خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)؛ همه‌گیری بیماری کووید19 شیوه زندگی تمام انسان‌ها را تغییر داد، از مسائل جزئی مانند شست‌وشوی دست‌ها تا نحوه ادامه کار و تامین معاش. لزوم رعایت پروتکل‌های بهداشتی محدودیت‌هایی برای حضور در جامعه ایجاد کرد و در نتیجه آن بسیاری از فعالیت‌ها در فضای مجازی انجام شد. کتاب‌فروشان اقدام به فروش در سایت‌ها کردند و اگر سایتی نداشتند، برای تاسیس آن دست به‌کار شدند. از طرفی ناشران هم فروش خود را نسبت به گذشته افزایش دادند. آنها برگزار نشدن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران و مشکلات ناشی از آن را دلیل این کار اعلام کردند. تعداد شرکت‌هایی که کتاب توزیع می‌کنند، به دلایل مختلف مانند سهولت دسترسی مردم و افزایش گستره خدمات‌رسانی افزایش یافت. همه این اقدامات چه تاثیری می‌تواند بر ادامه فعالیت در این حوزه داشته باشد؟
کاظم علمی، مدیر شرکت توزیع «گسترش فرهنگ و مطالعات» درباره افزایش تعداد توزیع‌کنندگان، بر لزوم ضابطه‌مند شدن آنها اشاره و تاکید کرد؛ به‌طوری‌که کتاب‌فروشان فقط از توزیع‌کنندگانی که جواز کار دارند کتاب بگیرند.
همه‌گیری بیماری کووید19 موجب تغییراتی در کسب‌وکارها شد، آیا تغییری در روش کار توزیع‌کنندگان پس از این همه‌گیری ایجاد شد؟
مشکلی که در کار کتاب‌فروشان و ناشران به وجود آمد، به دلیل فروش مستقیم کتاب توسط ناشر با تخفیف‌های 50 تا 70 درصد است. این فروش از طریق سفارش تلفنی یا سفارش از سایت انجام می‌شود. این درحالی است که اگر ناشران می‌خواهند کتاب را به قیمت ارزان بفروشند، باید قیمت پشت جلد را پایین بزنند، چرا با تخفیف بالا مردم را گول می‌زنند؟ در صنف نشر باید به ارائه تخفیف توجه و این مشکل پیگیری شود.
البته ناشران خوب حداکثر با تخفیف 10 تا 15 درصد کتاب‌‌هایشان را می‌فروشند، اما در اصل تخفیف، صلاح نیست مگر در زمانی خاص مانند هفته کتاب که همه ناشران و کتاب‌فروشان تخفیف می‌دهند. باید توجه کرد که همه این اقدامات باید به وسیله کتاب‌فروشان انجام شود. کتاب‌فروشان عامل مهمی در مشاوره دادن و عرضه کتاب به مخاطب هستند.
پیش از همه‌گیری برخی از ناشران فروش محدودی داشتند اما پس از پاندمی فروش ناشران افزایش یافت، آیا فروش مستقیم کتاب توسط ناشران به توزیع‌کنندگان آسیب می‌زند؟
صنف ما قبول دارد که وظیفه ناشر، کتاب‌فروش و توزیع‌کننده چیست. این‌ها همه برای اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان مشخص شده‌است. من به عنوان توزیع‌کننده تک فروشی را قبول ندارم و همه سفارش‌ها را به کتاب‌فروشی ارجاع می‌دهم، درحالی که برخی از توزیع‌کنندگان وارد این مقوله شده‌اند. توزیع‌کنندگان هم سه سالی فروشگاه مجازی درست کردند و با تخفیف کتاب می‌فروشند. رقابت چیز خوبی است، اما رقابت باید در ارائه خدمات باشد نه با تخفیف!
آیا فعالیت ناشران، کتاب‌فروشان و توزیع‌کنندگان به‌صورت قانونی تعریف شده‌است؟
از نظر قانونی فکر نمی‌کنم منعی برای فروش کتاب توسط ناشران و توزیع‌کنندگان داشته‌باشیم، اما در قدیم مثلا 10 سال پیش عرفا ناشر به خواننده کتاب نمی‌فروخت. مگر اینکه مخاطب به دفتر نشر می‌رفت یا ناشران گاهی برای فروش اعلامیه می‌زدند. البته قانون و اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان می‌تواند از این روند جلوگیری کند.
اینکه ناشران اقدام به کتاب‌فروختن می‌کنند، چه تاثیری می‌تواند بر فعالیت نشر داشته‌باشد؟
ناشران معمولا این اقدام را به صورت کوتاه مدت انجام می‌دهند و اگر در درازمدت فروش کتاب داشته باشند، به فعالیت صنعت نشر آسیب وارد می‌کند؛ زیرا باعث بسته‌شدن کتابفروشیها می‌شود. اگر ناشران فکر می‌کنند با بسته‌شدن کتابفروشیها، لطمه‌ای به کارشان نمی‌خورد؛ به این کار ادامه دهند... اما من جایز نمی‌بینم؛ چراکه کتاب‌فروش عامل مهمی در مشاوره‌دادن و فروش کتاب و کتاب‌خوان کردن مردم است. کتاب‌فروشان در سه یا چهار سال اخیر اقدامات مهمی در حوزه مشتری‌مداری و اطلاع‌رسانی انجام می‌دهند که هر روز پررنگ‌تر می‌شود.
