خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا): کتاب‌های گویا سبکی از مطالعه است که با توجه به موانع و دشواری‌های دسترسی به کتاب در جوامع امروزی، بسیاری از مشکلات را از بین می‌برد. نسخه‌های کتاب گویا را می‌توان با قیمت نصف یا یک سوم قیمت کتاب‌های کاغذی تهیه کرد و در زمان‌هایی که معمولا جزو زمان‌های از دست‌رفته و بی‌استفاده در طول روز به‌حساب می‌آیند -مثلا درحین رفت‌و‌آمد‌های شهری یا در زمان انجام کارهای خانه- به آن‌ها گوش داد.

حالا با شیوع بیماری کرونا و ضرورت‌ در خانه‌ ماندن، کتاب گویا بیشتر از قبل توجیه پیدا کرده و به همین تناسب، خرید و دانلود قانونی نسخه‌ها در خانه نیز اهمیت بیشتری یافته است. از طرفی؛ دسترسی مردم به اینترنت و گوشی‌های همراه هوشمند، تبلت، لپ‌تاپ و... در تمام نقاط کشور، برابر نیست و این عدم دسترسی، می‌تواند مانع رشد متوازن و عادلانه این سبک انتشار کتاب در کشور باشد.
 
دامون آذری، مدیر نشر آوانامه در گفت‌وگو با ایبنا، با اشاره به دسترسی میلیونی مردم به کتاب گویا، خواستار تلاش فعالان حوزه نشر و دولت، برای قرارگرفتن انواع کتاب در سبد کالای خانوارها شد.
 
همه‌گیری بیماری کووید19 و تغییر سبک خرید مردم چه تاثیری بر بازار فروش کتاب‌های گویا داشت؟
در فروردین ماه که همه‌جا تعطیل بود و مردم نمی‌توانستند برای خرید کتاب به فروشگاه‌ها مراجعه کنند -خلاف بسیاری از مشاغل- فروش کتاب گویا و الکترونیک بیشتر شده‌بود. دلیلش هم مشخص است؛ درصد قابل توجهی از کسب‌و‌کارهای مجازی که کالا یا خدمات ارائه می‌دادند، در بخشی از ایام کرونا فروش بیشتری داشتند. کتاب‌های گویا و نشر هم دیجیتال از این قاعده پیروی کردند؛ اما این روند دائمی نبود، شاید دو یا سه ماه از اسفند 98 تا اردیبهشت 99 فروش به نقطه پیک رسیده ‌بود و بعد به حالت نرمال بازگشت.

نکته کلیدی این است که کرونا باعث شد مردم بیشتر با فضای مجازی و استفاده از خدمات در فضای وب آشنا شوند. این نکته مثبتی است. از طرفی؛ نکته منفی این است که کرونا باعث شد بسیاری از مردم درآمد کمتری داشته‌باشند و کسب و کارشان با مشکل مواجه شود. در هرحال بنیه اقتصادی کشور ضعیف شد و این ضعف در خرید مردم نمود پیدا کرد؛ مخصوصا روی خرید کتاب که آخرین اولویت بسیاری از مردم است.
 
از بازار جهانی کتاب گویا خبر دارید؟ همه‌گیری بیماری کووید19 در دیگر کشورها چه تاثیری بر استفاده از کتاب گویا داشت؟
اطلاعات دقیقی از فروش کتاب گویا در بازار جهانی ندارم، اما نسبت کلی فروش کسب و کارهای مجازی در بستر وب در ایام کرونا افزایش یافت. نمونه شاخص آن آمازون است که از آغاز همه‌گیری بیماری کووید19 چند ده هزار نفر به کارکنانشان اضافه شد. مردم بیشتر از آنکه از مغازه‌ها خرید کنند از محیط وب نیازهای خود را رفع می‌کردند. می‌توان پیش‌بینی کرد که فروش کتاب‌های الکترونیکی و گویا در سایر کشورها هم بیشتر شده‌است.
 
وجود زیرساخت و امکان دسترسی به اینترنت و تبلت یا گوشی هوشمند، لازمه استفاده از کتاب گویا است. کتاب گویا با توجه به شرایط و امکانات مردم در شهرهای ایران؛ به ویژه شهرهای دور از مرکز، چند درصد از جمعیت ایران را پوشش می‌دهد؟
یکی از مهم‌ترین الزامات نشر کتاب گویا در فضای مجازی، وجود گوشی‌های هوشمند و اینترنت پرسرعت است و تا به امروز که این مصاحبه انجام می‌شود، هر دوی این‌ها تا حدی فراهم است؛ یعنی گستردگی خوبی از اینترنت در کشور داریم و میلیون‌ها نفر از گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنند. در نتیجه می‌توان گفت زیرساخت مهیا است. ممکن است در روستاهای دور از مرکز اینترنت وجو نداشته‌باشد، اما در کل زیرساخت قابل قبولی برای نشر دیجیتال وجود دارد. باقی مسائل، مانند تولید محتوای خوب و تبلیغات گسترده، مراحل بعد از زیرساخت هستند. مخاطبان ما تقریبا از کل ایران از شهرهای بزرگ تا روستاهای کوچک هستند.
 
