به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در سمنان، هفته جهانی کارآفرینی (GEW) بزرگترین رویداد هماهنگ برای ترویج و ترفیع کارآفرینی در جهان است که هر سال در بازه زمانی 18 تا 24 نوامبر برابر با 28 آبان تا 4 آذر برگزار می‌شود. در این رویداد هماهنگ با تشویق افراد تلاش می‌شود تا نسل جدیدی از کارآفرینان به راه‌اندازی کسب و کار، فکر و کسب و کار شخصی خود را آغاز کنند. این رویداد برای ارج نهادن به نوآوران و خالقان اشتغال است؛ کسانی که ایده‌های خود را حیات بخشیدند و کسب و کاری را پایه‌گذاری کرده و باعث رشد اقتصادی در کشور خود و توسعه رفاه انسانی شدند. به‌همین بهانه با «سیدرشید شاه‌چراغ» فارغ‌التحصیل مقطع کارشناسی ارشد رشته کارآفرینی در دانشگاه علم و صنعت و پژوهشگر در حوزه کارآفرینی و کسب و کار روستایی در دامغان و از مولفان کتاب «توسعه کسب و کار روستایی»، به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.

«سیدرشید شاه‌چراغ» در ابتدای این مصاحبه درباره مناسبت هفته جهانی کارآفرینی، گفت: طبق تعریف هفته جهانی کارآفرینی بزرگترین رویداد هماهنگ با هدف ترویج و توسعه کارآفرینی در سراسر جهان در بازه زمانی ۲۷ آبان تا ۴ آذر برگزار می‌شود. در این رویداد (هفته) سعی می‌شود فرهنگ کارآفرینی و عوامل موثر بر گسترش کارآفرینی در جوامع مورد توجه قرار بگیرد و در نهایت منجر به ارتقای جایگاه مفهوم کارآفرینی شود.
 
وی افزود: در کشور ما در حوزه کارآفرینی تلاش‌های بسیاری انجام شده است؛ تاسیس دانشکده‌های کارآفرینی، سیاست‌گذاری آموزش کارآفرینی در مقاطع تحصیلی مختلف نظیر هنرستان‌ها، دانشگاه­‌ها و... بخشی از این تلاش­‌ها است. ساخت و ایجاد پارک­‌های علم و فناوری و سازمان­ و موسسات حمایت از شرکت‌­های دانش‌بنیان و کارآفرینان نیز در زمره تلاش‌های ارزنده و موثر برای توسعه فرهنگ کارآفرینی است. با این حال، در برخی از موارد ما ماهیت کارآفرینی را از یک فرهنگ تنزل داده و به یک نام بسنده کردیم مانند نام‌گذاری انواع جلسه و موسسه به نام کارآفرینی و محتوای کاملا خلافِ جهت مفاهیم کارآفرینی.
 
این پژوهشگر حوزه کارآفرینی و کسب و کار روستایی در پاسخ به این سوال که آیا کارآفرینی مربوط به قشر خاصی است؟، تصریح کرد: پاسخ به این سوال هم مثبت است و هم منفی؛ کارآفرینی ابعاد و سطوح مختلفی دارد که به فراخور موضوع و مخاطب این مسئله متغیر است. به‌همین خاطر هم می‌‌تواند طیف وسیعی از اقشار جامعه را دربربگیرد. در ادبیات مربوط به کارآفرینی ترکیب‌‌های لغوی زیادی ازجمله کارآفرینی روستایی، کارآفرینی زنان، کارآفرینی خانگی، کارآفرینی خانوادگی و.. داریم.

آنچه امروز درجامعه مشاهده می‌کنیم کارآفرینی و دغدغه‌های مربوط به آن در قشر جوانان رده سنی ۱۸ تا ۳۰ سال بسیار فراگیرتر است که این موضوع به چند علت است؛
۱- عمده رویکرد گسترش کارآفرینی در کشور با سیاست‌های آموزشی گره خورده است که این قشر (جوانان) با آموزش بیشتر سروکار دارند.
۲- کارآفرینی یک روش تامین شغل معرفی شده است که باز هم قشر جوان بیشتر جویای کار است و به همین علت سروکارشان با این مفهوم بیشتر است. به‌طور مشخص کارآفرینی برای تمام اقشار جامعه برنامه دارد اما این برنامه‌ها در قشر جوان بیشتر و فراگیرتر است.

