها را به صورت رایگان بارگذاری می‌کردند، اما به دلیل تحریم‌ها، جواب قانع کننده‌ای نگرفتیم.
 
همه‌گیری بیماری کووید19 چه تاثیری بر تقاضای کتاب صوتی و الکترونیک داشت؟
فکر می‌کنم برای برخی سایت‌ها فروش کتاب الکترونیک و صوتی تا پنج الی شش برابر شد، اما این همه‌گیری برای ققنوس رشد سه برابری دربر داشت. معتقدم بازار کتاب الکترونیک و صوتی اشباع نشده و جا دارد در این عرصه اقداماتی انجام بشود تا شرکت‌های بزرگ راغب شوند که روی پروژه‌های تولید کتاب صوتی، سرمایه‌گذاری کنند و اتفاق‌های خوبی در این حوزه شکل بگیرد.
 
آیا پرفروش‌ها در حوزه کتاب الکترونیک و صوتی هم از قاعده‌ کتاب‌های پرفروش کاغذی تبعیت می‌کند؟ آیا ارتباطی بین این دو وجود دارد؟
پرفروش شدن یک اثر، الگوریتم خاصی ندارد اما قاعدتا کتاب‌های پرفروش که نامشان بیشتر به گوش مردم خورده و به آن‌ها پیشنهاد شده ‌‌است، فروش بیشتری در کتابخانه الکترونیک دارند. اما موردهایی هم داشته‌ایم که کتاب کاغذی خیلی پرفروش نبوده اما با توجه به تبلیغات انجام شده در فضای مجازی و مخاطبان، فروش الکترونیک کتاب چند برابر نسخه کاغذی آن شده ‌است. این موارد معدود بود، اما وجود داشت.
 
تبلیغ و تهیه ویدئو و پادکست در خرید کتاب الکترونیک و صوتی تا چه اندازه تاثیر دارد؟
مخاطب کتاب‌های صوتی و الکترونیک، غالبا گوشی هوشمند دارد و مشتری فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی است. به‌هرحال ممکن است با تبلیغ در این فضاها، مشتری بالقوه به مشتری بالفعل تبدیل بشود. بنابراین من فکر می‌کنم تبلیغات در این حوزه؛ یعنی در فضای مجازی، بیشتر جواب بدهد. اگر در فضای مجازی برای کتاب کاغذی تبلیغ کنیم، تاثیر کمتری دارد نسبت به زمانی که برای کتاب الکترونیک و صوتی در فضای مجازی تبلیغ می‌شود.