در سال‌های اخیر، تعداد توزیع‌کنندگان رو به افزایش است، برخی از ناشران هم خود به تاسیس شرکت توزیع اقدام کرده‌اند. آیا این روند مشکلی در چرخه نشر ایجاد می‌کند؟
وقتی رقابت ناسالم به وجود می‌آید، مانند تخفیف بالا دادن به مشتری، به چرخه نشر آسیب وارد می‌شود. توزیع‌کننده‌ها باید ببینند که بازار چه تصمیمی می‌گیرد. جلوی ترقی کسی را نمی‌توان گرفت. البته ضابطه‌مند کردن توزیع‌کنندگان ضروری است. یعنی توزیع‌کنندگان هم باید از اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان جواز فعالیت دریافت کنند. کتاب‌فروشان نباید از توزیع‌کنندگانی که جواز ندارند، کتاب بخرند. در چند سال اخیر، فعالیت در حوزه توزیع، درحال قانونمند شدن است. با قانونمند شدن فعالیت توزیع‌کنندگان، می‌توان جلوی بسیاری از تخلفات را گرفت؛ زیرا مثلا دیگر امکان توزیع کتابی که به‌صورت غیرقانونی تکثیر شده‌باشد، وجود ندارد. در این صورت، اتحادیه ناشران و کتاب‌فروشان به تخلف‌ها رسیدگی خواهد کرد.
یکی از دغدغه‌های همیشگی در حوزه توزیع، مشکل توزیع در شهرستان‌ها و ضرورت تقویت شبکه‌های توزیع کتاب است. در حال حاضر توزیع کتاب به شهرستان‌ها به چه صورت انجام می‌شود؟ آیا با نظم و جدیت توزیع کتاب در تهران است؟
ما با بیش از 40 یا 50 ناشر شهرستانی همکاری می‌کنیم. اتفاقا شاید بتوان گفت بیشتر فعالیت ما در شهرستان‌ها است. توزیع‌کنندگان بزرگی هم در شهرستان‌ها فعالیت دارند. باید توجه داشت که بازار کتاب باید کشش ارائه کتاب را داشته‌باشد تا فعالیت مثمرثمر باشد.
برخی از کتاب‌فروشان شهرستان از کمبود کتاب در شهرهایی که از تهران فاصله دارد خبر دادند. آیا دسترسی به کتاب در شهرهای دیگر به سهولت دسترسی به کتاب در تهران است؟
امکان ندارد کتاب‌فروشی‌های خوب در مراکز ستان‌ها مشکلی در دسترسی به کتاب داشته‌باشند، اما آنقدر عناوین زیاد است که نباید از کتاب‌فروش انتظار ارائه همه عناوین را داشت. به همین دلیل است که کتاب‌فروشان به فعالیت در فضای مجازی روی آورده‌اند. این اقدام در حال رشد است اما امکان ارائه فیزیکی همه کتاب‌ها وجود ندارد.
آیا می‌توان اقدامی انجام داد که دسترسی به کتاب در همه شهرها مانند تهران باشد؟
کتاب‌فروشان سعی می‌کنند کتابی را بیاورند که فروش داشته‌باشد، وقتی کتابی مخاطب ندارد، از گردونه خارج می‌شود. کتاب‌فروشی‌های خلاق اقدام به ارائه مجازی کتاب می‌کنند، که هزینه پایین‌تری برای کتاب‌فروش خواهدداشت. کتاب‌فروشان مشاوران خوبی هستند و سلیقه مخاطب را می‌دانند. شاید سفارش و تحویل گرفتن کتاب به صورت مجازی در شهرستان‌ها زمان‌بر باشد، اما نسبت به اقدام‌هایی مانند فروش مستقیم ناشران و توزیع‌کنندگان، دائمی‌تر است.
در فروش مجازی کتاب توسط کتاب‌فروش هزینه انبار از بین می‌رود و کتاب‌فروش می‌تواند به جای 10 یا 15 هزار عنوان، 100 هزار عنوان کتاب را به مخاطب ارائه کند. اینجا مهم ارتباطی است که کتاب‌فروشان با مخاطب برقرار می‌کنند.
یکشنبه ۲ آذر ۱۳۹۹ - ۱۰:۳۰
علمی با تاکید بر لزوم ضابطه‌مند شدن فعالیت توزیع‌کنندگان این اقدام را راهی برای محدودکردن انتشار کتاب‌هایی دانست که به صورت غیرقانونی چاپ شده‌اند.
نظر شما