شاه‌چراغ، همچنین در پاسخ به این سوال که آیا توازن در توسعه کارآفرینی دیده می‌شود؟، گفت: خیر؛ یکی از مشکلاتی که پیش روی توسعه کارآفرینی کشور است عدم توازن در دسترسی جوامع هدف به امکانات تسهیل‌گری کارآفرینی است؛ به عنوان مثال در شهری مانند تهران با تمرکز شگفت‌انگیزی از انواع شتاب‌دهنده و به تبع آن منتورها و سرمایه‌گذاران خطرپذیر مواجه هستیم ولی در شهرهای حاشیه‌ای کشور به هیچ وجه خبری از این امکانات نیست.

وی افزود: تصور از کارآفرینی در شهرهای بزرگ در سطح ساخت اپلیکشین، ارائه خدمات و یا تولید محصولات با تکنولوژی بالا است اما در شهرستان­‌های دور و محروم تصور کارآفرینی در سطح گرفتن وام‌های چند میلیونی و یا پرورش انواع حیوانات و آبزیان آن‌هم بدون رویکردهای بهره‌وری است. یعنی به‌دلیل عدم توسعه در ترویج کارآفرینی، تصورمان از کارآفرینی از ساخت شاتل تا پرورش آبزیان گسترده شده است. البته این به خودی خود، بد نیست و نشان از گسترش مفهوم عملی کارآفرینی می‌دهد؛ لکن ضعف مسئله اینجا است که افراد به سبب عدم دسترسی به امکانات و فقدان سیاست‌گذاری صحیح، با درکی ناقص از کارآفرینی مواجه شده‌اند؛ ما از کارآفرینی برای توازن توسعه کمک می‌خواهیم اما طوری عمل کرده‌ایم که این موضوع خود عامل عدم توسعه متوازن شده است.

این پژوهشگر دامغانی درباره وضعیت کارآفرینی در این شهرستان اینطور پاسخ داد: بستگی دارد؛ در گزارش‌ها و آمارهای منعکس شده، دامغان یک شهر کارآفرین‌محور است که ظاهرا تمام مسئولین آن برای فرهنگ کارآفرینی تلاش می‌کنند. در دامغان انواع نشست، جلسه، کارگروه، کمیته، تشکل و... با موضوع کارِآفرینی داریم اما خروجی آن با گفته‌ها برابری نمی‌کند. شهرستان دامغان علی‌رغم پتانسیل­‌های فراوان منطقه‌ای و جمعیتی از فقدان فرهنگ کارآفرینی رنج می‌برد و این موضوع سبب شده است که در بسیاری از جهات دچار ضعف و کمبود باشد.
 
وی در پاسخ به این سوال که فقدان کارآفرینی در این شهرستان چگونه قابل تشخیص است؟ ادامه داد: درصد بالای بیکاری پاسخ این سوال است. در شهرستان دامغان که در بخش روستایی حدود ۲۰ درصد بیکاری داریم. برای شهری که کشاورزی و دامپروری در آن یکی از مهم‌ترین بخش‌های اقتصادی است، جمعیت بالای بیکار در قشر روستایی کمی عجیب است. منکر مشکلات خشکسالی و اقتصاد کلان کشور نمی‌شویم اما آنچه امروز در دامغان مشاهده می‌شود، بسیار بیشتر از موارد فوق است. ما در بین قانع‌ترین و پرتلاش‌ترین اقشار جامعه که روستاییان هستند، نتوانستیم از فرهنگ کارآفرینی درست بهره ببریم. علاوه بر این در بخش شهری هم مشکلاتی داریم که خودش را در نمود‌های عملی نشان می‌دهد، دامغان با ضعف برنامه‌ریزی در حوزه اشتغال و فرهنگ‌سازی کارآفرینانه مواجه است. نگاه قیّم‌مآبانه برخی مسئولین و عدم استفاده از دانش روز و نگاه‌های جدید در بخش‌های مختلفی از ابعاد توسعه، کارآفرینی شهر را با بُن‌بست مواجه کرده است؛ طوری‌که اگر امروز یک جوان بخواهد پیشرفت کند، ناگزیر به مهاجرت از دامغان است.

این نویسنده بیان کرد: دامغان به معنای واقعی از وجود ارگان­‌های تخصصی و حمایتی در کارآفرینی برخوردار نیست. گاه بودجه‌ای در سطح کشور تخصیص داده می‌شود و سازمانی خاص مسئول توزیع این بودجه بین اقشار تعیین شده است و طبق آن نیز گزارشی تهیه و منتشر می‌شود، اما باید بدانیم این موارد در توسعه کارآفرینی موثر نیست چراکه اگر موثر بود، وضعیت اشتغال و فرهنگ کارآفرینی امروزه اینچنین نبود. نبود انجمن­‌های صنفی کارآفرینان و صنعتگران از دیگر ضعف­‌های شهرستان دامغان در حیطه کارآفرینی است؛ به‌طور خلاصه می‌توان گفت دامغان در مقام کلام و گزارش و خبر شهری مملو از برنامه‌ها و فرهنگ کارآفرینی است؛ اما در عمل، چنین نیست.