ذهن مردم ایران چه اندازه آماده استفاده از کتاب گویا است؟ آیا در حوزه ایجاد فرهنگ استفاده از کتاب گویا، اقدامی انجام شده‌است؟
این یک واقعیت است که مردم کشورمان، افراد کتاب‌خوانی نیستند. در گام نخست باید این واقعیت را بپذیریم تا بتوانیم دنبال راه‌حل‌های آن باشیم. باید فعالان حوزه نشر و حاکمیت، به اشکال مختلف تلاش کنند تا خرید انواع کتاب در سبد کالای خانوار قرار بگیرد. طبیعتا؛ آشنایی مردم با کتاب گویا کمتر است چراکه کتاب گویا سبکی جدیدتر است. اکثر مردم کتاب کاغذی را می‌شناسند درحالی که با کتاب گویا آشنایی ندارند. از آن مهم‌تر؛ از مزایای کتاب گویا شاید چیز زیادی ندانند، برای مثال می‌توان از کتاب گویا در سفرهای شهری و بین شهری، در پیاده‌روی، قبل از خواب و زمان‌هایی که به‌صورت عادی نمی‌توان کتاب کاغذی خواند، استفاده کرد.  

برای اینکه مردم با این مزایا آشنا شوند، باید در دو جنبه تلاش شود، یکی ناشران کتاب‌های گویا تا کتاب‌های خوب و با کیفیتی تولید کنند و دیگری حاکمیت، با تبلیغ در تلویزیون، برگزاری نمایشگاه و... فعالیت کند. این دو مورد باید در کنار هم قرار بگیرند تا مردم بیشتر بتوانند با کتاب‌های گویا آشنا شوند. ما می‌توانیم بگوییم آشنایی مردم با کتاب‌های گویا و مزایای آن در حال حاضر در شرایط خوبی نیست. نمی‌توان نمره قبولی به این مورد داد، اما چیزی که می‌بینیم امیدبخش است؛ چراکه به مخاطبان کتاب‌های گویا هرسال افزوده می‌شود اما تا حد مطلوب و استاندارد فاصله زیادی داریم.
 
به نظر شما برای پذیرش کتاب گویا و رعایت حق ناشر، نویسنده، گوینده و... چه اقداماتی باید انجام شود؟ به‌خصوص اینکه در ایران رعایت حق‌کپی رایت با وجود قانون حمایت از مولفان، مصنفان و هنرمندان نادیده گرفته می‌شود.
این مساله مهمی است. در مجموعه آوانامه برای تهیه نسخه گویا هر کتاب، با ناشر، نویسنده و مترجم و هرکسی که صاحب اثر است قرارداد می‌بندیم و بنابر قرارداد حق ناشر و نویسنده را پرداخت می‌کنیم. برای کلیه اقدامات مجوز می‌گیریم، حقوق گوینده را پرداخت می‌کنیم؛ به صورتی صفر تا صد کپی‌رایت را رعایت می‌کنیم. این نکته بسیار مهمی است؛ به نظرم مهم‌ترین مشکل کتاب‌های گویا در ایران، مساله رعایت کپی‌رایت است. این درحالی است که با رعایت حقوق کلیه افرادی که برای تهیه کتاب گویا زحمت کشیدند، با تقبل هزینه 30 تا 40 میلیون تومانی برای هر کتاب، کتاب گویا تهیه می‌کنیم و چند ساعت پس از انتشار، در ده‌ها کانال تلگرامی، اینستاگرامی و سایت‌های مختلف، برای دانلود رایگان بارگذاری می‌‎شود. ما سعی می‌کنیم به همه روش‌های ممکن کپی‌رایت را رعایت کنیم، اما در مرحله بعد کپی‌رایت رعایت نمی‌شود. به نظرم مهم‌ترین مشکل کتاب‌های گویا نادیده گرفتن حق کپی‌رایت است. این مشکل مهمی است که اگر حل نشود، شاید دیریا زود همه شرکت‌های کتاب گویا تعطیل کنند.
 
آیا می‌توان از کتاب‌های گویا در کتابخانه‌ها استفاده کرد؟ نظر شما درباره این سبک از دسترسی به چه صورت است؟
در مورد استفاده از کتاب گویا در کتابخانه کشورهای مختلف ساختار مختلفی در نظر گرفته شده‌است. استفاده از محتوا و عضویت بر مبنای اشتراک مشروط به اینکه زیر ساخت‌ها درست شود و کپی‌رایت کتاب‌های گویا رعایت شود، می‌تواند مفید باشد و کتاب‌های گویا در کتابخانه‌های عمومی هم عرضه شوند.