این پژوهشگر دامغانی درباره ظرفیت‌های این شهر برای توسعه کارآفرینی هم عنوان کرد: ظرفیت‌های دامغان مثل هر شهر دیگری در حوزه‌های مختلف متفاوت است. تنوع اقلیمی زیاد، معادن، خاک مناسب برای کشاورزی، وجود گیاهان بومی شاخص مانند پسته، کتیرا، باریج و... سابقه تاریخی فراوان و انواع خُرده‌فرهنگ‌های محلی بخش مهمی از ظرفیت­‌های دامغان است اما شاید مهم‌ترین ظرفیت این شهرستان، وجود دانشگاه‌های فراوان و بالتبع قشر جوان و دانشجو در شهرستان باشد؛ این مسئله مهم‌ترین بستر برای ظرفیت ‌های توسعه کارآفرینی دامغان است.

وی افزود: جوانان و به‌خصوص قشر دانشجو را در همه دنیا پیشران و لوکوموتیو توسعه اجتماعی می‌نامند اما در دامغان از این ظرفیت به‌درستی استفاده نشده است. تنها پارک علم و فناوری شهرستان در نقطه‌ای دور از مناسبات شهری تاسیس شده است که این موضوع می‌تواند به هدررفت منابع و ظرفیت‌ها دامن بزند.
 
شاه چراغ ادامه داد: استفاده از کارمندان معمولی ادارات به‌جای افراد فعال در حوزه کارآفرینی نیز ازجمله موارد قابل توجه در هدررفت ظرفیت‌های کارآفرینی شهرستان است؛ در بهترین حالت یک کارمند شاید بتواند با مشکلات کارآفرینان همدردی کند، اما در فضای واقعی نمی‌تواند کار را برای کارآفرینان تسهیل‌گری کند چرا که درک صحیح و کاملی از کارآفرینان ندارد.

پژوهشگر حوزه کارآفرینی و کسب و کار روستایی اظهار کرد: یکی دیگر از مهم‌ترین مشکلات کارآفرینی دامغان عدم مطالعات ساختاریافته و دقیق پیش از اقدام است. در توسعه کارآفرینی و خیلی از موارد دیگر در دامغان یا مطالعه‌ای صورت نگرفته و یا مطالعات پیشین را جدی نمی‌گیرند؛ به‌عنوان مثال در شهرستان دامغان، ما هنوز نقشه توسعه اشتغال و توسعه صنعتی نداریم و برنامه‌های فراگیر در حوزه توسعه اجتماعی نداریم که این موارد آسیب‌زننده است برای جامعه.

این فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد کارآفرینی دانشگاه علم و صنعت گفت: نگاه به کارآفرین باید عوض شود؛ کارآفرین کسی است که دارای ویژگی­‌های رفتاری خاص است؛ این فرد ریسک­‌پذیر است، خلاق است، بزرگ فکر می‌کند، خلق ارزش می‌کند، فرصت­‌ها را می‌شناسد و کشف می‌کند و از نیاز­های موجود در جامعه به نحو احسن استفاده می‌کند. اما به نظر می‌رسد کارآفرین در ذهن برخی مسئولین فردی است که بیکار است و به دنبال وام و مجوز برای سرگرم کردن خود است و در آخر هم شکست می‌خورد.

وی افزود: هنوز به کارآفرینی و کارآفرین به‌عنوان ابزار حل مشکل نگاه نمی‌کنیم و تعریف درستی از آن در ذهن نداریم و سطح توانمندی عمده افراد حاضر در جلسات بررسی مشکلات کارآفرینی و مرتبط با موضوع کارآفرینی در سطح حل مشکلات واقعی این موضوع نیست.

شاه‌چراغ در خاتمه به مهم‌ترین ابزار پیاده‌سازی فرهنگ کارآفرینی در شهرستان دامغان هم اشاره کرد و ادامه داد: ترویج مفاهیم صحیح و درست کارآفرینی در بین اقشار مختلف، پایش مستمر وضعیت شهرستان در حوزه کارآفرینی و با اندازه‌گیری چند شاخص استفاده از افراد دارای بینش و نگرش صحیح به کارآفرینی، ارتباط با شهرهای هم‌جوار در ترسیم زنجیره‌های تامین و خدمات، معرفی فرصت‌های بومی و محلی شهرستان و ایجاد تشکل‌های صنفی کارآفرینان و صنعتگران، از جمله این موارد است.